Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 stycznia 2005 r.
II PK 117/04
Zwolnienie pracownika od pracy zawodowej na czas niezbędny do wyko-
nania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, (art. 25 ust. 2
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) następuje według zasad przewidzianych w rozpo-
rządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie
sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracowni-
kom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281).
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Beata Gudowska
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 stycznia 2005 r.
sprawy z powództwa Ryszarda C. przeciwko Niepublicznemu Zakładowi Opieki
Zdrowotnej Szpitalowi [...] Spółki z o.o. w S. o przywrócenie do pracy, na skutek ka-
sacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 13 stycznia 2004 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim i oddalił apelację powoda.
U z a s a d n i e n i e
Ryszard C. był od dnia 1 września 1979 r. zatrudniony w pozwanym Niepu-
blicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Szpital [...] spółce z o.o. w S. (poprzednio Sa-
modzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w S.), ostatnio na stanowisku
inspektora do spraw bhp, ochrony przeciwpożarowej i obrony cywilnej. W czasie za-
trudnienia pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”,
wiceprzewodniczącego Sekcji Ochrony Zdrowia Województwa L. NSZZ Solidarność
oraz był członkiem zarządu Regionu G. NSZZ Solidarność i Konwentu Przewodni-
czących Krajowej Sekcji Ochrony Zdrowia.
2
Pismem z dnia 12 maja 2003 r. pozwany pracodawca zawiadomił Komisję Za-
kładową NSZZ Solidarność o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika, podając jako jego przyczyny „samowolne niesta-
wienie się do pracy w dniu 8 maja 2003 r. bez usprawiedliwienia; niewykonanie
zgodnie z obowiązkami służbowymi nakazu Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 31
stycznia 2002 r. o czym poinformowano wystąpieniem Państwowej Inspekcji Pracy z
dnia 30 kwietnia 2003 r.; nieprowadzenie, nienależyte prowadzenie oraz niezgłasza-
nie dokumentacji do właściwego ZUS w związku z wypadkiem przy pracy pracownika
Roberta F., który to wypadek miał miejsce w listopadzie 2001 r., o czym Robert F.
powiadamiał kilkakrotnie, przedkładając stosowne skargi, ostatnią w dniu 5 maja
2003 r.; niewykonywanie podstawowych obowiązków pracowniczych w zakresie
prowadzenia dokumentacji objętej zakresem czynności powierzonych pracownikowi
oraz niewykonywanie poleceń pracodawcy i niestosowanie się do upomnień praco-
dawcy w zakresie przedkładania rzetelnych informacji odnośnie prowadzonych
spraw”.
Uchwałą z dnia 12 maja 2003 r. Komisja Zakładowa nie wyraziła zgody na
rozwiązanie umowy o pracę z powodem i powiadomiła o tym pozwanego. W dniu 15
maja 2003 r. pozwany rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z
winy pracownika, z przyczyn przedstawionych w piśmie do Komisji Zakładowej.
W pozwie przeciwko byłemu pracodawcy Ryszard C. domagał się przywróce-
nia do pracy na poprzednich warunkach oraz zasądzenia od pozwanego kwoty
11.962,50 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy do dnia 31
grudnia 2003 r.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód czynnie uczestniczył w pracach
związku zawodowego, w zakładzie i poza zakładem, przy czym z reguły na kilka dni
wcześniej informował pozwanego o planowanych pracach w strukturach związku
poza zakładem, przedstawiając stosowne oddelegowanie podpisywane bądź przez
przewodniczącego, bądź przez samego powoda. W każdy pierwszy czwartek mie-
siąca uczestniczył w comiesięcznych planowanych posiedzeniach Regionalnej Sekcji
Ochrony Zdrowia w G.W. W maju 2003 r. planowe posiedzenie sekcji przesunięto o
tydzień, na dzień 8 maja 2003 r., o czym powód wiedział przed wyznaczoną datą i
złożył w sekretariacie pozwanego stosowne oddelegowanie, lecz udał się na posie-
dzenia nie upewniwszy się, czy uzyskał zgodę pracodawcy, tymczasem pozwany nie
wyraził zgody na nieobecność powoda. Do obowiązków powoda należało między
3
innymi wykonywanie zaleceń Państwowej Inspekcji Pracy, nadzór nad przestrzega-
niem przepisów bhp, nadzór na realizacją zadań związanych z odzieżą roboczą i
środkami czystości. W 2002 r. pozwany był kontrolowany przez Państwową Inspek-
cję Pracy. W wystąpieniu pokontrolnym pracodawca został zobowiązany do termino-
wego przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia wystę-
pujących w środowisku pracy, zaktualizowania ich rejestru oraz kart pomiarów, zało-
żenia i prowadzenia dla każdego pracownika indywidualnych kart ewidencji przy-
działu odzieży i obuwia roboczego, ustalenia zasad prania odzieży ochronnej. W na-
wiązaniu do zaleceń pokontrolnych pozwany pismem z dnia 15 kwietnia 2002 r. po-
lecił powodowi przedłożenie w ciągu 5 dni okresowej analizy stanu bezpieczeństwa i
higieny pracy według ustalonego sposobu rejestrowania nieprawidłowości w zakresie
bhp, rejestru czynników rakotwórczych występujących w zakładzie, zarządzenia po-
wołującego komisję bhp, rejestru aktualnych szkoleń w zakresie bhp oraz programu
przeprowadzania szkoleń okresowych, rejestru oraz aktualnych kart ewidencji przy-
działu odzieży i obuwia roboczego oraz tabeli norm, ocen ryzyka zawodowego na
poszczególnych stanowiskach, rejestru aktualnych badań lekarskich oraz rejestru
wypadków w pracy oraz w drodze do pracy. Po kolejnej kontroli w 2003 r. inspektor
Państwowej Inspekcji Pracy, badający realizację zaleceń ustalonych poprzednim wy-
stąpieniem, w wystąpieniu z dnia 30 kwietnia 2003 r. polecił pozwanemu między in-
nymi bieżące prowadzenie indywidualnych kart przydziału odzieży i obuwia. To zale-
cenie powód wypełnił tylko częściowo, gdyż komisja powołana przez pozwanego już
po ustaniu stosunku pracy powoda stwierdziła zaprowadzenie tych kart jedynie dla
pracowników, których nazwiska rozpoczynały się na litery od A do R.
Powód w ramach swych obowiązków prowadził także dokumentację wypad-
ków przy pracy oraz w drodze do pracy i z pracy. Zatrudnieni u pozwanego pracow-
nicy niejednokrotnie bezskutecznie oczekiwali na sporządzenie przez powoda proto-
kołów powypadkowych. Pismem z dnia 23 września 2002 r. pozwany zobowiązał
powoda do przedstawienia dokumentów, rejestrów wypadków oraz wyjaśnienia
spraw wypadków dziesięciu pracowników, w tym Roberta F. Pismem z dnia 18 paź-
dziernika 2002 r. Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych przy NZOZ zwrócił się
do pozwanego o podjęcie stosownych działań i spowodowanie natychmiastowego
załatwienia zaległych spraw powypadkowych pracowników. Pismem z dnia 21 paź-
dziernika 2002 r. pozwany zobowiązał powoda do załatwienia ich w terminie 7 dni, a
pismem z dnia 21 listopada 2002 r., w nawiązaniu do pisma z dnia 23 września 2002
4
r., ostatecznie polecił powodowi załatwienie wszystkich spraw wypadkowych w ter-
minie 7 dni. Z kolei pismem z dnia 20 grudnia 2002 r. upomniał powoda, że dalsze
zwlekanie z wykonaniem polecenia jest niewywiązywaniem się z podstawowych
obowiązków pracowniczych. W dniu 5 maja 2003 r. pozwany otrzymał skargę Ro-
berta F., która dotyczyła niesporządzenia przez powoda dokumentacji jego wypadku
z dnia 14 listopada 2001 r.
Sąd stwierdził, że pozwany uchybił przepisowi art. 32 ustawy z dnia 23 maja
1991r. o związkach zawodowych (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca
2003 r., Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) i dokonał rozwiązania umowy o pracę, mimo
że jego zamiar spotkał się ze sprzeciwem organizacji związkowej. Jednocześnie,
mając na względzie konkretność i rzeczywisty charakter przyczyn zwolnienia oraz
wagę uchybień powoda w wypełnianiu podstawowych obowiązków pracowniczych,
uznał, że roszczenie o przywrócenie do pracy jest sprzeczne ze społeczno-gospo-
darczym przeznaczeniem prawa (art. 8 k.p.). Wyrokiem z dnia 18 września 2003 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Międzyrzeczu, oddalając żądanie przywrócenia do
pracy, zasądził na rzecz powoda odszkodowanie równe trzymiesięcznemu wynagro-
dzeniu.
Rozpoznając apelacje obydwu stron, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 13 stycznia 2004 r. zmienił
wyrok Sądu pierwszej instancji i przywrócił powoda do pracy na poprzednich warun-
kach oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11.962,50 zł tytułem wy-
nagrodzenia za czas pozostawania bez pracy do dnia 31 grudnia 2003 r., pod wa-
runkiem podjęcia pracy. Apelację pozwanego oddalił. Uwzględniając apelację po-
woda, Sąd Okręgowy skonstatował, że w postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji wykazano jako bezsporne członkostwo powoda w zarządzie zakładowej
organizacji związkowej oraz że zarząd zakładowej organizacji związkowej nie wyraził
wymaganej w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawo-
dowych, w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia przez pozwanego oświadcze-
nia o rozwiązaniu umowy o pracę z powodem (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r., Nr 79,
poz. 854 ze zm.), zgody na rozwiązanie z powodem umowy o pracę. Zaaprobował
rozważania Sądu pierwszej instancji dotyczące ochrony działaczy związkowych gwa-
rantowanej postanowieniami ustawy o związkach zawodowych i możliwości odmowy
uwzględnienia roszczenia o przywrócenie do pracy ze względu na sprzeczność żą-
dania ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa w wypadkach, gdy za-
5
chowanie pracownika ma charakter wyjątkowo naganny. Tak rozumiejąc możliwość
stosowania art. 8 k.p., nie podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji co do oceny
zachowania powoda jako szczególnie nagannego, czyniącego jego wypadek wyjąt-
kowym, powodującym wyłączenie ochrony gwarantowanej mu postanowieniami
ustawy o związkach zawodowych.
Wadliwość ocen Sądu pierwszej instancji w tym zakresie Sąd drugiej instancji
unaocznił przez wykazanie błędu w ustaleniu co do prawdziwości pierwszej z przy-
czyn wskazanych przez pracodawcę przy rozwiązaniu umowy o pracę. Według Sądu
drugiej instancji, niestawienie się powoda w pracy w dniu 8 maja 2003 r. nie było sa-
mowolne i nieusprawiedliwione. W świetle art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawo-
dowych pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem
prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wyni-
kającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może
być wykonana w czasie wolnym od pracy. Powód nie miał więc obowiązku uzyskania
zgody pracodawcy na wykonanie takiej czynności. Powołanie się przez pracodawcę
na niewykonanie decyzji Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 31 stycznia 2002 r., o
czym dowiedział się w dniu 21 kwietnia 2002 r., było - w ocenie Sądu drugiej instancji
- niedopuszczalne z mocy art. 52 § 2 k.p.
Ostatnią z przyczyn wskazanych przez pozwanego Sąd Okręgowy uznał za
zbyt ogólnikową i tym samym niespełniającą wymagania przewidzianego w art. 30 §
4 k.p. W ocenie tego Sądu, prawdziwy i konkretny był tylko zarzut „nieprowadzenia,
nienależytego prowadzenia oraz niezgłoszenie dokumentacji do ZUS w związku z
wypadkiem przy pracy Roberta F.”. Pozwany okresie od września do grudnia 2002 r.
wielokrotnie kierował do powoda polecenia dotyczące sporządzenia dokumentacji
powypadkowej, a powód poleceń tych nie wykonywał. Ostatnia informacja o niespo-
rządzeniu dokumentacji wypadkowej dotarła do pozwanego na skutek skargi wnie-
sionej przez zainteresowanego w dniu 5 maja 2003 r. W tym jednak wypadku Sąd
drugiej instancji wyraził przekonanie, że okoliczności związane z egzekwowaniem
przez pracodawcę przekazywanych powodowi poleceń służbowych, które - ogólnie
rzecz ujmując - sprowadzały się do konieczności prawidłowego wykonywania obo-
wiązków w zakresie prowadzenia dokumentacji związanej z wypadkami przy pracy,
nie pozwalają na przyjęcie nadużycia prawa w żądaniu przywrócenia do pracy,
zwłaszcza że pozwany wykazywał wyjątkowy brak stanowczości w egzekwowaniu
wydawanych przez siebie poleceń. Doprowadziło to Sąd Okręgowy do konkluzji, że
6
choć zaniechanie powoda stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków
pracowniczych, to nie było na tyle naganne, by wyłączało stosowanie szczególnej
ochrony przewidzianej postanowieniami art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych.
Apelację pozwanego Sąd Okręgowy uznał za bezzasadną i oddalił na podsta-
wie art. 385 k.p.c.
Kasacja pozwanego, zawierająca wniosek o uchylenie wyroku Sądu Okręgo-
wego w całości, uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego we wska-
zanej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Międzyrzeczu do ponow-
nego rozpoznania, została oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego,
przez błędną wykładnię i zastosowanie art. 25 ust. 2 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. 2001 r. Nr 79, poz. 854
ze zm.) oraz art. 30 § 4, art. 52 § 2, art. 8 i art. 56 § 1 k.p.
Wniosek o rozpoznanie kasacji skarżący uzasadnił koniecznością wyjaśnienia,
czy przysługujące na mocy art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych upraw-
nienie pracownika do zwolnienia od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wy-
nagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego
funkcji związkowej poza zakładem pracy, jest uprawnieniem o charakterze bez-
względnym w tym sensie, że pracownik nie jest zobowiązany do poinformowania
pracodawcy z odpowiednim wyprzedzeniem o skorzystaniu z tego uprawnienia, ani
do uzyskania zgody pracodawcy na zwolnienie od pracy zawodowej, oraz czy w
związku z niepoinformowaniem pracodawcy o okolicznościach, o których mowa w
art. 25 ust. 2 oraz brakiem zgody pracodawcy na zwolnienie od pracy zawodowej
nieobecność pracownika będącego działaczem związkowym stanowi ciężkie naru-
szenie obowiązków pracowniczych, a także wyjaśnienia - wobec niejasności przepisu
art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych - czy uczestnictwo w cyklicznie orga-
nizowanych posiedzeniach organów związku zawodowego jest czynnością doraźną
w rozumieniu tego przepisu. Powołując się na rozbieżność w orzecznictwie Sądu
Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim oraz Sądu Najwyższego na tle stosowaniu
przepisu art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, wskazał na potrzebę jego
wykładni przez wyjaśnienie, czy pracodawca może bez zgody zarządu zakładowej
organizacji związkowej rozwiązać stosunek pracy z pracownikiem będącym człon-
kiem zarządu zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu w przy-
padku ciężkiego naruszenia przez niego podstawowych obowiązków pracowniczych
7
oraz - w razie odpowiedzi pozytywnej - rozstrzygnięcia, „czy pracodawca może roz-
wiązać stosunek pracy z pracownikiem chronionym w rozumieniu art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych, bez odszkodowania w trybie art. 52 § 1 ust. 1 k.p.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych, pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej rozwiązać stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego
wygaśnięciu. Decydując się na rozwiązanie stosunku pracy z podlegającym ochronie
działaczem związkowym bez uzyskania zgody zarządu organizacji związkowej, pra-
codawca narusza ten przepis, a w konsekwencji przepisy o wypowiadaniu umów o
pracę w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. Zasadniczą przyczynę rozwiązania umowy o
pracę, określoną przez pracodawcę jako „samowolne niestawienie się do pracy w
dniu 8 maja 2003 r. bez usprawiedliwienia” Sąd drugiej instancji uznał - w drodze
wykładni art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych - za nieprawdziwą. Stwier-
dził, że przepis ten nie nakłada na pracownika obowiązku uzyskania zgody praco-
dawcy na wykonanie doraźnej czynności związkowej, wobec czego nieobecność po-
woda w pracy była usprawiedliwiona, a zwolnienie bez zgody pracodawcy nie stano-
wiło aktu samowoli.
W tym kontekście decydujące znaczenie ma prawidłowa wykładnia art. 25 ust.
2 ustawy o związkach zawodowych, w którym przewidziano prawo do zwolnienia od
pracy zawodowej (z zachowaniem wynagrodzenia) na czas niezbędny do wykonania
doraźnej czynności wynikającej z funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli
czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Prawo to jest reali-
zowane w sposób przewidziany rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11 czerwca
1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracowni-
kom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień
przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy
(Dz.U. Nr 71, poz. 336), które reguluje sposób ustalania wynagrodzenia oraz upraw-
nienie do świadczeń wynikających z tytułu zatrudnienia u pracodawcy udzielającego
zwolnienia, zgodnie z przepisami określającymi zasady przyznawania takich świad-
czeń, nie przewiduje natomiast trybu korzystania ze zwolnienia; nie odnosi się do
8
zasad udzielania i korzystania ze zwolnienia pracownika pełniącego funkcje związ-
kowe na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji
związkowej.
Mimo braku stosownego uregulowania należy jednak przyjąć, że obowiązek
udzielenia zwolnienia ma charakter bezwzględny w tym sensie, że ciąży na praco-
dawcy niezależnie od możliwości udzielenia pracownikowi zwolnienia w określonym
czasie. Pracodawca nie może też oceniać istnienia obiektywnych przesłanek okre-
ślonych w art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych ani kwestionować potrzeby
dokonania czynności związkowej poza zakładem pracy, czasu niezbędnego do jej
wykonania, doraźność czynności wynikającej z funkcji związkowej, jak i wykazywać,
że czynność ta może być wykonana w czasie wolnym od pracy, gdyż w kwestiach
tych decyduje samorządnie związek zawodowy. Weryfikacja lub kontrola tych oko-
liczności i odmowa zwolnienia naruszałaby gwarancje prawidłowego i skutecznego
funkcjonowania związku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2001 r., I
PKN 460/00, Prawo pracy i prawo socjalne - Przegląd orzecznictwa 2003 nr 4, s. 33 i
z dnia 5 czerwca 1996 r., I PRN 37/96, OSNAPiUS 1997 nr 3, poz. 36). Należy także
pamiętać, że odmowa udzielenia doraźnego zwolnienia może być uznana za karalne
utrudnianie działalności związkowej (art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach zawo-
dowych). Nie oznacza to, że zwolnienie od pracy w związku z doraźną potrzebą, bę-
dące prawem działacza związkowego, jest niezależne od zgody pracodawcy. Obo-
wiązek zwolnienia pracownika ciąży na pracodawcy, jeżeli to wynika z Kodeksu
pracy, z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa
i jest realizowany z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Poli-
tyki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobec-
ności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz.
281). Należy podkreślić, że - zgodnie z § 2 tego rozporządzenia - pracownik, zobo-
wiązany na mocy art. 100 § 1 pkt 1 k.p. do przestrzegania czasu pracy, nie może
samowolnie zaprzestać wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy i
„sam sobie udzielać zwolnienia”. Tak więc nieobecność pracownika w pracy, niepo-
przedzona zawiadomieniem pracodawcy o jej przyczynie, jeżeli przyczyna ta jest z
góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia, jest nieobecnością nieusprawiedliwioną,
uzasadniającą zarzut ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Z ustaleń faktycznych, których skarżący nie podważa, wynika, że powód nie
był obecny w pracy bez uprzedniego zawiadomienia pracodawcy o swej nieobecno-
9
ści, jak też bez uzyskania zwolnienia z pracy. Takie zachowanie stanowiło nadużycie
przysługującego mu uprawienia do zwolnienia z pracy na czas pełnienia doraźnych
czynności związanych z pełnieniem funkcji członka organu związkowego.
Nie można także zgodzić się z oceną Sądu drugiej instancji dotyczącą wagi
stawianego powodowi zarzutu niewykonywania związanych z pracą poleceń praco-
dawcy. Sąd drugiej instancji prawidłowo ustalił, że pozwany wielokrotnie kierował do
powoda (pomiędzy wrześniem a grudniem 2002 r.) polecenia dotyczące sporządze-
nia dokumentacji powypadkowej, jednak poleceń tych powód nie wykonywał. W
szczególności dotyczyło to niesporządzenia dokumentacji wypadku zgłoszonego
przez Roberta F. Istotnie, nieterminowe sporządzenie protokołu ustalenia okoliczno-
ści i przyczyn wypadku przy pracy stanowiło jednocześnie - jak stwierdził Sąd meriti -
niewykonanie podstawowych obowiązków wynikających z umowy o pracę oraz lek-
ceważenie poleceń pracodawcy. Zachowanie takie, prezentowane przez powoda -
członka i działacza związku zawodowego, którego ustawowym obowiązkiem jest re-
prezentowanie i obrona praw, interesów zawodowych i socjalnych ludzi pracy (art. 1
ust. 1 ustawy o związkach zawodowych) - należy uznać za szczególnie ciężkie prze-
winienie. Wyklucza to złagodzenie kryteriów oceny i uzasadnia twierdzenie o
sprzeczności jego żądania przywrócenia do pracy z przeznaczeniem wykonywanego
prawa (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 571/97,
OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 168, z dnia 12 września 2000 r., I PKN 23/00,
OSNAPiUS 2002 nr 7, poz. 160 i z dnia 26 marca 2002 r., I PKN 148/01, Prawo
Pracy 2003 nr 1, s. 33).
Z utrwalonej judykatury Sądu Najwyższego wynika, że analiza art. 56 § 2 w
związku z art. 45 § 2 i 3 k.p. oraz art. 4771
§ 2 k.p.c. uzasadnia wniosek, iż mimo
brzmienia art. 45 § 3 k.p., szczególna ochrona wynikająca z art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych nie wyłącza uwzględnienia innego niż wybrane przez pra-
cownika, przysługującego mu alternatywnie roszczenia z art. 56 k.p., w sytuacjach, w
których rozwiązanie było uzasadnione, lecz naruszało przepisy o szczególnej ochro-
nie działaczy związkowych, i w konsekwencji zasądzenia odszkodowania w miejsce
żądanego przywrócenia do pracy. Dotyczy to zwłaszcza tych stanów faktycznych, w
których zgłoszone przez pracownika roszczenie o przywrócenie do pracy - pod
oczywistym warunkiem, że przyczyna rozwiązania umowy była uzasadniona - okaże
się nadużyciem prawa w rozumieniu art. 8 k.p. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z
dnia 30 marca 1994 r., I PZP 40/93, OSNCP 1993 nr 12, poz. 230 z aprobującą
10
glosą U. Jackowiak OSP 1995 nr 4, poz. 81 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia
18 stycznia 1996 r., I PRN 103/95, OSNAPiUS 1996 nr 15, poz. 210, z dnia 3 kwiet-
nia 1997 r., I PKN 63/97, OSNAPiUS 1998 nr 3, poz. 74, z dnia 26 czerwca 1998 r., I
PKN 215/98, OSNAPiUS 1999 nr 14, poz. 461, z dnia 9 lutego 2000 r., I PKN 527/99,
OSNAPiUS 2001 nr 13, poz. 436 oraz z dnia 24 marca 2000 r., I PKN 552/99,
OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 438). Sąd Najwyższy w niniejszej sprawie podziela te
poglądy. Wynika z nich, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z pra-
cownikiem pełniącym funkcję związkową - bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej - może uzasadniać oddalenie powództwa o przywrócenie do pracy w
razie szczególnie nagannego naruszenia obowiązków pracowniczych, ale nie po-
zbawia pracownika w zasadzie prawa do odszkodowania za naruszenie przepisów
dotyczących trybu postępowania przy rozwiązywaniu umowy o pracę.
Prowadzi to do zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie apelacji powoda
(art. 39315
k.p.c.).
========================================