Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 7/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa M. P. i in. , przeciwko PKP CARGO S.A. Zakładowi Taboru
w W.
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 lutego 2007 r.,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu
Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W.
z dnia 8 września 2005 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 4 stycznia 2005r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w sprawie z powództwa: […] przeciwko PKP o wynagrodzenie -
oddalił powództwo. Spór między stronami dotyczył dodatkowego wynagrodzenia,
2
który stanowił dodatek stażowy oraz dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.
Powodowie swoje roszczenia opierali na treści art. 24113
k.p., zgodnie z którym
postanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze
wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub
innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy. Powodowie
twierdzili bowiem, że "stary" Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy był dla nich bardziej
korzystny niż "nowy" Ponadzakładowy Układ Zbiorowy Pracy, przy czym "stary"
układ zbiorowy nie został im wypowiedziany.
Sąd Rejonowy na podstawie stanu faktycznego ustalonego w toku przewodu
sądowego przyjął, że roszczenia powodów nie zasługują na uwzględnienie. Na
podstawie nowego układu wynagrodzenie zasadnicze każdego z powodów wzrosło,
co wywarło skutek w postaci tego, że wprowadzone w życie z dniem 1 marca
1999r. odmienne postanowienia PUZP w zakresie dodatków za pracę w warunkach
szkodliwych i uciążliwych oraz w zakresie ustalania wysokości dodatku stażowego,
nie pogorszyły ogólnych warunków wynagradzania za pracę powodów. Jak
wynikało z hipotetycznego zestawienia w części dotyczącej wysługi lat, obniżenie
jednego parametru (stawki procentowej) i jednoczesne podwyższenie drugiego
(wynagrodzenia zasadniczego) doprowadziło do wypłaty, w spornym okresie,
łącznej kwoty dodatku stażowego, wyższej niż ta, która należała by się powodom,
gdyby stosować zasady naliczania z Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy.
Ponadto Sąd ten stwierdził, że do zmiany warunków płacy poprzez wprowadzenie
Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy może dojść na zasadzie
konkludentnego porozumienia stron, tj. poprzez przyjęcie przez powodów pisma
informującego o wprowadzeniu go w życie, którego powodowie nie kwestionowali i
przez trzy lata przyjmowali wynagrodzenie na podstawie tego układu. W ocenie
Sądu fakt, iż powodowie nie złożyli sprzeciwu wobec wprowadzonego PUZP
świadczy o tym, iż pomiędzy pracownikami a pracodawcą doszło do zawarcia
dorozumianego porozumienia w zakresie wyrażenia zgody na zmianę warunków
płacy.
Wyrok powyższy zaskarżyli powodowie, którzy zarzucili naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności
przepisów art. 24113
§ 2 k.p. poprzez przyjęcie, iż wprowadzenie nowych regulacji
3
płacowych zawartych w PUZP nie wymagało wypowiedzenia zmieniającego,
pomimo mniej korzystnych rozwiązań płacowych zawartych w PUZP.
Sąd Okręgowy – Sąd pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 8
września 2005r. oddalił apelację, podzielając argumentację Sądu pierwszej
instancji.
Na powyższe rozstrzygnięcie powodowie wnieśli skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Za podstawę skargi
powodowie wskazali naruszenie przez Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych art. 24113
§ 2 k.p. W ocenie powodów skarżone orzeczenie jest
niezgodne z:
- art. 24113
§ 2 k.p. zgodnie z którym postanowienie normatywne, mające
samodzielne znaczenie, nie może ulec pogorszeniu, choćby równolegle
występowały korzystne zmiany dotyczące innych warunków płacowych,
- art. 24113
§ 2 k.p. zgodnie z którym postanowienia układu mniej korzystne dla
pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia pracownikom
dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego
podstawę nawiązania stosunku pracy;
- art. 24113
§ 2 k.p. w zw. z art. 42 k.p., zgodnie z którym wypowiedzenie warunków
pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na
piśmie nowe warunki.
Niezgodność z prawem skarżonego orzeczenia, zdaniem powodów, polegała
na oczywistej sprzeczności pomiędzy literalnym brzmieniem powołanych wyżej
przepisów a treścią uzasadnienia skarżonego wyroku, w którym Sąd przyjął, że
wprowadzenie w życie z dniem 1 marca 1999 r. Ponadzakładowego Układu
Zbiorowego Pracy nie wymagało złożenia przez pracodawcę na piśmie
wypowiedzenia zmieniającego. Ponadto w skardze powołano także naruszenie
przez Sąd art. 18 kp. w związku z art. 112
kp. i art. 18c3
kp. poprzez przyjęcie, iż
"zamrożenie" dodatku za staż pracy w przypadku jednych pracowników na
wysokości 33%, przy jednoczesnym pozostawieniu tego dodatku w wysokości
wyższej dla innych jest zgodne z przepisami prawa pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4244
k.p.c. podstawą skargi może być tylko takie naruszenie
4
przepisów prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały
niezgodność orzeczenia z prawem. Podstawy skargi uznaje się za
usprawiedliwione wówczas, gdy zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem w
tym sensie, że treść przepisu prawa, którego interpretacja jest jednoznaczna lub
powszechnie uznana w orzecznictwie, nie dawała podstawy do zawartego w
zaskarżonym orzeczeniu rozstrzygnięcia. W sytuacji, gdy wskazane w skardze
przepisy mogą być różnie interpretowane i istnieją przekonujące argumenty
przemawiające zarówno za jednym poglądem jak i poglądem odmiennym, nie
można uznać, że rozstrzygnięcie opierające się na jednym ze stanowisk jest
niezgodne z prawem. Tak rozumiana niezgodność orzeczenia z prawem ma swoje
uzasadnienie w tym, że w przypadku orzeczenia nie ocenia się wyłącznie
określonego zdarzenia prawnego lub faktycznego pod względem bezprawności
lecz poddaje się ocenie przede wszystkim proces wykładni dokonanej przez
sędziego, z której wynikły określone skutki w postaci naruszenia normy prawnej.
Oceniając prawomocne orzeczenie sądu należy sięgnąć do istoty władzy
sądowniczej tj. orzekania w warunkach niezawisłości, w sposób bezstronny,
zależny nie tylko od obowiązujących ustaw, ale także od „głosu sumienia” sędziego
oraz jego swobody w ocenie prawa i faktów stanowiących podłoże sporu. Treść
orzeczenia zależy również od rezultatów wykładni, które mogą być różne, w
zależności od jej przedmiotu, metod oraz podmiotu, który jej dokonuje. Z istoty
wykładni wynika więc wiele możliwych interpretacji, a sam akt wykładni z natury
rzeczy nacechowany jest subiektywizmem. Już z tych powodów uzasadnione jest,
aby w odniesieniu do działalności jurysdykcyjnej sądu – organu władzy publicznej w
rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji – sformułować swoiste, autonomiczne pojęcie
(definicji) bezprawności. Orzeczenie niezgodne z prawem – w rozumieniu art.
4241
§ 2 k.p.c. w związku z art. 4171
§ 2 k.c. – to takie orzeczenie, które jest
niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni
przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo zostało wydane
w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania
prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej (por. wyrok
SN z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, Biul. SN 2006/11/16). Błędem byłoby
stosowanie ogólnej reguły odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa
5
za działania organów władzy publicznej (obiektywnie niezgodne z prawem) do
orzeczeń wydanych przez niezawisły sąd bez wyżej wskazanej modyfikacji pojęcia
bezprawności. Traktowanie jako niezgodnego z prawem każdego orzeczenia
sądowego ocenionego jako wadliwe niesie zagrożenie dla porządku prawnego,
stabilności obrotu prawnego, nie mówiąc o zagrożeniu swobody sądu w ocenie
dowodów i stosowania prawa. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału
Konstytucyjnego przedstawionym w wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r. SK 18/00 stan
prawny wynikający z wykładni art. 77 ust. 1 Konstytucji nie może być rozumiany
jako stworzenie podstawy prawnej do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych
w odniesieniu do każdego wadliwego orzeczenia sądowego.
Odnosząc te rozważania do okoliczności niniejszej sprawy należy postawić
pytanie, czy istotnie prawomocny wyrok stwierdzający - że wprowadzenie układem
zbiorowym pracy mniej korzystnych dla pracownika warunków nabywania i
ustalania niektórych składników wynagrodzenia za pracę połączone z
równoczesnym polepszeniem tych warunków w odniesieniu do innych składników
wynagrodzenia nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego w sytuacji, jeżeli łącznie
warunki wynagrodzenia pracownika nie uległy pogorszeniu - jest niezgodny z
prawem w tym znaczeniu, że jest niewątpliwie sprzeczny z zasadniczymi i
niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, sprzeczny z ogólnie przyjętymi
standardami rozstrzygnięć, został wydany w wyniku szczególnie rażąco błędnej
wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga
głębszej analizy prawnej. Na tak sformułowane pytanie należy zdecydowanie
udzielić odpowiedzi negatywnej. W orzecznictwie sądowym odnoszącym się do
wykładni art. 24113
§ 2 k.p. istniały bowiem rozbieżności co do metody
dokonywania oceny korzystności (niekorzystności) dla pracownika nowego lub
zmienionego układu zbiorowego pracy, to jest tego, czy porównanie treści
dotychczasowych przepisów prawa pracy z treścią stosunku pracy ma przebiegać
na płaszczyźnie pojedynczych postanowień, czy też ma następować przez
porównywanie grup postanowień pozostających ze sobą w związku prawnym lub
rzeczowym, obejmujących określoną instytucję prawa pracy (w przedmiotowej
kwestii prawa pracownika do wynagrodzenia). W sprawach z powództwa
pracowników przeciwko PKP w analogicznym stanie prawnym i faktycznym, jak w
6
niniejszej sprawie zapadły rozstrzygnięcia uwzględniające powództwa
pracowników. Te sądy reprezentowały stanowisko, że należy porównywać
poszczególne postanowienia nowego lub zmienionego układu z treścią poprzednio
obowiązującego układu i z treścią stosunku pracy, a co za tym idzie należało
wypowiadać dotychczasowy układ zbiorowy pracy. Inne zaś uznawały, że należy
porównywać ogół postanowień regulujących warunki uzyskania i wysokość
wynagrodzenia pracowników, co nie uzasadniało potrzeby zastosowania
wypowiedzenia zmieniającego w oparciu o art. 24113
§ 2 k.p. Ostatecznie
orzecznictwo Sądu Najwyższego rozstrzygnęło powyższy spór przyjmując, że
wprowadzenie układem zbiorowym pracy mniej korzystnych dla pracowników
warunków nabywania i ustalania wysokości niektórych składników wynagrodzenia
za pracę wymaga wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę
także wtedy, gdy ukształtowane nowym układem wynagrodzenie nie uległo
obniżeniu (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2004 r., III PZP
3/04, OSNP 2005/4/49). Wskazać jednak należy, iż do powołanej wyżej uchwały
zgłoszone zostało zdanie odrębne, którego uzasadnienie odnosiło się do wykładni
historycznej określenia "postanowienia układu zbiorowego". Obowiązująca do dnia
wejścia w życie Kodeksu pracy ustawa z 1937 r. o układach zbiorowych pracy (art.
7 ust. 2), dzieliła postanowienia układu na korzystniejsze i mniej korzystne dla
pracownika. Stanowiła, że postanowienia umowy o pracę korzystniejsze dla
pracownika niż postanowienia układu zbiorowego pozostają w mocy. Wynikało
stąd, że ich zmiana wymagała wypowiedzenia zmieniającego. W okresie
przedkodeksowym przepis ten był jednoznacznie rozumiany w orzecznictwie jako
odnoszący się do całego wynagrodzenia pracownika, a nie do jego poszczególnych
elementów (tak w szczególności powołane w uzasadnieniu uchwały wyroki z dnia
14 października 1960 r., II CR 588/60 oraz z dnia 30 kwietnia 1971 r., II PR
169/71).
Biorąc powyższe pod uwagę nie sposób zaskarżonemu orzeczeniu
przypisać takie naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 24113
§ 2 k.p., -
które pozwalałoby uznać to orzeczenie za bezprawne, skoro interpretacja wyżej
wskazanego przepisu w chwili orzekania nie była jednoznaczna i powszechnie
uznana w orzecznictwie. Orzekający sędzia w przedmiotowej sprawie poruszał się
7
na obszarze przyznanej mu swobody i był w warunkach niezawisłości uprawniony
do przyjęcia zawartego w zaskarżonym orzeczeniu rozstrzygnięcia.
Z tych powodów, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., orzeczono jak w
sentencji.