Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 stycznia 2007 r.
III KRS 6/06
Uchwała Krajowej Rady Sądownictwa o przeniesieniu sędziego w stan
spoczynku z powodu choroby lub utraty sił (art. 70 § 1 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.)
jest skuteczna z chwilą jej podjęcia i doręczenia zainteresowanemu sędziemu,
mimo wniesienia od niej odwołania do Sądu Najwyższego. W takiej sytuacji nie
stosuje się "odpowiednio" art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2007 r.
sprawy z odwołania Grażyny P. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa [...] z dnia
12 września 2006 r. w przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku
u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę i przekazał sprawę Krajowej Radzie Sądow-
nictwa do ponownego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Uchwałą [...] z 12 września 2006 r. Krajowa Rada Sądownictwa, działając na
podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Są-
downictwa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.) oraz art. 73 § 1 w związku z art. 70 § 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98,
poz. 1070 ze zm.) postanowiła przenieść w stan spoczynku Grażynę P., sędzię Sądu
Rejonowego w Ł. W uzasadnieniu uchwały Krajowa Rada Sądownictwa podniosła,
że Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. uchwałą z 25 sierpnia 2006 r. wystąpiło do
Krajowej Rady Sądownictwa z wnioskiem o przeniesienie sędzi Grażyny P. w stan
spoczynku, ponieważ orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwier-
dzono, że jest ona trwale niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego. O treści
2
uchwały Kolegium Sądu Okręgowego sędzia Grażyna P. została prawidłowo zawia-
domiona.
Po zapoznaniu się z treścią orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, stanowiskiem
Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. oraz pismami sędzi Grażyny P. z 10 sierpnia 2006
r., 4 września 2006 r. oraz 8 września 2006 r., zawierającymi wyjaśnienia zaintere-
sowanej, Krajowa Rada Sądownictwa stwierdziła, że w stosunku do sędzi Grażyny P.
zachodzą przesłanki z art. 70 § 1 i § 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Stan
faktyczny nie budzi wątpliwości, a przedstawione (także przez samą zainteresowaną)
dowody, w tym opinia specjalistyczna lekarza konsultanta z 27 lipca 2006 r., nie dają
podstaw do kwestionowania stanowiska lekarza orzecznika ZUS oraz Kolegium
Sądu Okręgowego.
Odwołanie od powyższej uchwały wniosła sędzia Grażyna P., domagając się
jej uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, załączenia akt ZUS,
a także dokonania wykładni art. 70 i art. 73 ustawy - Prawo o ustroju sądów pow-
szechnych, poprzez określenie daty rozpoczęcia stanu spoczynku w wypadku złoże-
nia przez sędziego odwołania do Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu odwołania
skarżąca podniosła, że decyzję o przeniesieniu jej w stan spoczynku wydano „bardzo
szybko”, nie uwzględniając wniosku o wezwanie jej na posiedzenie Rady celem zło-
żenia dodatkowych ustnych wyjaśnień. Szybkość rozpoznania sprawy przez KRS
oraz brak wezwania na posiedzenie Rady uniemożliwiły jej podjęcie właściwej
obrony, gdyż nie miała wystarczającego czasu na przygotowanie się i przedstawienie
pełnej i spójnej argumentacji. Zdaniem skarżącej, uchwała [...] z 12 września 2006 r.
została wydana z rażącym naruszeniem prawa, a mianowicie art. 70 § 1 i § 2 Prawa
o ustroju sądów powszechnych oraz bez rozpoznania zasadniczych zastrzeżeń skar-
żącej dotyczących sposobu przeprowadzenia badań lekarskich i treści opinii lekarza
konsultanta z 27 lipca 2006 r. Zdaniem skarżącej, Krajowa Rada Sądownictwa od-
wołała się do treści opinii lekarza konsultanta specjalisty chorób psychicznych wyda-
nej w warunkach naruszających prawo i zawierającej błędne stwierdzenia dotyczące
stanu chorobowego. Rada nie uwzględniła zarzutów skarżącej odnośnie do niepra-
widłowego przeprowadzenia badań lekarskich, a przez to nieważności badań psy-
chiatrycznych i nieważności orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Skarżąca podnio-
sła, że nie została powiadomiona o zleceniu przez pracodawcę przeprowadzenia
badań psychiatrycznych. Zgodę na badanie psychiatryczne wyraziła na piśmie w
czasie badań internistycznych przeprowadzonych 12 lipca 2006 r. Przed wyrażeniem
3
zgody na przeprowadzenie badań psychiatrycznych nie została poinformowana o
przesłaniu przez Sąd do ZUS postanowienia wydanego w sprawie [...] oraz wywiadu
zawodowego. (Postanowieniem z 30 maja 2006 r. [...], Sąd Rejonowy w Ł. utrzymał
w mocy postanowienie prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej z 30 grudnia 2005 r. o odmowie
wszczęcia śledztwa w sprawie wieloletniego prześladowania Grażyny P. poprzez
stosowanie wobec niej różnego rodzaju form przemocy fizycznej i psychicznej, jak
również kilkakrotnego doprowadzenia jej przemocą, groźbą bezprawną lub podstę-
pem do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej lub do
wykonania takiej czynności).
Według skarżącej, bezprawne warunki przeprowadzenia badania psychia-
trycznego doprowadziły do przypisania jej nieistniejącej choroby. Postanowienie
Sądu z 30 maja 2006 r., wydane [...], nie mogło być przedmiotem badań dotyczących
jej osoby choćby z tego powodu, że był to materiał „pochodzący od osoby trzeciej”
(od sędziego wydającego to postanowienie). Treść uzasadnienia postanowienia z 30
maja 2006 r., odbiegająca od treści jej zeznań, zawierająca przekształcenia, stano-
wiła przedstawienie materiału postępowania prowadzonego przez prokuratora IPN.
Pisma z tego postępowania to materiał podlegający weryfikacji dowodowej w postę-
powaniu karnym, nie zaś przeznaczony do badań psychiatrycznych - nie taki był cel
ich sporządzenia. Gdyby skarżąca wiedziała, że została skierowana na badania psy-
chiatryczne w związku ze sprawą [...] oraz że jako materiał do badań zostało przeka-
zane postanowienie z 30 maja 2006 r., nie wyraziłaby zgody na badanie psychia-
tryczne, gdyż odebrałaby to jako atak na swoją osobę.
Skarżąca wskazała, że zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r.
o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 226,
poz.1943 ze zm.), lekarz może przeprowadzić badanie po wyrażeniu zgody przez
pacjenta. Zgodnie z treścią art. 31 ust. 1 tej ustawy, lekarz ma obowiązek udzielić
pacjentowi przystępnej informacji o stanie jego zdrowia, rozpoznaniu, proponowa-
nych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewi-
dzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz ro-
kowaniu. Zdaniem skarżącej, powinna być powiadomiona przez lekarza o warunkach
przeprowadzenia badania. Tymczasem, nie miała wiedzy o dokonywaniu przez leka-
rza psychiatrę oceny treści postanowienia wydanego w sprawie IV Kp 179/06. We-
dług skarżącej, skoro brak było jej zgody na warunki przeprowadzenia badań przez
4
lekarza psychiatrę, gdyż nie mogła jej wyrazić, bo nie znała tych warunków, to wyra-
żona przez nią zgoda nie dotyczyła przeprowadzenia badań przy uwzględnieniu tre-
ści postanowienia wydanego w sprawie [...]. Ponadto skarżąca stwierdziła, że nie
została powiadomiona przez lekarza konsultanta o diagnozie (rozpoznaniu u niej
choroby psychicznej), przez co nie mogła podjąć z nim rozmowy na temat wniosko-
wania, sposobu oceny oraz podstaw stawiania diagnozy. Zdaniem skarżącej, bada-
nie lekarskie przeprowadzone bez jej zgody - w sposób sprzeczny z prawem - ozna-
cza nieważność decyzji lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. oraz podjętej na
podstawie tego orzeczenia uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (art. 6 i art. 156 § 2
k.p.a. oraz art. 58 § 1 k.c.). Skarżąca stwierdziła również, że jej zgoda na przepro-
wadzenie badania psychiatrycznego była niezbędna, a ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego nie miała do niej zastosowania, ponieważ dotyczy ona osób z zabu-
rzeniami psychicznymi, a takich u niej do momentu badań nie stwierdzono (art. 2
ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz.U. Nr 111,
poz. 536 ze zm.).
Skarżąca podniosła, że pismem z 10 kwietnia 2006 r. została powiadomiona -
przez Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Ł. - o podjęciu 24 marca 2006 r. przez Ko-
legium Sądu Okręgowego w Ł. uchwały o wystąpieniu do lekarza orzecznika ZUS
celem ustalenia czy jest trwale niezdolna do pracy na stanowisku sędziego. W piśmie
tym nie powiadomiono jej, że skierowanie na badania ma związek ze sprawą [...].
Skierowanie na badania było dla skarżącej niezrozumiałe. Sądziła, że ma ono zwią-
zek z korzystaniem przez nią wiosną 2006 r. ze zwolnień lekarskich z powodu odno-
wienia się choroby wrzodowej. Zdaniem skarżącej, skoro została pisemnie powiado-
miona o potrzebie przeprowadzenia badań w przedmiocie trwałej niezdolności do
pełnienia obowiązków sędziego, powinna być również powiadomiona pisemnie o
przyczynie powstania potrzeby przeprowadzenia tych badań, rodzaju badań, jakim
powinna się poddać, oraz wykorzystaniu do badań określonych materiałów. Skarżą-
ca zwróciła uwagę, że zlecenie z 13 czerwca 2006 r. wystosowane do ZUS i podpi-
sane przez Prezesa Sądu Okręgowego w Ł. nie znajduje oparcia w treści uchwały
Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. z 24 marca 2006 r. i rażąco narusza treść art. 70 §
2 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Sama treść uchwały Kolegium,
wobec braku wskazania w niej przyczyn potrzeby przeprowadzenia badań lekarskich
oraz braku określenia rodzaju badań, jest niejasna, nieumotywowana i niewystar-
czająca w danym wypadku oraz w kontekście treści art. 70 § 2 ustawy - Prawo o
5
ustroju sądów powszechnych. W uchwale Kolegium Sądu Okręgowego nie wyszcze-
gólniono badania psychiatrycznego, podobnie brak jest uchwały Kolegium o przeka-
zaniu do badań psychiatrycznych postanowienia sądu z 30 maja 2006 r. Prezes
Sądu Okręgowego w Ł. nie był władny samodzielnie decydować o potrzebie prze-
prowadzenia badań psychiatrycznych, podobnie jak i o wykorzystaniu w tych bada-
niach treści postanowienia wydanego w sprawie [...]. Podjęte działanie Prezesa Sądu
Okręgowego nie znajduje podstawy prawnej (art. 70 § 2 ustawy Prawo o ustroju są-
dów powszechnych i art. 19 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego).
Skarżąca podniosła, że w przesłanych do KRS pismach wyjaśniających po-
woływała się na szereg okoliczności dyskwalifikujących formalnie i materialnie opinię
lekarza konsultanta. Rada zaś nie odniosła się do tych zastrzeżeń. Według skarżącej
Rada nie wzięła pod uwagę następujących okoliczności: - oparcia oceny lekarza
konsultanta na treści postanowienia z 30 maja 2006 r. bez przeprowadzenia ze skar-
żącą rozmowy w tym przedmiocie, zwłaszcza że postanowienie to zostało wydane
przez osobę trzecią - sędziego orzekającego w sprawie [...], a uzasadnienie posta-
nowienia odbiega od treści zeznań skarżącej i zawiera przekształcenia oraz niewła-
ściwe konteksty; - wewnętrznej sprzeczności, niewiarygodności i błędności oceny
lekarza konsultanta oraz braku wymienienia w niej, czego dotyczą urojenia, jak się
one przejawiają, jakie reakcje świadczą o chorobie;- niemożliwości wykrycia w czasie
20-25 minutowej rozmowy lekarza z badanym choroby w postaci zespołu paranoicz-
nego;- braku powiadomienia przez Sąd Okręgowy o skierowaniu na badania psy-
chiatryczne oraz przez lekarzy ZUS o zastosowanej metodzie badawczej, przy wyko-
rzystaniu w badaniach psychiatrycznych postanowienia z 30 maja 2006 r.; - posłuże-
nia się w badaniach psychiatrycznych treścią postanowienia z 30 maja 2006 r. z na-
ruszeniem celu, jakiemu miało służyć to postanowienie ; - nieważności postępowania
wywołanego zleceniem podpisanym przez Prezesa Sądu Okręgowego w Ł. w warun-
kach braku zgody skarżącej na przeprowadzenie badań przy wykorzystaniu treści
postanowienia wydanego w sprawie [...], która to nieważność powinna być uwzględ-
niona z urzędu; - stanu zdrowia psychicznego skarżącej do czasu błędnej diagnozy,
braku leczenia psychiatrycznego, zdrowia psychicznego członków rodziny, świad-
czenia pracy i osiągania w niej pozytywnych wyników oraz tego, że nigdy nikt nie
miał wątpliwości co do jej stanu zdrowia psychicznego. Powyższe okoliczności
świadczą - zdaniem skarżącej - o całkowitej niewiarygodności oceny lekarza konsul-
6
tanta, która to ocena nie może stanowić podstawy do przeniesienia jej w stan spo-
czynku.
Skarżąca podała, że już po wydaniu orzeczenia przez lekarza konsultanta
ZUS była (prywatnie) u czterech lekarzy psychiatrów. Żaden z nich nie podjął się
zdiagnozowania braku występowania u niej zespołu paranoicznego bądź też wystę-
powania tej choroby po przeprowadzeniu półgodzinnej lub godzinnej rozmowy, bez
badań dodatkowych w postaci testów psychologicznych (pełnego badania osobowo-
ści). Zespół paranoiczny jest bowiem trudno wykrywalny z uwagi na spójność i logikę
całych bloków myślowych. Uzasadnia to twierdzenie, że lekarz konsultant nie był w
stanie stwierdzić u skarżącej choroby, którą wymienił w swojej opinii.
Skarżąca wniosła również o dokonanie wykładni art. 70 i 73 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych, poprzez oznaczenie daty rozpoczęcia stanu spo-
czynku w wypadku złożenia odwołania do Sądu Najwyższego od uchwały Krajowej
Rady Sądownictwa. Wniosła o rozstrzygnięcie, czy art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów
powszechnych i § 26 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22
grudnia 2001 r., stosowane odpowiednio, uprawniają do przyjęcia, że w stan spo-
czynku sędzia przechodzi po prawomocnym zakończeniu postępowania wszczętego
w trybie art. 70 Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Do postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawie z odwołania od
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa, wydanej w indywidualnej sprawie, z powodu
jej sprzeczności z prawem stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o
skardze kasacyjnej (art. 13 ust. 2 i ust. 6 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa).
Uregulowanie o charakterze proceduralnym, wynikające z art. 13 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa (sprzeczność uchwały z prawem jako jedyna podstawa odwo-
łania, określenie sposobu rozstrzygnięcia o odwołaniu przez Sąd Najwyższy), ograni-
cza kognicję Sądu Najwyższego jedynie do kontroli legalności zaskarżonej uchwały,
czyli jej zgodności z prawem, nie zezwalając na dokonywanie oceny jej merytorycz-
nej zasadności lub słuszności. Sąd Najwyższy dokonuje zatem kontroli podjętej
uchwały jedynie z punktu widzenia jej zgodności z prawem materialnym i proceso-
wym. Nie jest możliwe przeprowadzenie przez Sąd Najwyższy nowych dowodów, na
przykład dowodu z opinii biegłych lekarzy w celu zweryfikowania orzeczenia lekarza
7
orzecznika ZUS, jak i merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy odmienne od zawartego
w zaskarżonej uchwale Krajowej Rady Sądownictwa. Stosownie do art. 13 ust. 5
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa - Sąd Najwyższy, rozpoznając sprawę,
uchyla uchwałę Rady i przekazuje sprawę Radzie do ponownego rozpatrzenia albo
odwołanie oddala.
Zaskarżona uchwała podlega kontroli przede wszystkim co do istnienia prze-
słanek przeniesienia odwołującej się sędzi w stan spoczynku. Zgodnie z art. 70
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, sędziego przenosi się w stan spo-
czynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu
choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego (§ 1); z żąda-
niem przeniesienia w stan spoczynku oraz zbadania niezdolności do pełnienia obo-
wiązków przez sędziego i wydania orzeczenia może wystąpić zainteresowany sędzia
lub właściwe kolegium sądu (§ 2). Orzeczenie w sprawie trwałej niezdolności do peł-
nienia obowiązków sędziego, o którym mowa w § 1, lekarz orzecznik Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych doręcza zainteresowanemu sędziemu oraz odpowiednio pre-
zesowi sądu okręgowego albo apelacyjnego (§ 3). W rozpoznawanej sprawie kwe-
stionowane jest przypisanie odwołującej się sędzi trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków sędziego z powodu choroby, co nastąpiło w orzeczeniu lekarza orzecz-
nika ZUS. Podniesione w odwołaniu sędzi Grażyny P. zarzuty odnoszą się przede
wszystkim do naruszenia zasad wydawania orzeczeń lekarskich przez lekarzy Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych oraz zasad postępowania przed Krajową Radą Są-
downictwa w sprawach indywidualnych. Krajowa Rada Sądownictwa rozstrzygnęła o
przeniesieniu sędzi Grażyny P. w stan spoczynku na podstawie orzeczenia lekarza
orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwierdzającego jej trwałą niezdolność do pełnie-
nia obowiązków z powodu choroby lub utraty sił. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS
zostało wydane na podstawie opinii specjalistycznej lekarza konsultanta specjalisty
chorób psychicznych, który w wyniku badania odwołującej się oraz na podstawie do-
stępnej dokumentacji rozpoznał zespół paranoiczny, trwale dyskwalifikujący badaną
do pracy na stanowisku sędziego.
Problem, który w związku z podstawami odwołania podlegał rozpoznaniu
przez Sąd Najwyższy, wiązał się z tym, że Krajowa Rada Sądownictwa podjęła
uchwałę o przeniesieniu sędzi Grażyny P. w stan spoczynku zgodnie z opisanym
orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, chociaż nie dysponowała danymi umożliwiają-
8
cymi krytyczną ocenę (weryfikację prawidłowości) tego orzeczenia. Wprawdzie Kra-
jowa Rada Sądownictwa oparła się także na wniosku Kolegium Sądu Okręgowego w
Ł. o przeniesienie sędzi Grażyny P. w stan spoczynku, jednakże również ten wniosek
nie zawierał nic więcej poza powołaniem się na orzeczenie lekarza orzecznika ZUS.
Z kolei to orzeczenie ograniczało się do powtórzenia formuły ustawowej: „jest trwale
niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił” (art. 70
§ 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych), co nie zapewniało możliwości jego kry-
tycznej oceny. Co prawda, do orzeczenia lekarza orzecznika ZUS została dołączona
opinia lekarska lekarza orzecznika ZUS oraz opinia specjalistyczna lekarza konsul-
tanta specjalisty chorób psychicznych, zawierająca rozpoznanie „zespół parano-
iczny”, jednak w opinii specjalistycznej stwierdzono, że została ona wydana po
pierwsze - na podstawie badania zainteresowanej, przy czym było to pierwsze bada-
nie psychiatryczne skarżącej (które trwało - według jej twierdzeń - 20-25 minut), po
drugie - na podstawie dokumentacji ZUS, która zawierała odpis postanowienia Sądu
z 30 maja 2006 r., wydanego w sprawie [...], a także zaświadczenie o stanie zdrowia
sędzi Grażyny P., kserokopie dwóch kart informacyjnych z leczenia szpitalnego, kse-
rokopie badania okresowego i kserokopie zwolnień lekarskich, jednak przedłożona
lekarzowi specjaliście chorób psychicznych dokumentacja lekarska nie dotyczyła w
jakikolwiek sposób stanu zdrowia psychicznego zainteresowanej, lecz dyskopatii le-
czonej operacyjnie, choroby wrzodowej oraz dolegliwości kobiecych.
W tej sytuacji uzasadniony okazał się zarzut skarżącej kwestionujący oparcie
się przez Krajową Radę Sądownictwa przy podejmowaniu zaskarżonej uchwały wy-
łącznie na treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i opinii specjalistycznej lekarza
konsultanta specjalisty chorób psychicznych bez rozważenia wyjaśnień zaintereso-
wanej sędzi dotyczących przebiegu badania psychiatrycznego oraz braku jakichkol-
wiek dowodów na to, że była wcześniej konsultowana lub leczona psychiatrycznie.
Istotne w tym kontekście było zwłaszcza pominięcie przez Krajową Radę Sądownic-
twa twierdzeń skarżącej, że rzadko lekarze psychiatrzy stwierdzają zespół parano-
iczny po jednorazowym badaniu pacjenta trwającym 20-25 minut, ponieważ koniecz-
ne są do tego pełne badania psychiatryczne uzupełnione badaniami psychologicz-
nymi, oraz wniosek skarżącej o zlecenie powtórnych badań psychiatrycznych. Za-
rzuty te - dodatkowo wzmocnione twierdzeniem skarżącej, że nigdy wcześniej nie
leczyła się psychiatrycznie i w związku z tym lekarz konsultant wydający opinię spe-
cjalistyczną nie dysponował jakąkolwiek dokumentacją lekarską opisującą ewentual-
9
ne zaburzenia psychiczne skarżącej - mogą być zweryfikowane w postępowaniu
przed Krajową Radą Sądownictwa. Nie mogą być natomiast zweryfikowane proce-
sowo w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, który nie dysponuje proceduralną
możliwością dopuszczenia dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów lub opinii
biegłych psychologów w celu ustalenia, czy było możliwe w wyniku trwającego 20-25
minut badania (polegającego na rozmowie z pacjentem) rozpoznanie u skarżącej
przez specjalistę chorób psychicznych zespołu paranoicznego.
Nie odnosząc się do powyższych okoliczności dotyczących stanu zdrowia
skarżącej, wyraźnie przez nią podnoszonych w jej pisemnych wyjaśnieniach, Krajowa
Rada Sądownictwa nie rozstrzygnęła sprawy zgodnie ze swoimi ustawowo określo-
nymi kompetencjami. W uzasadnieniu wyroku z 10 czerwca 2003 r., III KRS 3/03
(OSNP 2004 nr 12, poz. 217), Sąd Najwyższy stwierdził, że przy podejmowaniu
przez Krajową Radę Sądownictwa uchwał o przeniesieniu w stan spoczynku sędzie-
go, który z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków
sędziego, zasadnicze znaczenie mają przepisy Konstytucji RP, które z jednej strony
określają nieusuwalność sędziego jako gwarancję ustrojowej zasady niezależnego
wymiaru sprawiedliwości (art. 180 i art. 175), a z drugiej ustanawiają Krajową Radę
Sądownictwa jako szczególny konstytucyjny organ, który stoi na straży niezależności
sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 ust. 1). Nie odpowiada konstytucyjnie okre-
ślonej roli Krajowej Rady Sądownictwa taki sposób rozstrzygania przez nią o prze-
niesieniu sędziego w stan spoczynku, który polegałby na prostym potwierdzeniu nie-
weryfikowalnego i niezweryfikowanego orzeczenia lekarskiego. O tym bowiem, czy
sędzia podlega przeniesieniu w stan spoczynku, decyduje nie lekarz (choćby był to
lekarz orzecznik ZUS), lecz Krajowa Rada Sądownictwa, która powinna dokonać, bo
ma taką możliwość, krytycznej oceny orzeczenia lekarza orzecznika ZUS.
W rozpoznawanej sprawie odwołująca się sędzia kwestionowała przebieg ba-
dania psychiatrycznego i wnioski wyciągnięte przez lekarza konsultanta specjalistę
chorób psychicznych z tego badania w postaci diagnozy o zespole paranoicznym.
Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS skarżąca nie mogła odwołać się do sądu
pracy i ubezpieczeń społecznych, przed którym - w kontradyktoryjnym postępowaniu
sądowym - mogłaby żądać przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych lekarzy psy-
chiatrów w celu zweryfikowania tego orzeczenia. W tych warunkach Krajowa Rada
Sądownictwa powinna rozważyć podjęcie trudu weryfikacji tego orzeczenia w postę-
10
powaniu przed Radą. Krajowa Rada Sądownictwa dysponuje bowiem odpowiednią
procedurą, określoną przepisami rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Pol-
skiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz.U. Nr 152, poz. 1725), z
której powinna skorzystać, jeżeli przedstawione orzeczenie lekarza orzecznika ZUS
może nasuwać z jakichkolwiek przyczyn uzasadnione wątpliwości co do prawidłowo-
ści ustalenia trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego z powodu cho-
roby lub rzetelności diagnozy lekarskiej będącej podstawą takiego orzeczenia. Zgod-
nie z § 20 ust. 1 i ust. 3 powyższego rozporządzenia Prezydenta RP, w sprawach
indywidualnych Rada podejmuje uchwałę po wszechstronnym rozważeniu wszystkich
okoliczności sprawy na podstawie udostępnionej dokumentacji oraz wyjaśnień
uczestników postępowania. Gdyby przedstawione materiały sprawy nie były wystar-
czające, Rada może zażądać ich uzupełnienia. Należy zwrócić uwagę także na § 25
powołanego rozporządzenia Prezydenta RP, określający niezbędne elementy rozpa-
trywanego przez Krajową Radę Sądownictwa wniosku kolegium właściwego sądu w
przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku. Wniosek taki powinien zawie-
rać uzasadnienie (§ 25 ust. 1) oraz dowody potwierdzające okoliczności stanowiące
podstawę przeniesienia sędziego w stan spoczynku, w szczególności - oprócz orze-
czenia lekarza orzecznika - zaświadczenia lekarskie i orzeczenia dotyczące stanu
zdrowia sędziego (§ 25 ust. 2). Zwłaszcza stan zdrowia psychicznego sędziego jest
niezwykle delikatną materią. Nie ulega wątpliwości, że gdyby potwierdziła się dia-
gnoza lekarza konsultanta specjalisty chorób psychicznych, orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS o trwałej niezdolności odwołującej się sędzi do pełnienia obowiąz-
ków sędziego z powodu choroby (w tym przypadku choroby psychicznej) musiałoby
zostać uznane za prawidłowe.
Krajowa Rada Sądownictwa, pomijając rozważenie wyjaśnień zainteresowanej
sędzi i nie mając żadnych - poza orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS i opinią spe-
cjalistyczną lekarza konsultanta - danych o stanie zdrowia skarżącej się, nie potwier-
dziła w wystarczająco przekonujący sposób zasadności orzeczenia lekarza orzecz-
nika ZUS, którego konsekwencje dla odwołującej się sędzi są szczególnie doniosłe i
nieodwracalne. Krajowa Rada Sądownictwa pominęła ocenę okoliczności, które
zainteresowana sędzia przedstawiła w swoich wyjaśnieniach, a następnie ponownie
powołała i dodatkowo uzasadniła w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, mię-
dzy innymi przez złożenie zaświadczenia lekarskiego z prywatnego gabinetu lekar-
11
skiego lekarza psychiatry, w którym lekarz specjalista psychiatra stwierdził, że po
wstępnym badaniu odwołującej się nie można wypowiedzieć się co do diagnozy psy-
chiatrycznej pacjentki - aby to uczynić, wymagane jest przeprowadzenie bardziej
szczegółowych badań, a czas obserwacji pacjentki musi być dłuższy. Z przedstawio-
nych przyczyn uzasadniony okazał się zarzut skarżącej co do podjęcia zaskarżonej
uchwały z naruszeniem § 20 ust. 1 i 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 22 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej
Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą. Zgodnie z tymi przepisami, Rada
podejmuje uchwały po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy
na podstawie udostępnionej dokumentacji i wyjaśnień uczestników. O tym, czy sę-
dzia powinien być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli z powodu choroby został
uznany przez lekarza orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiąz-
ków sędziego, nie może decydować proste oparcie się na uzyskanym orzeczeniu,
które tylko wtedy może stanowić podstawę decyzji KRS, kiedy spełnia warunki wy-
magane od takiego orzeczenia, a jego walor dowodowy jest niepodważalny. Rada
powinna kierować się zasadą podejmowania uchwały w indywidualnej sprawie sę-
dziego po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego odpowiadającego stan-
dardom proceduralnym obowiązującym w państwie praworządnym oraz przy
uwzględnieniu zarówno interesu publicznego (interesu wymiaru sprawiedliwości), jak
i słusznego interesu zainteresowanego sędziego.
W tych okolicznościach uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 70 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych. Przeniesienie sędziego w stan spoczynku na
tej podstawie prawnej - na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu cho-
roby lub utraty sił sędzia uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego - musi
być poprzedzone stanowczym stwierdzeniem, opartym na rzetelnie dokonanych
ustaleniach, że sędzia jest trwale niezdolny do pełnienia obowiązków sędziego z po-
wodu choroby.
Nie są natomiast uzasadnione pozostałe zarzuty odwołania.
Skarżąca świadomie wyraziła zgodę na przeprowadzenie badania psychia-
trycznego. Nie może obecnie skutecznie twierdzić, że pozostawała w błędzie co do
przyczyn przeprowadzenia badania psychiatrycznego i gdyby znała ich rzeczywisty
powód (złożenie przez nią zeznań przed prokuratorem IPN, dotyczących aktów
przemocy fizycznej i psychicznej, jakich doznała ze strony „konfidentów” związanych
12
ze Służbą Bezpieczeństwa), nie wyraziłaby zgody na przeprowadzenie tych badań.
Skierowanie sędziego na badanie przez lekarza orzecznika ZUS (po wcześniejszym
wystąpieniu przez właściwy organ z żądaniem zbadania zdolności sędziego do peł-
nienia obowiązków służbowych) jest czynnością dokonywaną w ramach stosunku
służbowego sędziego, do której - na wniosek odpowiednich organów - uprawniony
jest przełożony służbowy sędziego, czyli prezes danego sądu, a w stosunku do sę-
dziów sądów rejonowych - prezes sądu okręgowego (art. 22 § 1 i § 3 Prawa o ustroju
sądów powszechnych, por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2006 r., III KRS
3/06, niepublikowany). Skierowanie odwołującej się na badanie przez lekarza
orzecznika ZUS odbyło się zgodnie z tymi regułami, przez właściwy organ. Kolegium
Sądu Okręgowego w Ł., mając uzasadnione wątpliwości co do stanu zdrowia odwo-
łującej się sędzi, mogło wystąpić o skierowanie jej na badania przez lekarza orzecz-
nika ZUS. Sędzia ma obowiązek poddać się badaniu. Jeżeli sędzia odmawia podda-
nia się badaniu, może być przeniesiony w stan spoczynku z pominięciem badania.
Zgodnie z art. 71 § 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędzia może być prze-
niesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się bada-
niu, o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium
sądu. Odmowę poddania się badaniu można oceniać także w kategoriach deliktu
(przewinienia) dyscyplinarnego (art. 107 Prawa o ustroju sądów powszechnych).
Należy zatem uznać, że jeżeli uprawniony organ tego zażąda, sędzia ma służbowy
obowiązek poddania się badaniu. Dla uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie
zdrowia sędziego kierowanego na badania przez kolegium właściwego sądu nie jest
wymagane przedłożenie lekarzowi orzecznikowi uchwały właściwego kolegium sądu
ani też kompletnej dokumentacji lekarskiej dotyczącej sędziego poddawanego bada-
niu. Ani kolegium, ani prezes sądu z reguły nie mają, a nawet nie mogą mieć, wy-
starczającej wiedzy o przebiegu leczenia sędziego, pozwalającej na dołączenie do
wniosku takiej dokumentacji. Sposobem zapoznania się przez lekarza orzecznika z
dokumentacją lekarską jest jej przedstawienie przez samego zainteresowanego -
osobę poddawaną badaniu. W przypadku skarżącej dokumentacji takiej jednak nie
było, na co zwrócił uwagę w swojej opinii specjalistycznej lekarz konsultant specjali-
sta psychiatra. Ponieważ Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. nie dysponowało doku-
mentacją lekarską dotyczącą stanu zdrowia psychicznego sędzi Grażyny P., Prezes
Sądu Okręgowego był uprawniony do przedstawienia lekarzowi orzecznikowi ZUS, a
za jego pośrednictwem poproszonemu o konsultację psychiatryczną specjaliście
13
psychiatrze, dokumentu, którym dysponowało Kolegium i Prezes, a mianowicie odpi-
su postanowienia sądu z 30 maja 2006 r., w sprawie [...], na podstawie którego - po
zapoznaniu się z jego treścią - organy sądowe mogły powziąć wątpliwości co do
stanu zdrowia psychicznego sędzi Grażyny P.
Skarżąca domagała się w odwołaniu dokonania wykładni art. 70 i art. 73
ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, poprzez okre-
ślenie daty rozpoczęcia stanu spoczynku w wypadku złożenia odwołania do Sądu
Najwyższego. W ocenie Sądu Najwyższego skutki przeniesienia w stan spoczynku
należy łączyć z podjęciem uchwały przez Krajową Radę Sądownictwa. Uchwała ta
jest skuteczna z chwilą jej podjęcia i doręczenia jej odpisu zainteresowanemu sę-
dziemu, mimo jej zaskarżenia (wniesienia od niej odwołania) do Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy rozpoznaje odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w
sposób odpowiadający rozpoznaniu skargi kasacyjnej (por. art. 13 ust. 2 i ust. 6
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa). Odwołanie od uchwały Krajowej Rady Są-
downictwa do Sądu Najwyższego nie może być zatem utożsamiane lub porównywa-
ne z wniesieniem apelacji od nieprawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji
do sądu drugiej instancji. Dysponując uchwałą Krajowej Rady Sądownictwa z 12
września 2006 r. o przeniesieniu zainteresowanej sędzi w stan spoczynku oraz orze-
czeniem lekarza orzecznika ZUS z 31 lipca 2006 r. stwierdzającym jej trwałą nie-
zdolność do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił, Prezes
Sądu Okręgowego w Ł. miał podstawy do ustalenia skarżącej (na podstawie art. 100
§ 2 i 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych) uposażenia sędziego w stanie spo-
czynku oraz uznania, że w związku z przeniesieniem w stan spoczynku nie może
ona pełnić obowiązków sędziego w stanie czynnym (czyli orzekać). Dopóty, dopóki
skarżąca nie przedstawi zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego jej zdolność do
pełnienia obowiązków sędziego albo Krajowa Rada Sądownictwa - po ponownym
rozpoznaniu wniosku Kolegium Sądu Okręgowego w Ł. - nie odmówi przeniesienia
jej w stan spoczynku, Prezes Sądu Okręgowego w Ł. miał i ma podstawy faktyczne i
prawne do odmowy dopuszczenia jej do pełnienia obowiązków sędziego.
Powołany w odwołaniu szczególny przepis, art. 69 § 3 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, dotyczy wyjątkowej i wyraźnie uregulowanej w nim sytuacji, a mia-
nowicie pozostawania sędziego w służbie (w stanie czynnym) do czasu zakończenia
postępowania w sprawie wyrażenia przez Krajową Radę Sądownictwa zgody na dal-
sze zajmowanie przez sędziego stanowiska po ukończeniu przez niego 65 roku ży-
14
cia. Regulacji tej nie można - odpowiednio, jak sugeruje skarżąca - stosować do
przeniesienia sędziego w stan spoczynku w związku z trwałą niezdolnością do peł-
nienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił. W przypadku wniosku
sędziego o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu przez
niego 65 roku życia (art. 69 Prawa o ustroju sądów powszechnych) mamy bowiem do
czynienia z sytuacją zasadniczo odmienną od tej, w której Krajowa Rada Sądownic-
twa przenosi sędziego w stan spoczynku z powodu trwałej niezdolności do pełnienia
obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił (art. 70 tego Prawa). W pierw-
szym przypadku sędzia nie jest bowiem trwale niezdolny do pełnienia obowiązków
sędziego z powodu choroby, nie ma przeszkód uniemożliwiających mu sprawowanie
jego urzędu, a zatem jego pozostawanie w służbie (w stanie czynnym) do czasu za-
kończenia postępowania przed Sądem Najwyższym nie narusza dobra ani nie zagra-
ża dobru wymiaru sprawiedliwości. Trwała niezdolność do pełnienia obowiązków sę-
dziego z powodu choroby lub utraty sił, stwierdzona orzeczeniem lekarza orzecznika
ZUS, jest istotną przeszkodą uniemożliwiającą sędziemu sprawowanie jego urzędu.
Pozostawienie sędziego, w stosunku do którego stwierdzono trwałą niezdolność do
pełnienia obowiązków sędziego, w stanie czynnym do czasu zakończenia postępo-
wania przed Sądem Najwyższym mogłoby narazić na szwank dobro wymiaru spra-
wiedliwości. Ponadto, skoro w art. 70 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych
nie zawarto uregulowania podobnego do tego, jakie wynika z art. 69 § 3 tej ustawy,
to brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że sędzia uznany za trwale niezdol-
nego do pełnienia obowiązków sędziowskich z powodu choroby mógłby orzekać aż
do czasu ostatecznego zakończenia postępowania przez Sądem Najwyższym (aż do
oddalenia jego odwołania od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa o przeniesieniu w
stan spoczynku).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy uznał, że Krajowa Rada Sądow-
nictwa wydała zaskarżoną decyzję przedwcześnie, bo bez wszechstronnego roze-
znania sprawy, co sprawia, że odwołanie jest uzasadnione. W konsekwencji prowa-
dziło to do wydania orzeczenia w zgodzie z art. 13 ust. 5 i ust. 6 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa.
========================================