Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 KWIETNIA 2005 R.
I KZP 9/05
Na postanowienie sądu, któremu przekazano środek odwoławczy, w
kwestii właściwości tego sądu (art. 35 § 1 k.p.k.) przysługuje zażalenie (art.
35 § 3 k.p.k.).
Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: K. Cesarz (sprawozdawca), F. Tarnowski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.
Sąd Najwyższy w sprawie Leszka R., po rozpoznaniu, przedstawio-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Rejonowy w G., postano-
wieniem z dnia 11 stycznia 2005 r., zagadnienia prawnego, wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy postanowienie sądu rejonowego o przekazaniu według właści-
wości rzeczowej sprawy przedstawionego do jego rozpoznania zażalenia
na postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego jest orze-
czeniem sądu odwoławczego w rozumieniu art. 426 § 1 i § 2 k.p.k., a jeżeli
tak, to czy na takie postanowienie sądu rejonowego służy zażalenie do
przełożonego sądu okręgowego?”
p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem Policji z dnia 28 grudnia 2002 r., zatwierdzonym
przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej w G., na podstawie art. 305 § 1 i
2
3 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. odmówiono wszczęcia dochodzenia
o czyn określony w art. 288 § 1 k.k.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w G. nie przychylił się do zażale-
nia autora wniosku o ściganie – Leszka R. i skierował je do Sądu Rejono-
wego w G., który postanowieniem z dnia 24 czerwca 2003 r. uchylił zaskar-
żone postanowienie.
W dniu 12 września 2003 r. Komendant Komisariatu Policji w G. wy-
dał postanowienie o wszczęciu śledztwa o przestępstwo określone w art.
288 § 1 k.k., natomiast postanowieniem z dnia 28 września 2003 r. na pod-
stawie art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k. umorzył to śledztwo.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w G., kolejny raz nie przychylając
się do zażalenia pokrzywdzonego, na podstawie art. 306 § 2 k.p.k. skiero-
wał je znów do Sądu Rejonowego w G.
Sąd, postanowieniem z dnia 8 czerwca 2004 r. stwierdził swą niewła-
ściwość i przekazał zażalenie do rozpoznania Prokuratorowi Okręgowemu
w G., uznawszy, że zachodzi sytuacja procesowa określona w art. 330 § 2
k.p.k.
Uwzględniając zażalenie prokuratora na to ostatnie postanowienie,
Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia 25 października 2004 r. uchylił
zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Re-
jonowemu w G. jako właściwemu rzeczowo. W zaistniałej sytuacji proce-
sowej, Sąd ten postanowił „przekazać do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyż-
szemu zagadnienie prawne wymagające wykładni przepisów art. 426 § 1 i
§ 2 k.p.k.”, przedstawione na wstępie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 441 § 1 k.p.k. uzależnia przekazanie zagadnienia praw-
nego od jego wyłonienia się przy rozpoznawaniu środka odwoławczego. Ta
wyjściowa przesłanka nie została spełniona. W niniejszej sprawie Sąd Re-
jonowy ma obowiązek rozpatrzenia na podstawie art. 329 k.p.k. zażalenia,
3
przekazanego w trybie określonym w art. 306 § 2 k.p.k., na postanowienie
Policji o umorzeniu śledztwa. Stało się tak w efekcie orzeczenia Sądu
Okręgowego w G. z dnia 25 października 2004 r., wydanego na podstawie
art. 437 k.p.k., z konsekwencjami wynikającymi z treści art. 442 § 3 k.p.k.
Jednakże, rzeczywisty problem nurtujący Sąd Rejonowy, sprowadza się do
pytania sformułowanego w uzasadnieniu postanowienia tego Sądu, czy
„rozpoznając zażalenie (...) jest związany wytycznymi zawartymi w posta-
nowieniu Sądu Okręgowego z dnia 25 października 2004 roku”, powtórzo-
nego dalej „czy dla Sądu Rejonowego w G. wiążące jest stanowisko Sądu
Okręgowego...”. Jednak jednoznaczna i jasna odpowiedź na to pytanie za-
warta jest w treści wymienionych wyżej art. 437 § 2 k.p.k. i art. 442 § 3
k.p.k.
Nie można ponadto nie dostrzec, że wątpliwości Sądu Rejonowego
co do skutków procesowych zastosowania tych przepisów wzięły się z
bezpodstawnego przekonania, że art. 35 § 1 k.p.k. nie dotyczy właściwości
funkcjonalnej, a w rezultacie, że postanowienie wydane na postawie tego
przepisu nie podlega rygorom przewidzianym w jego § 3.
Nie ulega wątpliwości, że art. 35 § 1 k.p.k. dotyczy właściwości funk-
cjonalnej, a więc także kwestii badania upoważnienia do dokonywania
określonych czynności procesowych (zob. m.in. J. Bratoszewski w: J. Bra-
toszewski i inni: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa
2003, T. I, s. 387; P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępo-
wania karnego. Komentarz, Warszawa 2004, T. I, s. 222; W. Grzeszczyk:
Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2005, s. 54). Orze-
czenie sądu stwierdzającego brak swej właściwości do rozpoznania środka
odwoławczego nie jest oczywiście orzeczeniem sądu wydanym na skutek
odwołania. Inaczej mówiąc, sąd stwierdzający, że nie jest właściwy do roz-
poznania odwołania, nie wydaje postanowienia w ramach kwestionowanej
właściwości funkcjonalnej. W myśl art. 35 § 1 k.p.k., sąd ten przekazuje
4
sprawę w razie stwierdzenia swej niewłaściwości, a nie w przewidywaniu
braku kompetencji. Niewłaściwość np. funkcjonalna jest więc faktem proce-
sowym. Wprawdzie na skutek wniesienia środka odwoławczego dochodzi
do wszczęcia postępowania odwoławczego, ale to nie przesądza właści-
wości organu uprawnionego do jego rozpoznania tylko z racji wskazania
określonego organu jako adresata środka. Właściwości sądu nie kreuje
skierowanie do niego środka odwoławczego. Inaczej rzecz ujmując, przy-
miot „sądu odwoławczego” w rozumieniu art. 426 § 2 k.p.k., nie może zo-
stać ani nadany, ani narzucony faktem wniesienia do tego sądu środka
odwoławczego. W konsekwencji, skoro orzeczenie w kwestii właściwości
(art. 35 § 1 k.p.k.) nie jest orzeczeniem sądu odwoławczego, to nie dotyczy
go zakaz określony w art. 426 § 2 k.p.k. Orzeczenie takie w efekcie nie jest
również objęte wyjątkiem określonym w § 2 in fine art. 426 k.p.k. Incyden-
talne orzeczenie sądu, do którego wpłynął środek odwoławczy, rozstrzyga-
jącego w przedmiocie swej właściwości, należy traktować jako orzeczenie,
o którym mowa w art. 425 § 1 k.p.k., wydane tylko „w związku” z odwoła-
niem. Przysługuje na nie zażalenie w myśl art. 35 § 3 k.p.k. w zw. z art. 459
§ 2 in fine k.p.k. (zob. także: uzasadnienia uchwał SN z dnia 24 maja 1995
r. I KZP 11/95, OSNKW 1995, z. 7 – 8, poz. 44, glosa krytyczna Z. Doda:
OSP 1995, z. 11, s. 525 – 526; z dnia 20 września 1996 r. I KZP 21/96,
OSNKW 1996, z. 11 – 12, poz. 79, s. 32, aprobujące uwagi Z. Doda i A.
Gaberle: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Komentarz, t. II. Kontrola od-
woławcza w procesie karnym 1997, s. 390 – 391; z dnia 27 października
1999 r. I KZP 35/99, OSNKW 1999, z. 11 – 12, poz. 70 ze zdaniem odręb-
nym A. Siuchnińskiego).
Konkludując, na postanowienie sądu, któremu przekazano środek
odwoławczy, w kwestii właściwości tego sądu (art. 35 § 1 k.p.k.) przysługu-
je zażalenie (art. 35 § 3 k.p.k.).
5
Wracając natomiast do ustawowych przesłanek przekazania zagad-
nienia prawnego w trybie art. 441 § 1 k.p.k., stwierdzić należy, że żaden z
elementów wywodu zawartego w uzasadnieniu postanowienia Sądu Rejo-
nowego nie stanowi podstawy podjęcia w tej sprawie uchwały przez Sąd
Najwyższy. Zagadnienie prawne, jakie mogłoby wyłonić się przy rozpozna-
waniu zażalenia pokrzywdzonego (wykładni przepisu art. 330 § 2 zd. 1
k.p.k.) zostało już wyjaśnione, zarówno w orzecznictwie (zob. uchwała SN
z dnia 17 maja 2000 r., I KZP 9/00, OSNKW 2000, z. 5 – 6, poz. 42), jak i w
piśmiennictwie (R.A. Stefański w: J. Bratoszewski i inni, op. cit. s. 488 –
489).