Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 4 lutego 2005 r.
III SPP 11/05
Oświadczenie wnoszącego skargę na przewlekłość postępowania sądo-
wego, że wyłącznie z przyczyn subiektywnych lub emocjonalnych nie zamierza
wykorzystać swoich możliwości zarobkowych, przesądza o odmowie uwzględ-
nienia jego wniosku o zwolnienie z opłaty stałej związanej z wniesieniem takiej
skargi, a w konsekwencji oczywiście bezzasadny jest jego wniosek o ustano-
wienie pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi do Sądu Najwyższego
(art. 117 § 2 w związku z art. 113 § 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie: SN Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca), SA Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 lutego
2005 r. sprawy ze skargi Leszka J. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjne-
go w Gdańsku [...]
1. o d d a l i ł wniosek o zwolnienie od opłaty stałej,
2. o d m ó w i ł ustanowienia adwokata,
3. o d r z u c i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
W dniu 27 maja 2002 r. wpłynął do Sądu Okręgowego w Gdańsku pozew, w
którym Leszek J. napisał: „działając w interesie własnym oskarżam Janinę K. o obra-
zę przepisów konstytucji, prawa najwyższego Rzeczypospolitej oraz ustaw - Kodeks
cywilny - Kodeks karny - Prawo spółdzielcze i w związku z tym wnoszę o przyznanie
od Janiny K. renty alimentacyjnej płatnej w miesięcznych ratach w wysokości czwar-
tej części średniej miesięcznej płacy w pięciu podstawowych działach gospodarki
narodowej.”
Pismem z dnia 13 czerwca 2002 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku wezwał powoda
do uzupełnienia - w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu pozwu - braków formalnych
2
pozwu „przez uiszczenie wpisu w kwocie 600 zł, kwotowe wskazanie wysokości renty
dochodzonej od pozwanej oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniają-
cych domaganie się renty od pozwanej” oraz do uiszczenia zaliczki na koresponden-
cję w kwocie 80 zł. Następnie, zarządzeniem z dnia 28 czerwca 2002 r. przewodni-
czący Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Gdańsku zarządził zwrot pozwu,
wobec nieuzupełnienia w zakreślonym terminie wskazanych wyżej braków formal-
nych pozwu. Z kolei, w związku z wniesieniem przez powoda zażalenia na powyższe
zarządzenie przewodniczącego Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Gdańsku
z dnia 28 czerwca 2002 r., powód został wezwany do uzupełnienia braków
formalnych tego zażalenia poprzez uiszczenie wpisu w terminie 7 dni pod rygorem
odrzucenia zażalenia. Powód potwierdził odbiór tego wezwania w dniu 21 sierpnia
2002 r., ale pomimo to w wyznaczonym terminie wskazanych braków nie uzupełnił.
W tej sytuacji, Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 9 września 2002 r.
[...] wydanym na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), odrzucił
zażalenie powoda na powyższe zarządzenie przewodniczącego Wydziału Cywilnego
Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 czerwca 2002 r. i równocześnie tym samym
postanowieniem odrzucił także zażalenie powoda z dnia 27 sierpnia 2002 r. „na
działanie Sądu Okręgowego w Gdańsku, w którym wniósł o uchylenie zarządzenia z
dnia 28 czerwca 2002 r. oraz wydanie zarządzenia tymczasowego.”
Na powyższe postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 9 września
2002 r. powód wniósł zażalenie pismem z dnia 25 września 2002 r., które wpłynęło
do Sądu Okręgowego w Gdańsku w dniu 26 września 2002 r. Ponieważ jednak wnio-
sek powoda o zwolnienie od kosztów sądowych w tym zakresie został oddalony po-
stanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 10 lutego 2003 r., Sąd
Okręgowy w Gdańsku - Wydział Cywilny pismem z dnia 24 listopada 2003 r. wezwał
powoda „do usunięcia braku zażalenia z dnia 25 września 2002 r. na postanowienie
z dnia 9 września 2002 r. poprzez uiszczenie wpisu w kwocie 240 zł (120 zł x 2
zaskarżono postanowienie o odrzuceniu zażaleń na zarządzenie o zwrocie pozwu i
„działanie sądu”) w terminie tygodniowym od daty doręczenia niniejszego wezwania
pod rygorem odrzucenia zażalenia”. Powód potwierdził odbiór powyższego wezwania
w dniu 12 grudnia 2003 r., ale mimo to wskazanych braków formalnych zażalenia nie
uzupełnił. W tej sytuacji, Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 10
stycznia 2004 r., wydanym na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 13 czerwca
3
1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odrzucił zażalenie powoda na
postanowienie z dnia 9 września 2002 r.
Na postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 10 stycznia 2004 r.
powód wniósł zażalenie w dniu 5 lutego 2004 r. Także w tym wypadku Sąd Okręgo-
wy w Gdańsku - Wydział Cywilny pismem z dnia 19 lutego 2004 r. wezwał powoda
„do usunięcia braków zażalenia z dnia 5.02.2004 r. poprzez uiszczenie wpisu w kwo-
cie 120 zł w terminie tygodniowym od daty doręczenia niniejszego wezwania pod
rygorem odrzucenia zażalenia.” W odpowiedzi na powyższe pismo, powód w piśmie
z dnia 3 marca 2004 r. wniósł „skargę na wezwanie z dnia 19 lutego 2004 r.”, uznając
je za „sporządzone niezgodnie z przepisami prawa” i równocześnie wniósł o to, „aby
niniejsze pismo było wnioskiem o przyznanie zwolnienia od ponoszenia kosztów są-
dowych w całości we wszystkich wskazanych sprawach” (wskazując o jakie sprawy
chodzi), a ponadto poinformował, iż „dla uprawdopodobnienia sytuacji, że nie jestem
w stanie ponosić jakichkolwiek kosztów sądowych, składam oświadczenie o przy-
chodach, stanie rodzinnym i majątkowym, wraz z uzasadnieniem.”
Sąd Okręgowy w Gdańsku - Wydział Cywilny postanowieniem z dnia 3 listo-
pada 2004 r. odrzucił powyższe zażalenie powoda z dnia 5 lutego 2004 r. na posta-
nowienie tego Sądu z dnia 10 stycznia 2004 r. w przedmiocie odrzucenia zażalenia
powoda na postanowienie z dnia 9 września 2002 r. Na to postanowienie Sądu
Okręgowego w Gdańsku - Wydział Cywilny z dnia 3 listopada 2004 r. powód wniósł
w dniu 26 listopada 2004 r. do Sądu Apelacyjnego zażalenie, w którego treści równo-
cześnie stwierdził, że „jest niniejsze zażalenie skargą na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Wnoszę
o stwierdzenie przewlekłości postępowania pierwszoinstancyjnego oraz odwoław-
czego. W przypadku stwierdzenia przewlekłości postępowania, wnoszę o przyznanie
zadośćuczynienia w kwocie 10.000 zł. Dalej, wnoszę o przyznanie zwolnienia od
wpisów oraz wszelkich kosztów sądowych, w całości albowiem nie posiadam ja-
kichkolwiek środków, które mógłbym przeznaczyć na ten cel. W przypadku przy-
znania zwolnienia od kosztów sądowych, wnoszę o ustanowienie adwokata dla po-
trzeb przymusu adwokacko-radcowskiego, występującego w sprawach ze skargi na
naruszenie prawa strony, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego III SPP 42/04. Dla
udokumentowania powyższego, składam oświadczenie o przychodach, stanie ro-
dzinnym i majątkowym, dodatkowe uzasadnienie oraz postanowienie
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku.”, a w uzasadnieniu powyższej
4
skargi stwierdził ponadto, że „Sąd Apelacyjny, działając dwukrotnie jako Sąd
odwoławczy, nie zauważył początkowych matactw w sprawie. Nie zauważył nawet
tego, że choć mało precyzyjnie, powództwo określało wysokość renty. Pozwalało
Sądowi orzekającemu, stwierdzić swą niewłaściwość rzeczową. Pozew powinien być
natychmiast przekazany do sądu rejonowego. Skarb Państwa poniósł określone
straty, wskutek bezpodstawnego działania Sądu Okręgowego i Sądu Apelacyjnego w
Gdańsku.”
W wyniku rozpoznania na posiedzeniu niejawnym powyższej skargi powoda
na przewlekłość postępowania, która zawarta została w treści jego zażalenia z dnia
26 listopada 2004 r., Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 15 grudnia
2004 r. [...] postanowił uznać się za niewłaściwy do rozpoznania powyższej skargi w
zakresie, w jakim dotyczy ona przewlekłości postępowania przed Sądem Apelacyj-
nym, oraz przekazał sprawę Sądowi Najwyższemu w Warszawie do rozpoznania w
tym zakresie, zgodnie z dyspozycją art. 7 w związku z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 17
czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz. 1843).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie, że w postępowaniu sądowym, którego skarga dotyczy,
nastąpiła przewlekłość postępowania, podlega stałej opłacie w wysokości 100
złotych (art. 17 ust. 1 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki), przy czym w
wypadku, gdy dotyczy ona postępowania cywilnego, a do jego rozpoznania właściwy
jest Sąd Najwyższy (art. 4 ust. 2 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki), przy jej
wnoszeniu obowiązuje przymus adwokacko-radcowski (art. 3932
§ 1 k.p.c. w związku
z art. 8 ust. 2 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz art. 39318
§ 3 k.p.c. i
uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2004 r. - III
SPP 42/04, której nadana została moc zasady prawnej na podstawie art. 61 § 6 in
fine ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz.
2052 ze zm.). Równocześnie, stosownie do dyspozycji art. 8 ust. 2 ustawy o skardze
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez
5
nieuzasadnionej zwłoki, do postępowania w sprawie toczącej się na podstawie skargi
na przewlekłość postępowania w sprawach cywilnych należy stosować odpowiednio
przepisy o zwolnieniu od kosztów sądowych (art. 113 § 1 k.p.c.) oraz o prawie do
zgłoszenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu (art. 117
§ 1 § 2 k.p.c.).
W rozpoznawanej sprawie powód - Leszek J. wraz ze skargą na przewlekłość
postępowania przed Sądem Apelacyjnym wniósł także o przyznanie mu w tym zakre-
sie zwolnienia od kosztów sądowych - w danym wypadku zwolnienia od opłaty stałej
w wysokości 100 zł (art. 17 ust. 1 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki) oraz o
wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego z urzędu, motywując to tym, że nie po-
siada on „jakichkolwiek środków, które mógłby przeznaczyć na ten cel”, a w celu
udokumentowania wiarygodności swego wniosku w tym względzie dołączył do tego
wniosku: (a) własne „oświadczenie składane z wnioskiem o przyznanie zwolnienia od
kosztów sądowych”; (b) własne „uzasadnienie dodatkowe do oświadczenia o przy-
chodach oraz o stanie rodzinnym i majątkowym”; (c) kopię postanowienia Wojewódz-
kiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 26 marca 2004 r. [...], mocą
którego przyznane mu zostało „prawo pomocy przez zwolnienie od kosztów
sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego” w postępowaniu z jego skargi na
uchwałę Rady Miasta G. z dnia 28 października 1999 r. [...] w przedmiocie wyboru
ławników.
W świetle przedstawionych przez skarżącego oświadczeń, znaczenie roz-
strzygające dla stwierdzenia braku zasadności zwolnienia go z obowiązku uiszczenia
opłaty stałej w wysokości 100 zł z tytułu wniesienia skargi na przewlekłość postępo-
wania przed Sądem Apelacyjnym w Gdańsku (art. 17 ust. 1 ustawy o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nie-
uzasadnionej zwłoki) ma pomieszczona w załączonym do skargi „uzasadnieniu do-
datkowym do oświadczenia o przychodach oraz o stanie rodzinnym i majątkowym”
jednoznaczna deklaracja skarżącego, w której stwierdził on: „Nie posiadam ja-
kichkolwiek środków płatniczych. Utrzymuję się wyłącznie z poczęstunków w postaci
produktów żywnościowych. Owe poczęstunki przekazywane mi są przez domowni-
ków oraz wąski krąg znajomych i przyjaciół. Nie otrzymuję natomiast, jakichkolwiek
darowizn w postaci środków płatniczych. Również w nawiązaniu do oświadczenia o
przychodach oraz o stanie rodzinnym i majątkowym, stwierdzam iż nie uchylam się
6
od podjęcia pracy zarobkowej. Od dawna utrzymuję, że podejmę każdą pracę zarob-
kową, jeśli tylko będzie to stosunek pracy w LWSM „M.”. Jestem członkiem, założy-
cielem i działaczem organów samorządowych tej spółdzielni mieszkaniowej. Prawo
spółdzielcze stwierdza, że spółdzielnia jest zrzeszeniem, które prowadzi wspólną
działalność gospodarczą, w interesie swoich członków oraz przy zapewnieniu im ko-
rzyści. Oświadczam, że spółdzielnia M., nie prowadzi jakiejkolwiek działalności go-
spodarczej. Zatrudnia osoby spoza spółdzielni, niebędące członkami, ani rodzinami
członków spółdzielni M. Mało, zatrudnia osoby zamiejscowe, którym prawo spółdziel-
cze zabrania wykonywać czynności wewnątrzspółdzielcze, zabrania dostępu do akt
spółdzielczych, w tym do akt osobowych. W świetle powyższego, mój nierozpoznany
wniosek o zatrudnienie w mojej spółdzielni, należy traktować nie tylko jako działanie
przeciwko spółdzielni i spółdzielcom, ale przede wszystkim, jako fizyczne i psychicz-
ne znęcanie się nad wnioskodawcą.” - (nota bene, analogiczną deklarację złożył
skarżący również w swym piśmie z dnia 7 lutego 2003 r. skierowanym do Sądu
Okręgowego w Gdańsku, w którym napisał między innymi: „Równocześnie oświad-
czam, że podejmę każdą pracę zaproponowaną przez zarząd, ale w spółdzielni M.
Jeżeli znajdę zatrudnienie w spółdzielni od zaraz, jestem skłonny cofnąć trzy swoje
powództwa [...] w tut. Sądzie.”). Oznacza to, że skarżący sam zdecydował, iż
podejmie pracę zarobkową wyłącznie wtedy, gdy zostanie zatrudniony we wskazanej
przez siebie Lokatorsko-Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej „M.” w G., a to w
oczywisty sposób przeczy jego twierdzeniu „iż nie uchylam się od podjęcia pracy
zarobkowej”. Przeciwnie, powyższe oświadczenia skarżącego wskazują jednoznacz-
nie na to, że wyłącznie z przyczyn subiektywnych i emocjonalnych zarazem, nie za-
mierza on wykorzystać (w całości lub w części) swoich możliwości zarobkowych, co
przesądziło o odmowie zwolnienia go z obowiązku poniesienia kosztów opłaty stałej
związanej z wniesieniem skargi na przewlekłość postępowania sądowego. W konse-
kwencji, oczywiście bezzasadny okazał się również wniosek skarżącego o ustano-
wienie w niniejszej sprawie adwokata lub radcy prawnego z urzędu (art. 117 § 2 w
związku z art. 113 § 1 k.p.c.).
Biorąc powyższe pod uwagę oraz zważywszy na to, że przy wnoszeniu skargi
na przewlekłość postępowania sądowego obowiązuje przymus adwokacko-
radcowski (art. 3932
§ 1 k.p.c. w związku z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca
2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki i art. 39318
§ 3 k.p.c. oraz
7
uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2004 r. - III
SPP 42/04, której nadana została moc zasady prawnej na podstawie art. 61 § 6 in
fine ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym), Sąd Najwyższy orzekł
jak w sentencji.
========================================