Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 529/06
POSTANOWIENIE
Dnia 15 marca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Henryk Pietrzkowski
w sprawie z wniosku T. Spółki Akcyjnej
o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 marca 2007 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 26 maja 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Wnioskodawczyni T. Spółka Akcyjna złożyła wniosek o przerejestrowania z
dotychczasowego rejestru handlowego prowadzonego przed wojną przez Sąd
Okręgowy w Ł. do Krajowego Rejestru Sądowego oraz dokonanie tam wpisów
dotyczących:
- ujawnienia informacji o jednolitym tekście statutu;
- podwyższenia kapitału zakładowego do 251.200 zł ( poprzez podwyższenie
wartości dotychczasowych akcji, oznaczonych jako seria A, do kwoty 0,01 zł
oraz emisję akcji serii B );
- nowo powołanych władz Spółki, tj. zarządu i rady nadzorczej.
Sąd Rejonowy w Ł. postanowieniem z dnia 29 grudnia 2005 r. odmówił
dokonania wpisów objętych wymienionym wnioskiem, przyjmując za podstawę tego
rozstrzygnięcia następujące ustalenia faktyczne.
T. Spółka Akcyjna wpisana została do rejestru handlowego 29 października
1925 r. Kapitał zakładowy Spółki, po kilkakrotnym podwyższeniu, określony został
na sumę 60.000.000,00 zł i podzielony na 120.000 akcji na okaziciela o wartości
nominalnej 500 zł każda, wyemitowanych w czterech seriach. Miasto Ł. posiadało
26.142 akcje. Pozostałymi akcjonariuszami, oprócz podmiotów polskich, były liczne
osoby zagraniczne, w tym banki oraz spółki z branży elektrycznej i energetycznej.
Według statutu zatwierdzonego w dniu 5 czerwca 1931 r. przez Walne
Zgromadzenie Akcjonariuszy, zarząd Spółki składał się z co najmniej z dziesięciu
członków, w tym przynamniej trzech wybranych spośród kandydatów wskazanych
przez Magistrat Miasta Ł., niezależnie od ilości akcji posiadanych przez miasto
Łódź (§ 37). Rada Nadzorcza liczyła co najmniej sześć osób, w tym dwie
wyznaczone przez Magistrat Miasta Ł. (§ 49), a Komisja Rewizyjna – siedmiu
członków, w tym dwóch wyznaczonych przez ten Magistrat (§ 57). W statucie
przewidziano, że zmiana postanowień zawartych w §§ 5, 16, 17, 18, 24, 37, 40, 42,
49, 57, 58, 69, 74 i 75 wymaga zgody miasta Ł.
3
Po wejściu w życie kodeksu handlowego z 1934 r. Spółka została ponownie
wpisana do rejestru Handlowego pod numerem 1655. Po wojnie majątek Spółki
został znacjonalizowany, jednak nie została ona wykreślona z rejestru. Wskutek
dwukrotnej denominacji złotego wartość jednej akcji wynosi obecnie 0,0005 zł.
Nowo wybrany zarząd Spółki zwołał na dzień 6 października 2005 r. Walne
Zgromadzenie Akcjonariuszy, ogłaszając porządek obrad obejmujący podjęcie
uchwał w sprawie wyłączenia prawa poboru i podwyższenia kapitału zakładowego,
zmian §§ 2 i 4 statutu oraz zmian w organach Spółki.
W dniu 6 października 2005 r. Walne Zgromadzenie, w którym uczestniczyło
dwóch akcjonariuszy reprezentujących łącznie 196 akcji, tj. 0,163 % kapitału
zakładowego, podjęło następujące uchwały:
- Nr 1/2005 – o pozbawieniu w całości dotychczasowych akcjonariuszy prawa
pierwszeństwa objęcia nowych akcji;
- Nr 2/2005 – o podwyższeniu kapitału zakładowego Spółki o 250.000 zł
w drodze emisji 250.000 akcji na okaziciela serii B o wartości nominalnej
1 grosz każda, oferowanych w drodze subskrypcji prywatnej miastu Ł., T.G. i
R.J.;
- Nr 3/2005 – o podwyższeniu kapitału zakładowego o 1.140 zł w drodze
podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji na okaziciela
(serii A) do wartości nominalnej 1 grosz każda akcja;
- Nr 4/2005 – 61/2005 – w sprawie zmian §§ 1 – 4, 13 – 15, 43, 46, 50, 51,
54, 72, 73 i 76 statutu oraz wykreślenia z niego §§ 6, 8 -12, 19 – 23, 25 – 36,
39, 44, 45, 47, 48, 52, 53, 56 – 63, 65 – 68, 70, 71;
- Nr 62/2005 – o przyjęciu tekstu jednolitego statutu.
W dniu 18 października 2005 r. zarząd Spółki złożył oświadczenia
stwierdzające dokonanie wpłat pieniężnych na akcje dotychczasowe (w całości)
oraz serii B (w ¼ ich wartości nominalnej) przez dwóch akcjonariuszy (T.G. i R.J.).
Oceniając powyższe ustalenia, Sąd Rejonowy uznał, że wniosek
o przerejestrowanie Spółki i dokonanie objętych nim wpisów nie może być
uwzględniony z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, uchwały
4
w przedmiocie zmian statutu podjęte zostały w zakresie znacznie wykraczającym
poza zapowiedziany w ogłoszonym porządku obrad, a więc z naruszeniem
przepisów art. 402 § 2 i art. 404 § 1 k.s.h. Po drugie, nieprawidłowo dokonane
zostało podwyższenie kapitału zakładowego Spółki. Zgodnie z art. 302 k.s.h., akcje
nowej emisji muszą mieć taką samą wartość nominalną, jak akcje dotychczasowe.
Uchwała Nr 2/2005, przewidująca emisję akcji serii B, podjęta została przed
uchwałą Nr 3/2005, podwyższającą wartość nominalna akcji dotychczasowych,
naruszając powyższą zasadę.
Sąd Rejonowy zwrócił też uwagę na nieprawidłowe dokonanie wpłat na akcje
dotychczasowe z tytułu podwyższenia ich wartości nominalnej przez dwóch
akcjonariuszy za wszystkich pozostałych, a także wadliwe oznaczenie tych akcji -
wyemitowanych w czterech seriach - jako akcje serii A.
Sąd Okręgowy w Ł. zaskarżonym skargą kasacyjną postanowieniem oddalił
apelację wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego. Podzielił przy tym
zarówno przyjęte za podstawę zaskarżonego orzeczenia ustalenia faktyczne, jak i
ich ocenę prawną.
W skardze kasacyjnej, opartej na podstawie określonej w art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c., wnioskodawczyni podniosła zarzuty naruszenia – przez błędną wykładnię –
art. 402 § 2 w zw. z art. 404 § 1, art. 302 § 1 w zw. z art. 430 § 1 i art. 330 w zw.
z art. 431 § 7 k.s.h. oraz art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy
wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i art. 32 ust. 2 ustawy z dnia
20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej. W konkluzji
wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o uchylenie także
postanowienia Sądu Rejonowego i przekazania sprawy temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Wniosek zgłoszony przez T. Spółkę Akcyjnej obejmował żądanie dokonanie
wpisu w rejestrze nie tylko zmian statutu oraz podwyższenia kapitału zakładowego.
Skarżąca powołując się na podstawę kasacyjną z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.
podniosła jednak wyłącznie zarzuty kwestionujące przesłanki rozstrzygnięcia Sądu
drugiej instancji odnoszące się do oceny prawidłowości powzięcia uchwał
zmieniających statut oraz sposobu przeprowadzenia podwyższenia kapitału
zakładowego Spółki. Tak ujęta podstawa zawęża pole kontroli kasacyjnej jedynie
do tych kwestii. Zgodnie bowiem z treścią art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy
rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach jej podstaw oraz w granicach
zaskarżenia.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia wiążących
ustaleń faktycznych wynika, że w porządku obrad podanym w ogłoszeniu
o zwołaniu Walnego Zgromadzenia na dzień 6 października 2005 r. wskazano tylko
zamierzone zmiany §§ 2 i 4 statutu. Na zgromadzeniu tym podjęto jednak uchwały
zmieniające 60 - spośród wszystkich 75 - paragrafów statutu. Nie była to przy tym
ingerencja kosmetyczna, dostosowująca jedynie poszczególne postanowienia do
obowiązujących przepisów, ale zasadniczo zmieniająca treść całego statutu.
Zgodzić się zatem trzeba z oceną Sądu Okręgowego, że zmiany te - w zakresie,
w jakim nie były zapowiedziane - przeprowadzone zostały z naruszeniem ar. 402
§ 2 i art. 404 § 1 k.s.h., jako że bezspornie na Walnym Zgromadzeniu nie był
reprezentowany cały kapitał zakładowy. Przeciwny pogląd skarżącej, opowiadający
się za dopuszczalnością dokonania wszelkich zmian w statucie, w razie ich
zaanonsowania w proponowanym porządku obrad przy użyciu ogólnej formuły:
„zmiany w statucie”, pozostaje w oczywistej sprzeczności z treścią art. 402 § 2
k.s.h. Przewidziano tam wszakże wyraźnie nakaz powołania w ogłoszeniu
dotychczas obowiązujących postanowień statutu oraz brzmienia projektowanych
zmian (zdanie drugie), bądź też – w razie znacznego zakresu tych zmian –
zamieszczenia projektu nowego tekstu jednolitego statutu wraz wyliczeniem
nowych lub zmienionych jego postanowień (zdanie trzecie).
W rozpoznawanej sprawie problem nie polegał na tym, że wystąpiła
rozbieżność pomiędzy treścią przewidywanych zmian statutu, a zmianami
rzeczywiście dokonanymi. Nie ma więc potrzeby – jak sugeruje to skarżąca –
6
analizowania go w tym aspekcie. Walne Zgromadzenie podjęło uchwały
zmieniające cały niemal statut bez zakomunikowania takiego zamiaru
akcjonariuszom. Działanie takie narusza wskazane wyżej, bezwzględnie
obowiązujące przepisy.
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącej, dokonana przez Sąd drugiej
instancji wykładnia art. 402 § 2 k.s.h. nie jest wyrazem eksponowania pozycji
zarządu w systemie organów spółki akcyjnej, zwłaszcza w odniesieniu do walnego
zgromadzenia akcjonariuszy, lecz dostrzegania celu, jakim kierował się
ustawodawca wprowadzając to unormowanie.
Walne zgromadzenie akcjonariuszy może zostać zwołane także przez radę
nadzorczą (art. 399 § 2 k.s.h.) oraz upoważnionych przez sąd rejestrowy
akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną dziesiątą, a nawet - jeżeli statut
tak przewiduje – mniejszą część kapitału zakładowego (art. art. 401 § 1 w zw. z art.
400 k.s.h.). W tych przypadkach inicjator zwołania walnego zgromadzenia (a nie
zarząd) określa porządek jego obrad. Walne zgromadzenie może oczywiście
obradować w każdej sprawie, a więc i takiej, która nie była zapowiedziana
w ogłoszeniu, jednak nie może podejmować uchwał niejako z zaskoczenia. Przed
takim działaniem chroni akcjonariuszy regulacja przewidziana w art. 402 k.s.h.
Zarzut naruszenia tego przepisu w zw. z art. 404 § 1 k.s.h. nie może być zatem
uznany za uzasadniony.
Zgodnie z art. 431 § 1 k.s.h., podwyższenie kapitału zakładowego może
nastąpić w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej akcji
dotychczasowych. Użyty w tym przepisie spójnik „lub” nie oznacza alternatywy
rozłącznej. Możliwe jest zastosowanie obu wskazanych sposobów podwyższenia
kapitału zakładowego równolegle, nawet w drodze uchwały podjętej na tym samym
walnym zgromadzeniu. Uchwała taka wymaga zmiany statutu, a ta następuje
z chwilą wpisu do rejestru (art. 430 § 1 k.s.h.). Konstytutywny charakter tego wpisu
sprawia, że podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego przez emisję
nowych akcji i - jednocześnie – przez podwyższenie wartości akcji
dotychczasowych do wysokości ustalonej dla akcji nowo emitowanych, nie łamie
bezwzględnie obowiązującej zasady równej wartości nominalnej akcji, wyrażonej
7
w art. 302 k.s.h. Zasady tej nie narusza też wpis takiej uchwały do rejestru. Uwagi
powyższe w pełni odnieść należy do sytuacji, w której – jak to miało miejsce
w rozpoznawanej sprawie – przewidziane w art. 431 § 1 k.s.h. sposoby
podwyższenia kapitału zakładowego wdrożono w drodze odrębnych uchwał,
podjętych na tym samym walnym zgromadzeniu. Nie można więc odmówić racji
zarzutowi skarżącej, wskazującemu na wadliwość, naruszającej art. 302 w zw.
z art. 430 § 1 k.s.h., odmiennej oceny Sądu Okręgowego,
Przepisy kodeksu spółek handlowych nie określają wprost, w jaki sposób
powinny być wnoszone pieniężne wkłady uzupełniające na akcje w związku
z podwyższeniem ich wartości nominalnej. Istnieją natomiast unormowania
regulujące tę materię w odniesieniu do wkładów wnoszonych przy tworzeniu spółki
akcyjnej (art. 229, art. 230 k.s.h.). Na gruncie tych przepisów w piśmiennictwie
prezentowany jest pogląd, wskazujący na dopuszczalność – w razie braku
odmiennego zastrzeżenia w statucie - wniesienia wkładu pieniężnego na akcje
przez osobę trzecią na rachunek akcjonariusza. Pogląd ten, odwołujący się do
regulacji zawartej w art. 356 k.c., w odniesieniu do wkładów niepieniężnych
zasługuje na aprobatę, gdyż nie ma ważkich argumentów wykluczających
możliwość sięgnięcia w analizowanym przypadku do konstrukcji spełnienia
świadczenia pieniężnego przez osobę trzecią. Wyłania się jednak kwestia, czy
przepis ten – wobec brzmienia art. 431 § 7 k.s.h. - może być odpowiednio
stosowany do podwyższenia kapitału zakładowego. Na pytanie to trzeba
odpowiedzieć twierdząco. Nie można uznać, że przepisy wymienione w art. 431 § 7
k.s.h. stanowią katalog zamknięty. Przemawia za tym choćby wskazana wyżej
konieczność respektowania przy podwyższaniu kapitału zakładowego zasady
wynikającej z art. 302 k.s.h.
Skarżąca podnosząc zarzut naruszenia art. 330 w zw. z art. 431 § 7 k.s.h.
wyszła jednak z odmiennych założeń. Wskazała bowiem, że Sąd Okręgowy
wadliwie zinterpretował te przepisy jako właściwe do oceny wykonania obowiązku
wniesienia uzupełniających wkładów na akcje. Tak skonstruowany zarzut nie mógł
być uwzględniony.
8
Zasadność zarzutu naruszenia art. 302 w zw. z art. 430 § 1 k.s.h. nie
pozwala uznać skargi kasacyjnej za usprawiedliwioną. Z motywów zaskarżonego
postanowienia wynika jednoznacznie, że Sąd Okręgowy istotnej wadliwości uchwał
w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego Spółki będącej wnioskodawcą
upatrywał także w nieprawidłowym określeniu dotychczasowych akcji - faktycznie
wyemitowanych w czterech seriach (I, II, III i IV) - zbiorczym oznaczeniem „akcje
serii A”. Skarżąca nie podniosła zarzutu kwestionującego powyższa ocenę. Podjęła
z nią polemikę w uzasadnieniu zarzutu naruszenia art. 302 w zw. z art. 430 § 1
k.s.h., a więc w sposób nie odpowiadający zasadom przytaczania podstaw
kasacyjnych i w nawiązaniu do przepisów zupełnie nieprzydatnych do
przeprowadzenia kontroli zasadności stanowiska Sądu drugiej instancji.
Zamierzonego skutku nie mogły też odnieść zarzuty naruszenia art. 36 ust.
2 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie
terytorialnym (Dz.U. Nr 32, poz. 191 ze zm.) oraz art. 32 ust. 2 ustawy z dnia
20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. Nr
14, poz. 130 ze zm.). Sąd Okręgowy przepisów tych nie stosował. Uznał bowiem,
że kwestia następstwa prawnego obecnej jednostki samorządu terytorialnego
miasta Ł. po noszącej tę sama nazwę przedwojennej jednostce samorządowej
i wyprowadzane z niej przez skarżącą wnioski w zakresie zgodności z prawem
zmienionych §§ 57 i 58 statutu, nie mają w sprawie istotnego znaczenia.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
orzekł,
jak w sentencji.