Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 grudnia 2005 r.
III PK 95/05
Wprowadzenie niekorzystnej dla pracowników zmiany porozumienia
zbiorowego będącego źródłem prawa pracy (art. 9 k.p.) wymaga dokonania wy-
powiedzeń zmieniających (art. 42 w związku z art. 24113
§ 2 k.p.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 grudnia
2005 r. sprawy z powództwa Barbary G. przeciwko Przedsiębiorstwu Komunikacji
Samochodowej „C.Ł." Spółce z o.o. w W.D. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Rzeszowie z dnia 10 maja 2005 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 900 zł (dziewięćset) tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
U z a s a d n i e n i e
W dniu 3 stycznia 2001 r. doszło do zawarcia pomiędzy organizacjami związ-
kowymi a inwestorem C.P. Spółką z o.o. Pakietu Gwarancji Pracowniczej, w którym
Inwestor gwarantował przejętym pracownikom 36 miesięczny okres zatrudnienia pod
rygorem zapłaty odszkodowań pracownikom oraz kar umownych Skarbowi Państwa.
Jednocześnie strony podjęły zobowiązanie, że przepisy Pakietu staną się częścią
ZUZP. Ponadto 12 czerwca 2001 r. została zawarta umowa spółki pomiędzy Skar-
bem Państwa a C.P. sp. z o.o., na mocy której nowo zawiązana spółka gwaranto-
wała wszystkim przejmowanym w trybie art. 231
k.p. pracownikom zatrudnienie przez
okres 36 miesięcy liczony od dnia wniesienia Przedsiębiorstwa do Spółki oraz stano-
wiła, że Pakiet zawarty 3 stycznia 2001 r. stanowi integralną część umowy spółki
jako jej załącznik. W dniu 14 listopada 2001 r. aneksem ograniczono postanowienia
2
Pakietu odnośnie gwarancji zatrudnienia w stosunku do pracowników (w tym także
powódki), z którymi rozwiązano umowę w drodze porozumienia stron z przyczyn
leżących po stronie pracodawcy i którzy uzyskali świadczenia przedemerytalne.
Barbara G. pozwem z dnia 9 kwietnia 2003.r. wniosła o zasądzenie od byłego
pracodawcy PKS C.Ł. Spółki z o.o. na jej rzecz kwoty 27.272,09 zł wraz z odsetkami
tytułem odszkodowania określonego przepisami Pakietu Gwarancji Pracowniczej
zawartego w dniu 3 stycznia 2001 r. W uzasadnieniu powołała się na postanowienie
powołanego aktu gwarantującego pracownikom trzyletni okres zatrudnienia i przewi-
dującego w razie niedochowania wyżej wymienionego warunku - odszkodowanie w
wysokości uzależnionej od długości pozostałego okresu gwarancyjnego.
Sąd Rejonowy w Łańcucie wyrokiem z dnia 27 listopada 2003 r. uwzględnił
powództwo w całości. W wyżej wymienionym stanie faktycznym Sąd uznał, że Pakiet
stanowił źródło prawa w rozumieniu art. 9 k. p. określające prawa i obowiązki praco-
dawcy i pracowników. Ponadto jego zmiana poprzez aneks nie wywarła żadnych
skutków prawnych wobec niezastosowania przy jego wprowadzeniu właściwego
trybu - szczególnie obostrzonego i charakterystycznego dla zmiany umowy spółki
(uchwała zgromadzenia wspólników pod rygorem nieważności, wpis do Krajowego
Rejestru Sądowego). Konkludując Sąd Rejonowy stwierdził, że Barbara G. spełniła
warunki określone przez Pakiet oraz umowę pozwanej Spółki do nabycia odszkodo-
wania w związku z naruszeniem okresu ochronnego.
Wyrok Sądu Rejonowego w Łańcucie został zaskarżony apelacją pozwanego.
Sąd Okręgowy-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z
dnia 19 lutego 2004 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo odda-
lił, nie obciążając powódki kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej za
drugą instancję. Sąd Okręgowy uwzględnił apelację stwierdzając, iż wyżej wymienio-
ny Pakiet w związku z faktem nieprowadzenia prywatyzacji przedsiębiorstwa w for-
mie sprzedaży nie był integralnym składnikiem umowy prywatyzacyjnej, czyli nie na-
leżał do innych porozumień zbiorowych jako źródeł prawa pracy w rozumieniu art. 9
k.p. W związku z powyższym wyciągnął wniosek, że jego zmiana w formie, w jakiej
miała miejsce, była dozwolona i nie powodowała konieczności dokonywania wypo-
wiedzeń zmieniających z art. 42 k.p.
W kasacji powódka podniosła zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego
polegającego na błędnej wykładni: art. 9 § 1 k.p., § 5 pkt 5 Pakietu Gwarancji Pra-
cowniczych Pracowników, art. 65 k.c. art. 31 k.p., art. 9 ustawy o związkach zawo-
3
dowych w związku z art. 38 k.c. oraz naruszenie prawa procesowego, a to: art. 244
k.p.c., art. 257 k.p.c. i art. 233 k.p.c., a także naruszenie § 21 pkt 11 i § 13 pkt 2
umowy spółki zawartej 12 czerwca 2001 r.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2004 r. uchylił zaskarżony wyrok
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie do ponow-
nego rozpoznania. Sąd Najwyższy uznał, iż zawarcie pakietu przez podmiot, który
nie był pracodawcą ani przed, ani po przekształceniu zakładu pracy objętego prze-
kształceniem, nie jest przeszkodą w uznaniu tego pakietu za porozumienie zbiorowe
będące źródłem prawa pracy zgodnie z art. 9 k.p.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie ponownie
rozpoznając apelację w przedmiotowej sprawie uznał ją za bezzasadną i podlegającą
oddaleniu. Sąd odwoławczy odmiennie zidentyfikował podmioty, które podpisały
aneks do przedmiotowego pakietu ustalając, iż do jego zawarcia doszło pomiędzy
przewodniczącymi zarządów związków zawodowych oraz inwestorem strategicznym
- C.P. Sp. Z o.o. w W. (a nie jak ustalił to Sąd Rejonowy „pozwaną spółką”). W pozo-
stałym zakresie Sąd Okręgowy w całości podzielił i przyjął za swoje ustalenia fak-
tyczne poczynione przez Sąd Rejonowy.
Pozwany zaskarżył powyższe orzeczenie skargą kasacyjną, wskazując na na-
ruszenie prawa materialnego, polegające na obrazie przepisów: (1) art. 9 § 1 k.p.,
przez przyjęcie, że Pakiet Gwarancji Pracowniczych podpisany pomiędzy inwesto-
rem strategicznym - C.P. sp. z o.o. a przedstawicielami organizacji związkowych,
działających przy PPKS Ł. w W.D. ma charakter normatywny i stanowi źródło prawa
pracy. W ocenie pozwanego umowa, której stronami nie są strony stosunku pracy, a
więc pracownik i pracodawca, nie może być zaliczona do źródeł prawa pracy; (2) art.
3531
k.c., poprzez przyjęcie, że strony, które zawarły umowę i są prawidłowo repre-
zentowane, nie mogą dokonać skutecznej zmiany postanowień zawartej przez siebie
umowy, której dokonały w aneksie z dnia 14 listopada 2001 r.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Wyrokując
w sprawie III PK 38/04 i przekazując sprawę Sądowi Okręgowemu w Rzeszowie do
ponownego rozpoznania, Sąd Najwyższy uwzględniając kasację powódki zwrócił
uwagę, że § 11 przedmiotowego pakietu gwarancji pracowniczych postanawia, iż
4
„wszędzie tam, gdzie pakiet odnosi się do jakichkolwiek zobowiązań inwestora stra-
tegicznego, zobowiązania te będą oznaczać zobowiązanie zarządu Spółki”. Sąd
Najwyższy uznał więc, że wolą stron zawierających pakiet było nie tylko przyznanie
uprawnień pracownikom, ale także uczynienie pracodawcy stroną zobowiązaną w
tym zakresie. Doszedł zatem Sąd Najwyższy do przekonania, że w przedmiotowej
sprawie za koncepcją pakietu jako źródła prawa przemawiają względy funkcjonalne.
Zgodnie z art. 39820
k.p.c. sąd, któremu sprawa została przekazana, związany
jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie można
oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego w ponownym rozpoznaniu sprawy
na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd
Najwyższy. Tymczasem strona pozwana w skardze kasacyjnej ponownie - i wbrew
wykładni uchylającego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2004 r. - twier-
dzi, że pakiet gwarancji pracowniczych z dnia 3 stycznia 2001 r. nie stanowi źródła
prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. i że pozwany pracodawca nie stał się - w
zakresie uprawnień pracowników objętych pakietem - stroną porozumienia zawarte-
go pomiędzy działającymi u pozwanego związkami zawodowymi a inwestorem stra-
tegicznym. Zaakceptowanie takiego stanowiska jest nie do przyjęcia, czyniłoby bo-
wiem zawarcie pakietu za całkowicie bezprzedmiotowe.
Uznanie pakietu socjalnego obowiązującego w pozwanej Spółce - PKS C.Ł.
Spółce z o.o. - za akt normatywny w rozumieniu art. 9 k.p. przesądza o sposobie i
warunkach skutecznej zmiany postanowień wyżej wymienionej umowy (Pakietu), to
jest w oparciu o przepisy Kodeksu pracy. Kodeks pracy nie reguluje wprost skutków
zmiany porozumienia zbiorowego będącego źródłem prawa pracy w rozumieniu art.
9 § 1. Aktem najbardziej zbliżonym do tego porozumienia jest układ zbiorowy pracy.
Z tego względu należy przez analogię stosować art. 24113
§ 2 k.p. Oznacza to, że do
wprowadzania postanowień mniej korzystnych dla pracownika wymagane jest wypo-
wiedzenie zmieniające (art. 42 k.p.). W tym stanie rzeczy skuteczność aneksu z dnia
14 listopada 2001 r. uzależniona była od podjęcia przez pracodawcę wyżej wymie-
nionej czynności. Sporny aneks podpisała obok przewodniczących związków zawo-
dowych osoba nie będąca pracodawcą dla powodów - C.P. Spółki z o.o., a skoro
przedmiotowy pakiet ma charakter normatywny i stał się on prawem obowiązującym
w pozwanej Spółce, to zmianę w jego treści odnoszącą skutek wobec pracowników
Spółki mógł wprowadzić jedynie pracodawca w rozumieniu art. 31
k.p. Wobec powyż-
szego zmiany dokonane na niekorzyść pracowników winny być wprowadzone przez
5
wypowiedzenie w oparciu o art. 42 § 2 w związku z art. 24113
§ 2 k.p. Mając na
względzie fakt, iż Pakiet Gwarancji Pracowniczych wszedł w życie w okresie, kiedy
powódka była pracownikiem pozwanego, nabyła ona z mocy prawa związane z nim
określone prawa i obowiązki. Jakiekolwiek zmiany w Pakiecie na niekorzyść pracow-
ników - a niewątpliwie pozbawienie powódki prawa do dodatkowego odszkodowania
taką zmianą było - wymagały w związku z tym wypowiedzenia zmieniającego skiero-
wanego do każdego z pracowników bądź porozumienia stron. W tej sytuacji, skoro
zmiany wprowadzone w przedmiotowym Pakiecie nie zostały powódce wypowiedzia-
ne, powódce przysługiwało odszkodowanie w oparciu o poprzednio obowiązujący § 5
ust. 2 Pakietu. Tak więc kolejne zmiany wprowadzone aneksem z dnia 14 listopada
2001 r. jako mniej korzystne w porównaniu do dotychczas obowiązujących, aby były
skuteczne, winny być w stosownym trybie wypowiedziane, czego pozwana nie doko-
nała.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy - na podstawie art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 39810
k.p.c. - postanowił jak w sentencji.
========================================