Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 grudnia 2005 r.
I PK 125/05
Prokurent spółki handlowej może być uznany za osobę zarządzającą za-
kładem pracy w imieniu pracodawcy w rozumieniu art. 24126
§ 2 w związku z
art. 31
§ 1 k.p.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Roman
Kuczyński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 grudnia 2005 r. sprawy
z powództwa Antoniego P. przeciwko „Z. B.-B." SA w B.-B. o zapłatę, na skutek ka-
sacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Bielsku-Białej z dnia 24 listopada 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Pozwana spółka - Z. B.-B. SA w B.-B. odmówiła powodowi Antoniemu P.
prawa do nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy, które wynikało z postanowień zakła-
dowego układu zbiorowego. Podstawą takiego stanowiska pozwanej był fakt pełnie-
nia przez powoda funkcji dyrektora do spraw produkcji i usług oraz niespełnienie wa-
runku w postaci 35-letniego okresu pracy. W ocenie pracodawcy stanowisko, które
zajmował powód, należało do grupy stanowisk osób zarządzających zakładem pracy
w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, a zgodnie z art. 24126
§ 2 k.p. układ zakła-
dowy nie może określać warunków wynagrodzenia pracowników zarządzających w
imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Antoni P. wniósł o zasądzenie od pozwanego 18.900,00 zł tytułem nagrody ju-
bileuszowej podnosząc, że nieuzasadniona była odmowa wypłaty mu nagrody, bo-
wiem zakładowy układ zbiorowy przewiduje, że system ustanowiony w układzie nie
2
obejmuje zasad wynagradzania dyrektora naczelnego, głównego księgowego oraz
dyrektorów pionów ponieważ odnosi się to tylko do płac zasadniczych i premii, a
normy dotyczące nagród jubileuszowych są podstawą roszczeń wyjętych spod za-
kresu regulacji wstępnych układu, tym bardziej że nagroda taka została wypłacona
głównej księgowej i innemu prokurentowi, a jedynie powodowi odmówiono jej wypłaty
a nie jest on osobą zarządzającą pozwanym, lecz kieruje tylko kilkoma jego działami.
Wyrokiem w dniu 10 maja 2004 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej oddalił po-
wództwo. Sąd ustalił, iż u pozwanego obowiązywał zakładowy układ zbiorowy z dnia
28 czerwca 2001 r. Zgodnie z art. 4 ust. 4 układu - zakładowy system wynagradzania
nie obejmował zasad wynagradzania dyrektora naczelnego, dyrektorów pionów,
głównego księgowego w zakresie płac zasadniczych i premii. Wynagrodzenia dla
nich ustalał zarząd spółki. W wykazie stanowisk wraz z taryfikatorem pracy nie przy-
pisano stawki dyrektora naczelnego, dyrektorów pionów, głównego księgowego -
wskazano, iż te stanowiska są określone odrębnymi zasadami. Ponadto w myśl wy-
żej wymienionego układu nagrodę jubileuszową oblicza się według zasad obowiązu-
jących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, po 35 latach
pracy jako 350 % podstawy wymiaru. W razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody brakuje
mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę jubileu-
szową wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy. Poza wymienionym układem
u pozwanego obowiązywał regulamin organizacyjny, w którym określono zasady za-
rządzania spółką, strukturę organizacyjną oraz zasady funkcjonowania; w rozdziale II
Regulaminu stwierdzono m. in. w § 9 pkt 1, że spółka zarządzana jest przy pomocy
następujących pionów organizujących 1) Dyrektora Naczelnego 2 ) Dyrektora do
spraw Targów i Szkolenia 3 ) Dyrektora do spraw Usług i Produkcji oraz 4) Głównego
Księgowego. W Spółce obowiązywała zasada jednoosobowego kierownictwa, zgod-
nie z którą na czele każdej jednostki organizacyjnej stał kierownik, a każdy pracownik
podlegał zwierzchnikowi, od którego otrzymywał polecenia służbowe i przed nim po-
nosił odpowiedzialność. Dyrektorów pionów i głównego księgowego ustanawiał za-
rząd i przed nim ponosili oni odpowiedzialność. W tak ustalonym stanie faktycznym
Sąd zważył, iż skoro powód w dniu 31 grudnia 2003 r. posiadał status osoby zarzą-
dzającej zakładem pracy, ponieważ piastował stanowisko dyrektora pionu podległe
bezpośrednio zarządowi, to zgodnie z treścią art. 24126
§ 2 k.p. nie stosowało się do
niego postanowień Zakładowego Układu Zbiorowego.
3
Od wyroku Sądu Rejonowego apelację wniósł powód, zaskarżając orzeczenie
w całości, zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w
sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że powód jest osobą zarządzają-
cą w imieniu pracodawcy zakładem pracy, chociaż przeprowadzone w toku postępo-
wania dowody świadczą, iż powód taką osobą nie jest, oraz naruszenie art. 24126
§ 2
k.p., przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że zasady wynagradza-
nia, o których mowa w tym przepisie, nie obejmują nagrody jubileuszowej i w konse-
kwencji naruszenie przepisów art. 3 i 4 ust. 4 zakładowego układu zbiorowego pracy
przez uznanie, że powodowi nie przysługuje prawo do nagrody jubileuszowej. Sta-
wiając powyższy zarzut powód wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zasądze-
nie od pozwanego kwoty 18.900,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia
2004 r. oraz kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sąd Okręgowy uwzględnił apelację powoda. Podzielając stanowisko Sądu
Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 26 marca 2002 r., I PKN 933/00 (OSNP 2004
nr 5, poz. 80) uznał, że w przypadku spółki kapitałowej osobami zarządzającymi za-
kładem pracy będą jedynie te z osób zarządzających takim zakładem, które czynią to
w imieniu spółki jako osoby prawnej. Stosując powyższe kryteria do powoda Sąd
stwierdził, iż kierowany przez niego pion organizacyjny - usług i produkcji - nie może
zostać uznany za pracodawcę w rozumieniu art. 3 k.p., a powód za osobę posiada-
jącą uprawnienia do samodzielnego zatrudniania pracowników, w szczególności do
zawierania i rozwiązywania umów o pracę, a skoro powód nie posiadał takich upraw-
nień, to nie może zostać zakwalifikowany jako osoba zarządzająca w rozumieniu art.
24126
§ 2 k.p. Z tych względów do powoda znajdują zastosowanie postanowienia
zakładowego układu pracy z dnia 28 czerwca 2001 r., w szczególności - niewyłączo-
ny expressis verbis wobec dyrektorów pionu art. 4 ust. 4 - załącznik nr 8, zgodnie z
którym, (jak stanowi ust. 12), gdy do nabycia prawa do nagrody brakuje mniej niż 12
miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę jubileuszową wypłaca
się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Od powyższego orzeczenia pozwany wniósł kasację, wskazując jako jej pod-
stawy naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 24126
§ 2 k.p. i
przyjęcie, że powód nie był osobą zarządzającą zakładem pracy, a tym samym przy-
sługiwało mu prawo do wypłaty nagrody jubileuszowej, tj. że zachodzi przesłanka
wynikająca z art. 3931
pkt 1 k.p.c., oraz naruszenie przepisów postępowania, które
4
miało istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 383 k.p.c., poprzez uwzględnienie w
wyroku rozszerzenia żądania pozwu, które zostało dokonane w postępowaniu apela-
cyjnym, o zasądzenie odsetek ustawowych, tj. że zachodzi przesłanka wynikająca z
art. 3931
pkt 2 k.p.c. Wniosek o rozpoznanie kasacji uzasadniono oczywistym naru-
szeniem prawa poprzez przyjęcie, iż osoba zajmująca stanowisko dyrektora pionu
organizacyjnego w zakładzie pracy i jednocześnie będąca prokurentem tejże spółki
akcyjnej, nie jest osobą zarządzającą zakładem pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w kasacji strony pozwanej okazały się zasadne. Sąd dru-
giej instancji uznając, iż powód nie mógł być uznany za pracodawcę w rozumieniu
art. 3 k.p. - między innymi z powodu tego, że nie posiadał uprawnień do samodziel-
nego zatrudniania pracowników, a tym samym nie mógł być zakwalifikowany jako
osoba zarządzająca w rozumieniu art. 24126
§ 2 k.p. - pominął bowiem okoliczność
pełnienia przez powoda funkcji prokurenta w spółce akcyjnej. Instytucja prokury na
płaszczyźnie Kodeksu spółek handlowych powoduje ściśle określone skutki prawne.
Zgodnie z art. 368 k.s.h., zarząd prowadzi sprawy spółki akcyjnej i reprezentuje
spółkę. Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa statut
spółki. Jeżeli statut spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do
składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch człon-
ków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem (art. 373 § 1
k.s.h.). W rozpoznawanej sprawie powód pełnił funkcję prokurenta, a spółka miała
zarząd wieloosobowy. Statut spółki w § 21 stanowił, że czynności nieprzekraczające
zwykłego zarządu mogą dokonywać samodzielnie członkowie zarządu lub proku-
renci, poza tym statut nie odbiegał od ogólnych postanowień kodeksu spółek handlo-
wych w zakresie reprezentacji spółki. Oznacza to, że w imieniu spółki, bez żadnych
ograniczeń, a więc także w sprawach z zakresu prawa pracy, do składania oświad-
czeń woli w imieniu spółki, w tym także oświadczeń o rozwiązaniu umów o pracę,
wymagane było współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka za-
rządu łącznie z prokurentem. Tak więc powód, działając jako prokurent pozwanej
Spółki, łącznie z drugim członkiem jej zarządu, mógł korzystać z wyżej wymienionego
uprawnienia do zarządzania spółką. Dlatego Sąd drugiej instancji powinien ustalić,
czy powód był członkiem organu zarządzającego w rozumieniu art. 31
§ 1 k.p. Po-
5
nadto wskazać należy, że Sąd drugiej instancji , jak wynika z uzasadnienia wyroku,
nie kwestionuje, iż art. 24126
§ 2 k.p. uznaje za osoby zarządzające spółką, osoby
które reprezentują spółkę na podstawie przepisów regulujących jej ustrój.
Słuszny jest zarzut kasacji dotyczący naruszenia przepisów postępowania cy-
wilnego w związku z rozszerzeniem żądania pozwu dokonanym w postępowaniu
apelacyjnym, o zasądzenie odsetek ustawowych. Faktem jest, że w sprawach o
roszczenia pracowników sąd orzeka o roszczeniach, które wynikają z faktów przyto-
czonych przez pracownika także wówczas, gdy roszczenie nie było objęte żądaniem
lub gdy było zgłoszone w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem po-
stępowania. Jednak powyższe nie uzasadnia jeszcze zasadności takiego zarzutu w
postępowaniu apelacyjnym. W postępowaniu apelacyjnym przepis art. 4771
§ 1 k.p.c.
nie ma zastosowania, a rozszerzenie powództwa, poza przypadkami określonymi w
art. 383 k.p.c. jest niedopuszczalne. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listo-
pada 1998 r., I PKN 419/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 783).
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy - na podstawie art. 39313
§ 1 k.p.c. -
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================