Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 28/07
POSTANOWIENIE
Dnia 18 kwietnia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSA Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. M.
przeciwko A. B. POLAND Spółce z o.o. w W.
oraz z powództwa wzajemnego A. B. POLAND Spółki z o.o.
w W.
przeciwko E. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 kwietnia 2007 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 6 grudnia 2006 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
E. M. - powódka w sprawie przeciwko A. B. POLAND Sp. z o.o. o zapłatę i
pozwana wzajemnie w złożonej 23 marca 2005 r. skardze o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 24
lutego 2004 r. powołała się na przesłankę przewidzianą w art. 403 § 2 k.p.c. i
wskazała, że wykrytym przez nią nowym dowodem, który mógłby mieć wpływ na
wynik postępowania są zeznania świadka S. H., byłego prezesa zarządu A. B.
POLAND Sp. z o.o. Powódka utrzymywała, że w toku postępowania w sprawie nie
mogła skorzystać z tego środka dowodowego, bowiem była przekonana, iż S. H.
nie żyje. Trzy tygodnie po zakończeniu postępowania jej znajoma zdementowała
tę pogłoskę. Oddalenie powództwa przez Sąd Apelacyjny było konsekwencją
uznania, że łącząca strony umowa o współpracę była nieważna z powodu rażącego
naruszenia zasady ekwiwalentności świadczeń. W uzasadnieniu skargi powódka
wyjaśniła, że S. H. mógłby wskazać, jaki był zgodny zamiar i wola stron przy
zawieraniu umowy o współpracę, a przede wszystkim to, że strony jako
profesjonaliści, ukształtowały swobodnie swoje prawa i obowiązki, w ramach
zasady autonomii oraz swobody zawierania umów.
Skarga powódki i pozwanej wzajemnie o wznowienie postępowania została
dwukrotnie odrzucona, po raz pierwszy postanowieniem Sądu Apelacyjnego z 12
maja 2005 r., z uwagi na niezachowanie terminu z art. 407 § 1 k.p.c., a po raz drugi
postanowieniem tego Sądu z 30 grudnia 2005 r., przy przyjęciu, że zaoferowany
przez powódkę i pozwaną wzajemnie środek dowodowy nie ma cech nowości w
rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Oba postanowienia uchylone zostały przez Sąd
Najwyższy.
Postanowieniem z 6 grudnia 2006 r. Sąd Apelacyjny po raz kolejny odrzucił
skargę powódki i pozwanej wzajemnie o wznowienie postępowania. Sąd
Apelacyjny wskazał, że warunkiem oparcia skargi o wznowienie postępowania na
wykryciu nowych środków dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu jest stwierdzenie, że środki te mogły mieć wpływ na
3
wynik sprawy. Nie chodzi zatem o każdy środek dowodowy, który w ocenie strony
jest istotny, ale o taki, który miałby znaczenie dla rozstrzygnięcia prowadzonego
sporu. W przedmiotowej sprawie Sąd Apelacyjny zmieniając zaskarżony wyrok
przez oddalenie powództwa głównego ocenił zawartą przez strony umowę z punktu
widzenia ograniczeń wynikających z art. 3531
k.c. Zdaniem tego Sądu,
przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka S. H. nie mogłoby mieć wpływu na
wynik sprawy i skutkować odmienną oceną ważności umowy pod kątem naruszenia
zasady ekwiwalentności świadczeń, bowiem nawet zgoda stron na przyjęcie
dysproporcji świadczeń nie może prowadzić do uznania umowy za ważną z tej tylko
przyczyny, iż strony dobrowolnie rażąco naruszyły zasadę przewidzianą w art. 3531
k.c. W tych warunkach Sąd Apelacyjny uznał, że skarga nie jest oparta na
ustawowej podstawie, co prowadzi do jej odrzucenia.
W zażaleniu na postanowienie z 6 grudnia 2006 r. powódka i pozwana
wzajemnie zarzuciła, że zostało ono wydane z rażącym naruszeniem prawa, to jest:
- art. 410 § 1 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. poprzez wydanie zaskarżonego
postanowienia w trybie badania wstępnego skargi, podczas gdy w tym trybie i na tej
podstawie skarga była już dwukrotnie badana, a zapadłe na tej podstawie
orzeczenia zostały uchylone w wyniku ich kontroli instancyjnej przez Sąd
Najwyższy, brak jest zatem podstaw do wydania po raz kolejny na podstawie art.
410 § 1 k.p.c. postanowienia o odrzuceniu skargi; - art. 403 § 2 k.p.c. w zw. z art.
233 k.p.c. i art. 410 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że skarga powódki nie została oparta
na ustawowej podstawie wznowienia, tym razem dlatego, iż nowy środek
dowodowy w postaci zeznań świadka S. H. nie miałby wpływu na wynik sprawy,
nawet gdyby powódka skorzystała z niego w toku postępowania.
Powódka utrzymywała, że uchybienia powyższe doprowadziły też do
naruszenia zasad tożsamości konstytucyjnej sądu, a nadto art. 45 Konstytucji oraz
art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia przy zasądzeniu na jej rzecz kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Trafnie zauważa skarżąca, że przesłanki odrzucenia skargi na posiedzeniu
niejawnym wskazane zostały w art. 410 k.p.c., a są to uchybienie terminowi, brak
oparcia skargi na ustawowej podstawie i niedopuszczalność skargi z innych
przyczyn. Zaistnienie którejś z tych okoliczności lub wszystkich łącznie powoduje
odrzucenie skargi. Ma także rację skarżąca, że każdą z przyczyn wznowienia Sąd
winien dostrzec i przeanalizować przy prowadzonym po raz pierwszy badaniu
dopuszczalności skargi. Nie oznacza to jednak, żeby sąd nie mógł odrzucić skargi
po nadaniu sprawie biegu i dokładniejszym wyjaśnieniu okoliczności decydujących
o istnieniu przesłanek dopuszczalności tego środka zaskarżenia. Znamiennym
jednak jest, że w przedmiotowej sprawie kolejne rozstrzygnięcia o odrzuceniu
złożonego przez powódkę środka zaskarżenia zapadają na podstawie treści skargi,
bez podjęcia próby uzupełnienia jej braków i wyjaśnienia okoliczności leżących
u podstaw skargi.
Można żądać wznowienia postępowania w razie wykrycia takich okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy,
a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 403 § 2
k.p.c.). Przepis ten ma na względzie tylko takie fakty lub dowody, które dotyczą
podstawy faktycznej pozwu i wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. Oznaczenie tych
okoliczności poprzez zredagowanie tezy dowodowej jest obowiązkiem strony
wnoszącej skargę o wznowienie postępowania i było też obowiązkiem powódki.
Tymczasem w skardze powódki o wznowienie postępowania zgłoszony został
wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań S. H., ale bez tezy dowodowej, czyli bez
sprecyzowania okoliczności, które powódka za pomocą tego środka dowodowego
zamierzała wykazywać. W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania
powódka tłumaczy wprawdzie rolę S. H. przy zawieraniu umowy z 28 lipca 1997 r.,
ale na podstawie treści tej wypowiedzi równie uprawniony jest wniosek, że
zeznania świadka miały prowadzić do wykazania okoliczności przytoczonych przez
Sąd Apelacyjny w motywach zaskarżonego postanowienia, jak i tych, na które
powołuje się powódka w zażaleniu.
Skarżąca w zażaleniu kwestionuje sposób zrekonstruowania przez Sąd
Apelacyjny okoliczności, które zamierzała wykazać za pomocą środka
dowodowego w postaci zeznań S. H. i argumentuje, że ten środek dowodowy miał
5
prowadzić do wykazania, iż wzajemne świadczenia stron zastrzeżone w umowie
były całkowicie ekwiwalentne, o ile uwzględni się realia ekonomiczne i kalkulacje
biznesowe spółki z roku zawarcia umowy, a nie późniejsze. W motywach
postanowienia odrzucającego skargę Sąd Apelacyjny kładzie natomiast nacisk na
dobrowolność ułożenia stosunku umownego przez strony, w warunkach, gdy wokół
tej okoliczności nie było w sprawie sporu. Okolicznościami istotnymi z punktu
widzenia treści art. 3531
k.c. są natomiast te, które odnoszą się do realiów
rynkowych zawarcia umowy istniejących w 1997 r.
Skoro powódka i pozwana wzajemnie nie była wzywana o uzupełnienie
braku skargi w postaci oznaczenia okoliczności faktycznych, które zamierzała
wykazywać zeznaniami świadka, to sprecyzowanie tych okoliczności dopiero
w zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu skargi uznać trzeba za skuteczne.
Wadliwe zrekonstruowanie przez Sąd Apelacyjny zakresu okoliczności faktycznych,
których wykazaniu służyć ma przeprowadzenie dowodu wnioskowanego w skardze
o wznowienie postępowania musiało prowadzić do uchylenia zaskarżonego
postanowienia (art. 304 § 2 k.p.c. w zw. z art. 39815
k.p.c.).
jz