Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 KWIETNIA 2005 R.
SNO 16/05
Odwołanie się w treści wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej
do opisu czynu i uzasadnienia ujętych w postanowieniu o wszczęciu
postępowania dyscyplinarnego nie jest wystarczające. Treść art. 114 § 4 in
fine u.s.p. wyraźnie formułuje nakaz zawarcia tych elementów we wniosku.
Przewodniczący: sędzia SN Dorota Rysińska.
Sędziowie SN: Rafał Malarski (sprawozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Apelacyjnego oraz protokolanta w
sprawie sędziego Sądu Okręgowego po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2005 r.
zażalenia wniesionego przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu
Sądu Apelacyjnego na postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. akt (...)
p o s t a n o w i ł uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny, postanowieniem z dnia 24 stycznia
2005 r., zwrócił sprawę dyscyplinarną przeciwko sędziemu Sądu Okręgowego
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Apelacyjnego do
uzupełnienia istotnych braków postępowania w celu przeprowadzenia
niezbędnych czynności procesowych.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożył Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Apelacyjnego. Zarzucił obrazę art. 114 § 1
u.s.p. oraz art. 345 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. poprzez nietrafne
stwierdzenie, że postępowanie dyscyplinarne prowadzone przez Zastępcę
Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Apelacyjnego obarczone jest
licznymi i rażącymi brakami, które uniemożliwiają jej rozpoznanie przez sąd
dyscyplinarny. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
1. Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, choć nie wszystkie zawarte w
nim poglądy były trafne.
Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 128 u.s.p. w postępowaniu
dyscyplinarnym znajduje odpowiednie zastosowanie art. 345 § 1 k.p.k., który
stanowi rozwinięcie art. 339 § 3 pkt 4 k.p.k. Przekazanie sprawy rzecznikowi
2
dyscyplinarnemu w celu uzupełnienia postępowania jest zatem dopuszczalne,
jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na
potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez
sąd dyscyplinarny powodowałoby znaczne trudności. Obecnie nie wolno jednak
zapominać, że celem czynności podejmowanych przez rzecznika
dyscyplinarnego nie jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz
utrwalenie dowodów dla sądu dyscyplinarnego (tak był definiowany cel
postępowania karnego w art. 261 pkt 2 i 5 k.p.k. z 1969 r.), ale jedynie zwykłe
niejako wyjaśnienie tych okoliczności i utrwalenie dla sądu dyscyplinarnego
dowodów tylko w niezbędnym zakresie, co wynika wprost z art. 297 § 1 pkt 4 i
5 k.p.k. z zw. z art. 128 u.s.p. (zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania
karnego. Komentarz, Zakamycze 2003, s. 920).
2. W ramach zarówno wstępnego wyjaśnienia okoliczności koniecznych do
ustalenia znamion przewinienia (art. 114 § 1 u.s.p.), jak i po wszczęciu
postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu sędziemu na piśmie zarzutów
(art. 114 § 2 i 3 u.s.p.) składanie wyjaśnień przez obwinionego sędziego nie jest
konieczne. Innymi słowy, obwiniony sędzia ma co najmniej dwukrotnie na tym
etapie postępowania dyscyplinarnego, a więc do momentu złożenia wniosku o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przez właściwy sąd dyscyplinarny, prawo do
złożenia wyjaśnień, z czego – co jest oczywiste – nie musi skorzystać. Ważne
jest, aby obwiniony takiej możliwości nie został pozbawiony. Nic nie stoi
natomiast na przeszkodzie, aby swoje stanowisko wyraził w pisemnym
oświadczeniu. Ewentualne trudności, jakie mogą pojawić się przy
wprowadzaniu takiego oświadczenia do materiału dowodowego mającego być
podstawą ustaleń faktycznych, nie są w stanie doprowadzić do odmiennego
rozumienia obowiązującej w tym zakresie regulacji prawnej (art. 114 § 1 – 3
u.s.p.), która odznacza się jasnością i nie powinna budzić kontrowersji.
Teza zawarta w uzasadnieniu postanowienia sądu pierwszej instancji, a
poddana krytyce przez skarżącego, że sędzia Sądu Okręgowego nie miała
możliwości złożenia ustnych wyjaśnień, jawi się jako bezpodstawna. Obwiniona
sędzia była świadoma swych praw i nigdy nie domagała się przesłuchania przez
Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego. Wszystko wskazuje na to, że uznała – a
miała do tego prawo – iż swoje racje wyłoży najpełniej i w sposób najbardziej
dla niej korzystny w pisemnych oświadczeniach.
3. Jakkolwiek czynności dyscyplinarne w fazie poprzedzającej sądowe
postępowanie dyscyplinarne podejmuje rzecznik dyscyplinarny (lub jego
zastępca), to jednak trudno uznać, aby niektóre czysto administracyjne
czynności związane z toczącym się postępowaniem dyscyplinarnym nie mogły
zostać wykonane przez prezesa danego sądu. Nawet przyjmując, że właściwą
praktyką powinno być wysyłanie przez rzecznika dyscyplinarnego (lub jego
zastępcę) pisma wzywającego sędziego do ustosunkowania się do żądania
uprawnionego podmiotu podjęcia czynności dyscyplinarnych, to z całą
pewnością odstępstwo od tej praktyki, polegające na wysłaniu wezwania przez
3
prezesa sądu, nie sposób postrzegać jako znaczącą obrazę prawa, rodzącą tak
poważny skutek, jakim jest zwrot sprawy w celu uzupełnienia postępowania
dyscyplinarnego. Z kolei wysłanie obwinionemu sędziemu postanowienia o
wszczęciu postępowania przez prezesa sądu wypada ocenić już tylko jako co
najwyżej niezręczność, nie rodzącą żadnych konsekwencji prawnych.
W rozpoznawanej sprawie wszystkie ważne czynności wykonał Zastępca
Rzecznika Dyscyplinarnego dla Sądu Apelacyjnego. On to był autorem
postanowienia o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego z dnia 10 listopada
2004 r. i wniosku z dnia 17 grudnia 2004 r. Zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego, ranga wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia
potknięć proceduralnych (wysłanie obwinionemu sędziemu przez Prezesa Sądu
Apelacyjnego pisma z dnia 20 stycznia 2004 r. oraz postanowienia o wszczęciu
postępowania z pouczeniem) była niewielka. Kwestie te zostały przez sąd a quo
zdecydowanie przecenione.
4. Niewątpliwie wadliwe było zaniechanie przez Zastępcę Rzecznika
Dyscyplinarnego przedstawienia obwinionej zarzutu, tak jak wymagał tego art.
114 § 1 in principio u.s.p., oraz zrezygnowanie z zapoznania jej z materiałami
postępowania przed skierowaniem do sądu dyscyplinarnego wniosku o
rozpoznanie sprawy, aby umożliwić jej w ten sposób złożenie wniosków o
uzupełnienie postępowania (art. 321 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.).
Przedstawione zaniedbania Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego uległy
wszakże skonwalidowaniu; z jednej strony poprzez doręczenie obwinionej
postanowienia z dnia 10 listopada 2004 r., w którym zamieszczono dokładny
opis zarzucanego jej czynu, proponowaną kwalifikację prawną oraz – co jest
najistotniejsze – obszerne uzasadnienie, a z drugiej poprzez uzyskanie przez
obwinioną pełnej możliwości domagania się poszerzenia materiału
dowodowego po wejściu sprawy w fazę postępowania sądowego. Do orzeczenia
o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego sędzia Sądu Okręgowego odniosła
się w oświadczeniu pisemnym z dnia 9 grudnia 2004 r. W konsekwencji nie
wytrzymuje krytyki stanowisko, że w związku z przedstawionymi uchybieniami
miało miejsce ograniczenie gwarancji procesowych obwinionego sędziego. Co
za tym idzie, żadną miarą wskazanych braków nie można było
scharakteryzować jako wymagających uzupełnienia w trybie art. 345 § 1 k.p.k.
w zw. z art. 128 u.s.p.
5. Rację miał natomiast sąd pierwszej instancji, twierdząc, że wniosek o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej z dnia 17 grudnia 2004 r., spełniający rolę
aktu oskarżenia, nie odpowiada wymogom stawianym przez prawo, gdyż nie
zawiera już to dokładnego określenia czynu, który jest przedmiotem
postępowania, oraz uzasadnienia (art. 114 § 4 in fine u.s.p.), już to listy osób
podlegających wezwaniu na rozprawę oraz wykazu innych dowodów, które
powinny zostać przeprowadzone na rozprawie głównej (art. 333 k.p.k. w zw. z
art. 128 u.s.p.). Z całym naciskiem trzeba odnotować, że odwołanie się w treści
wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej do opisu czynu i uzasadnienia
4
ujętych, w postanowieniu o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego nie jest
wystarczające. Treść art. 114 § 4 in fine u.s.p. wyraźnie formułuje nakaz
zawarcia we wniosku tych elementów. Proponowany przez autora zażalenia
sposób podejścia do omawianego zagadnienia ignoruje jasno zredagowane
wymaganie ustawy.
Reakcja sądu a quo była jednak nieprawidłowa. Po dostrzeżeniu, że
wniosek nie spełnia opisanych warunków formalnych, należało sięgnąć po
instytucję prze-widzianą w art. 337 § 1 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. i zwrócić
wniosek Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego w celu usunięcia braków w
terminie 7 dni.
6. Reasumując: wniesione zażalenie okazało się zasadne, a zatem
zaskarżone zażalenie należało uchylić i przekazać sprawę do rozpoznania
sądowi pierwszej instancji. Pożądane wydaje się, aby prezes tego sądu zwrócił
wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej zastępcy rzecznika w celu
usunięcia braków formalnych, co pozwoli szybko wyeliminować dostrzeżone
usterki natury formalnej i bez zbędnej zwłoki doprowadzić sprawę do końca.