II PK 305/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 7 maja 2007 r.
II PK 305/06
1. W sprawach dotyczących stosunku pracy pracownik może być repre-
zentowany wyłącznie przez organizację związkową, do której należy (art. 232
k.p. oraz art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
2. Zakładowa organizacja związkowa prawidłowo wypełnia obowiązek na-
łożony w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych tylko wówczas, gdy
informacja przekazana pracodawcy jednoznacznie wskazuje pracowników ko-
rzystających z jej ochrony.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 maja
2007 r. sprawy z powództwa Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K.,
Jacka B., Włodzimierza G., Leszka G., Zdzisława S. przeciwko T-F. K. SA w M. o
odszkodowanie, świadczenie z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, od-
prawy pieniężne, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 marca
2006 r. [...]
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt II w części rozstrzygającej o całości
roszczeń powodów Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K., Jacka B.,
Leszka G. i Zdzisława S. oraz o roszczeniu Włodzimierza G. dotyczącym należności
z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i w tym zakresie przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego;
2) o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pruszkowie, rozpoznając sprawę z powództwa
Ryszarda J., Piotra W., Zofii I., Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Bogdana B.,
Sławomira W., Grzegorza K., Jacka B., Jacka J., Adama S., Włodzimierza G., Hen-
ryka M., Roberta M., Piotra K., Władysławy K., Małgorzaty Z., Leszka G., Krzysztofa
K., Wiesławy Z., Janusza B., Andrzeja W., Grażyny J. i Zdzisława S. przeciwko T.-F.
K. SA w M., zasądził wyrokiem z dnia 5 maja 2004 r. na rzecz powodów oznaczone
w sentencji orzeczenia należności, w tym: 1) na rzecz Dariusza C. kwotę 10.474, 47
zł tytułem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o
pracę i kwotę 912 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowe-
go funduszu świadczeń socjalnych; 2) na rzecz Jerzego Z. kwotę 9.351, 09 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i
kwotę 1.216 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych; 3) na rzecz Henryka O. kwotę 11.005, 59 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i
kwotę 1.824 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych; 4) na rzecz Grzegorza K. kwotę 10.326, 75 zł tytu-
łem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę;
5) na rzecz Jacka B. kwotę 10.019, 73 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z
przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i kwotę 1.824 zł tytułem dofinansowa-
nia do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych; 6) na
rzecz Włodzimierza G. kwotę 10.906, 83 zł tytułem odszkodowania za niedotrzyma-
nie gwarancji zatrudnienia i kwotę 608 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za
2002 r. z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych; 7) na rzecz Leszka G. kwotę
10.059,90 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie
umowy o pracę; 8) na rzecz Zdzisława S. kwotę 10.777, 35 zł tytułem odszkodowa-
nia za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę.
Sąd pierwszej instancji oddalił natomiast, między innymi, powództwo Włodzi-
mierza G. o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania z nim
umowy o pracę.
Powyższe rozstrzygnięcie poprzedzone było ustaleniem, że powodowie byli
pracownikami T.-F. K. SA, zatrudnionymi w wyodrębnionej jednostce organizacyjnej
spółki - E.K. SA Oddział Fabryka Kabli „O.” w O.M. Dnia 28 marca 2002 r. pozwana
zawiadomiła Powiatowy Urząd Pracy w B. i Rejonowy Urząd Pracy w W. o zamiarze
likwidacji Fabryki Kabli w O., co będzie powodowało konieczność rozwiązania sto-
3
sunków pracy z około 600 osobami. Zwolnienia planowano przeprowadzić w maju
2002 r. Pismem z dnia 6 maja 2002 r. spółka zwróciła się do Międzyzakładowej Or-
ganizacji Związkowej [...] NSZZ „Solidarność” w E.K. SA o przedłożenie listy pracow-
ników korzystających z ochrony związku zawodowego. Do pisma załączono wykaz
osób przewidzianych do zwolnienia lub wypowiedzenia zmieniającego. Pismem z
dnia 10 maja 2002 r. związek zawodowy NSZZ „Solidarność” poinformował praco-
dawcę, że swoją ochroną obejmuje wszystkich pracowników zakładu, o ile nie złożyli
oni pracodawcy pisemnego oświadczenia o tym, że związek nie reprezentuje ich
praw pracowniczych. Drugi ze związków zawodowych działających w pozwanej
spółce - Związek Zawodowy Pracowników „E.K.” SA - złożył w dniu 8 maja 2002 r.
listę pracowników będących członkami związku bądź objętych jego ochroną. Spośród
powodów w niniejszej sprawie, członkami tego związku zawodowego byli, między
innymi, Leszek G., Henryk O. i Zdzisław S.
Z uwagi na brak możliwości zawarcia porozumienia w sprawie zwolnień gru-
powych ze wszystkimi związkami zawodowymi, pismem z dnia 13 maja 2002 r. po-
zwana zawiadomiła w trybie art. 38 k.p. Międzyzakładową Organizację Związkową
[...] NSZZ „Solidarność” o zamiarze rozwiązania umów o pracę lub dokonania wypo-
wiedzeń warunków pracy i płacy pracownikom, których imienną listę załączono do
pisma. Wśród tych pracowników byli wszyscy powodowie z rozpatrywanej sprawy.
Międzyzakładowa Organizacja Związkowa NSZZ „Solidarność” w dniu 19 maja 2002
r. wyraziła kategoryczny sprzeciw wobec zamiarów pracodawcy. Pismem z dnia 20
maja 2002 r. pozwana zwróciła się do NSZZ „Solidarność” Region M. o wyrażenie
opinii w trybie i w terminie przewidzianym w art. 38 k.p., zaś w dniu 23 maja 2002 r.
złożyła powodom oświadczenia woli o wypowiedzeniu umów o pracę lub wynikają-
cych z nich warunków.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w spornym okresie obowiązywał w pozwa-
nej Spółce Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, wprowadzony
w życie zarządzeniem prezesa zarządu - Dyrektora Generalnego E.K. SA z dnia 16
marca 2001 r. Regulamin ten przewidywał dofinansowanie różnych form wypoczyn-
ku, w tym wypoczynku krajowego i zagranicznego pracownika i jego dzieci jeden raz
w roku. Stosownie zaś do treści punktu VII Regulaminu Zwolnień Grupowych, osoby
wytypowane do zwolnienia miały prawo do korzystania ze świadczeń z funduszu na
takich samych zasadach, jak inni pracownicy. Komisja socjalna, po rozpatrzeniu
wniosków pracowników o przyznanie dofinansowania do wypoczynku, protokołem z
4
dnia 13 czerwca 2002 r. wnioskowała o przyznanie świadczenia - między innymi -
powodom Jackowi B., Dariuszowi C., Leszkowi G., Włodzimierzowi G., Zdzisławowi
S. i Jerzemu Z., natomiast protokołem z dnia 13 sierpnia 2002 r. - między innymi -
Henrykowi O. Na posiedzeniu w dniu 11 lipca 2002 r. zarząd pozwanej negatywnie
ustosunkował się do postulatów w przedmiocie uruchomienia zmasowanych wypłat z
funduszu świadczeń socjalnych, w związku z czym świadczenia te powodom - za wy-
jątkiem Leszka G. i Zdzisława S. - nie zostały wypłacone.
Na tle tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd pierwszej instancji przyjął, że
roszczenia powodów o zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwią-
zanie umów o pracę zasługują na uwzględnienie. Zdaniem tego Sądu, pozwana na-
ruszyła bowiem przepisy o wypowiadaniu umów o pracę zawartych na czas nieokre-
ślony, nieprzeprowadzając w sposób prawidłowy konsultacji zamiaru rozwiązania
tych umów z Międzyzakładową Organizacją Związkową NSZZ „Solidarność”, która to
organizacja reprezentowała wszystkich powodów. W świetle art. 38 k.p (w brzmieniu
obowiązującym w spornym okresie) sprzeciw zakładowej organizacji związkowej ob-
ligował pracodawcę do przeprowadzenia konsultacji z ogólnokrajową organizacją
związkową, który to tryb bezspornie przez pozwaną nie został zachowany. Sąd Rejo-
nowy nie przychylił się do poglądu pozwanej, iż w ogóle nie była zobowiązana do
przeprowadzania konsultacji ze związkiem zawodowym NSZZ „Solidarność” z uwagi
na to, że organizacja ta nie przedstawiła pracodawcy wykazu pracowników objętych
jej ochroną. Wbrew stanowisku pracodawcy, Sąd uznał bowiem, że pismo z 10 maja
2002 r. o objęciu ochroną tego związku zawodowego wszystkich pracowników zakła-
du, o ile nie złożyli pisemnego oświadczenia o niereprezentowaniu ich praw pracow-
niczych przez NSZZ „Solidarność”, czyni zadość obowiązkowi nałożonemu na zakła-
dową organizację związkową przepisem art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, wypełnienie przez
związek zawodowy tego obowiązku może nastąpić nie tylko przez ujawnienie danych
personalnych osób objętych ochroną, czy podanie takich informacji, które pozwoli-
łyby pracodawcy jednoznacznie i bez dokonywania dodatkowych czynności zidenty-
fikować tych pracowników. Przepis art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych
jest bowiem przejawem ochronnej funkcji prawa pracy, która w tym wypadku polega
na tym, że obowiązkiem pracodawcy a nie związku zawodowego, bądź pracownika,
jest ustalenie, czy pracownik reprezentowany jest przez zakładową organizację
związkową. Dysponując imiennymi listami pracowników będących członkami Związku
5
Zawodowego Pracowników „E.K.” SA oraz pracowników objętych ochroną przez ten
związek, jak również pracowników będących członkami NSZZ „Solidarność”, pozwa-
na mogła z łatwością ustalić krąg osób niezrzeszonych w związkach zawodowych,
którzy zostali objęci ochroną NSZZ „Solidarność”, czego jednak nie uczyniła. Według
Sądu Rejonowego, dla oceny dochowania przez organizację związkową wymagań
stawianych przez omawiany przepis nie bez znaczenia jest też sytuacja, w jakiej
przebiegały konsultacje pracodawcy ze związkiem zawodowym, a mianowicie per-
manentny strajk pracowników walczących o zachowanie swoich miejsc pracy i okre-
sowy brak dostępu do pomieszczeń związkowych, a tym samym znajdującej się tam
dokumentacji, co uniemożliwiało sporządzenie w krótkim terminie, przewidzianym
przez art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych, pełnej imiennej listy pracowni-
ków objętych ochroną. Te okoliczności, w ocenie Sądu, dodatkowo uprawniały orga-
nizację związkową do posłużenia się taką syntetyczną formułą, jak użyta w piśmie z
dnia 10 maja 2002r., wobec czego, jeśli chodzi o powodów, którzy nie byli reprezen-
towani przez Związek Zawodowy Pracowników „E.K.”, NSZZ „Solidarność” nie uchy-
biła przepisowi art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych.
Zupełnie odmiennie - zdaniem Sądu Rejonowego - przedstawiała się sytuacja
tych powodów, którzy byli członkami drugiej, obok NSZZ „Solidarność”, zakładowej
organizacji związkowej. Co do zasady żaden ze związków zawodowych nie może
bowiem podejmować w indywidualnych sprawach działań w imieniu i na rzecz pra-
cowników zrzeszonych w innym związku zawodowym. Jest też oczywiste, że pra-
cownik niezrzeszony w związku zawodowym nie może wskazać do ochrony swych
praw pracowniczych dwóch organizacji związkowych. Reguły te, w ocenie Sądu
pierwszej instancji, nie mają jednak charakteru absolutnego. Wykonywanie prawa w
stosunkach pracy podlega bowiem ocenie sądu w aspekcie zasad współżycia spo-
łecznego. Uwzględniając zaś te zasady, należy dla potrzeb rozpoznawanej sprawy
przyjąć, że związek zawodowy NSZZ „Solidarność” skutecznie objął swą ochroną
także pracowników będących członkami Związku Zawodowego Pracowników „E.K.”
lub wcześniej objętych ochroną przez ten związek. Pracownicy, wobec dramatyzmu
sytuacji i zagrożenia utraty źródła utrzymania, byli uprawnieni do poszukiwania naj-
bardziej skutecznych sposobów zabezpieczenia swoich interesów, a lepszą ochronę
ich praw zapewniał związek zawodowy NSZZ „Solidarność”. W ocenie Sądu pierw-
szej instancji, skorzystanie w takich okolicznościach przez pracodawcę z prawa do
niekonsultowania z ogólnokrajową organizacją związkową zamiaru wypowiedzenia
6
umów o pracę powodom będącym członkami Związku Zawodowego Pracowników
„E.K.” lub objętym ochroną przez ten związek stanowi nadużycie prawa. Narusza
bowiem zasady uczciwego i lojalnego postępowania wobec pracowników występują-
cych w obronie swoich miejsc pracy.
W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że wszyscy powodowie, za wyjątkiem,
między innymi, Włodzimierza G., który nie zwracał się do związku zawodowego
NSZZ „Solidarność” o objęcie go ochroną, byli przez ten związek reprezentowani.
Zaistniały wobec tego przesłanki obligujące pracodawcę do przeprowadzenia ze
związkiem zawodowym NSZZ „Solidarność” dwustopniowych konsultacji, a tym sa-
mym wypowiedzenie powodom umów o pracę lub wynikających z nich warunków w
dniu 23 maja 2002 r. pomimo braku stanowiska ogólnokrajowej organizacji związko-
wej naruszało art. 38 k.p. w wówczas obowiązującym brzmieniu, co uzasadnia rosz-
czenia o zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 k.p. wszystkim powo-
dom, za wyjątkiem - między innymi - Włodzimierza G., którego powództwo w tym za-
kresie zostało oddalone.
Za uzasadnione Sąd pierwszej instancji uznał także żądania powodów doty-
czące wypłat z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, wskazując że co do
zasady przyznawanie tych świadczeń ma charakter uznaniowy. Pracownik nabywa
zatem roszczenie o konkretną należność dopiero wówczas, gdy została mu ona
przyznana. Na gruncie regulaminu obowiązującego u strony pozwanej, można - we-
dług Sądu - bronić poglądu, iż świadczenia były przyznawane w momencie dokona-
nia przez komisję socjalną akceptacji wniosku pracownika. Przemawia za tym w
szczególności treść § 18 ust. 4 regulaminu, który stanowi, że dyrektor oddziału lub
osoba przez niego upełnomocniona jedynie administruje środkami funduszu. Admini-
strowanie oznacza zaś nic więcej niż zapewnienie techniczno - organizacyjnej obsłu-
gi funkcjonowania funduszu. Decyzja o przyznaniu świadczeń socjalnych zapadała
więc z chwilą kwalifikacji wniosku pracownika przez komisją socjalną i w tej dacie
powodowie nabyli uprawnienie do wypłaty tych należności, wobec czego roszczenia
o ich zasądzenie zasługują na uwzględnienie.
Ponadto Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo Włodzimierza G. o za-
sądzenie kwoty 10.906, 83 zł tytułem odszkodowania za niedotrzymanie przez po-
zwaną gwarancji zatrudnienia tego pracownika do dnia 8 stycznia 2003 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie rozpoznając sprawę na skutek apela-
cji wniesionych przez powoda Włodzimierza G. oraz stronę pozwaną, wyrokiem z
7
dnia 15 marca 2006 r. uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej Sławomira W.,
Henryka M., Roberta M., Władysławy K., Krzysztofa K., Wiesławy Z., Janusza B. i
Andrzeja W. i w tym zakresie umorzył postępowanie wobec zawarcia ugody, oddalił
apelację strony pozwanej w pozostałej części i apelację powoda Włodzimierza G. w
całości.
Sąd drugiej instancji zaakceptował pogląd Sądu Rejonowego o tym, że praco-
dawca naruszył art. 38 k.p. nie przeprowadzając w sposób prawidłowy konsultacji z
ogólnokrajową organizacją związkowa, nadrzędną nad działającą u pozwanego
NSZZ „Solidarność” MOZ [...]. Wszyscy powodowie, z wyjątkiem Włodzimierza G.,
zwrócili się bowiem do tego związku zawodowego o ochronę wprost w formie ustnej,
a dodatkowo - przez uczestnictwo w protestach oraz brak sprzeciwu wobec ogłosze-
nia przez NSZZ „Solidarność” objęcia ochroną wszystkich pracowników zakładu -
wyrazili wolę w tym zakresie również w sposób dorozumiany. Za niezasadny Sąd
Okręgowy uznał przy tym zarzut pozwanej dotyczący naruszenia art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych. Prawidłowo, zdaniem tego Sądu, Sąd pierwszej
instancji ustalając krąg pracowników reprezentowanych przez MOZ NSZZ „Solidar-
ność” odwołał się do pisma związku z 10 maja 2002 r., które było informacją o oso-
bach korzystających z ochrony tej organizacji. Dostarczyło bowiem pracodawcy wie-
dzy wystarczającej dla przeprowadzenia konsultacji w trybie art. 38 k.p.
Przyznając rację apelującemu, iż art. 8 k.p. nie może samodzielnie stanowić
podstawy ochrony członków związku zawodowego i pracowników nie zrzeszonych,
Sąd drugiej instancji stwierdził jednakże, iż ostateczny wniosek Sądu Rejonowego o
objęciu skuteczną ochroną przez NSZZ „Solidarność” pracowników będących człon-
kami innej zakładowej organizacji związkowej jest prawidłowy. Zgodnie bowiem z art.
7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, ochroną danego związku może być objęty
pracownik nie zrzeszony. Pod pojęciem „pracownik nie zrzeszony” należy zaś rozu-
mieć pracownika niezrzeszonego w tym związku zawodowym, do którego zwraca się
on o ochronę a nie w jakimkolwiek innym związku zawodowym.
Za trafne Sąd Okręgowy uznał również rozstrzygnięcie w części dotyczącej
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, choć zakwestionował
stanowisko Sądu Rejonowego, iż przyznanie świadczeń następowało w momencie
pozytywnego zaopiniowania wniosku pracownika przez komisję socjalną. Komisja
bowiem jedynie dokonywała kwalifikacji wniosków, zaś świadczenia były przyznawa-
ne w momencie podejmowania decyzji przez dyrektora zakładu Pawła M., który pod-
8
pisując protokoły z posiedzenia komisji, akceptował zawarte tam wnioski. Sąd drugiej
instancji wskazał, że zgodnie z art. 31
k.p. za pracodawcę będącego jednostką orga-
nizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ
zarządzający tą jednostką albo wyznaczona do tego osoba. Ww świetle tego przepi-
su, dyrektor Paweł M. był osobą wyznaczoną do wykonywania czynności w postaci
przyznawania świadczeń z funduszu socjalnego i dokonywał ich jako pracodawca.
Protokoły podpisane przez dyrektora Pawła M. stanowią zatem o akceptacji wnio-
sków o dofinansowanie do wypoczynku przez pozwaną i tym samym powodują po-
wstanie po stronie pracowników roszczeń o wypłatę przyznanych im należności.
Strona pozwana wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego,
kwestionując orzeczenie w punkcie II w częściach dotyczących oddalenia apelacji w
stosunku do powodów Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K., Jacka B.,
Włodzimierza G., Leszka G. i Zdzisława S.
Jako podstawę skargi kasacyjnej pozwana wskazała naruszenie prawa mate-
rialnego przez: 1) błędne stosowanie przepisu art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r., Nr 79, poz. 854 ze
zm.), przepisów art. 38 § 1,2,3,4 i 5 k.p. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 29
listopada 2002 r.), a nadto przepisu art. 8 k.p., polegające na przyjęciu, że obowiązek
współdziałania pracodawcy z zakładową organizacją związkową, w ramach procedu-
ry przewidzianej w art. 38 k.p., nie ulega wyłączeniu w sytuacji, gdy w odpowiedzi na
zapytanie pracodawcy, zmierzające do uzyskania listy pracowników korzystających z
ochrony tej organizacji, pracodawca otrzymał ogólną odpowiedź, zgodnie z którą
ochronie podlegają wszyscy pracownicy tego pracodawcy, o ile nie złożyli pisemnego
oświadczenia o niereprezentowaniu ich praw pracowniczych przez organizację, do
której skierowano zapytanie; 2) błędną wykładnię i niewłaściwe stosowanie przepisu
art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, polegające
na przyjęciu, że dopuszczalne jest objęcie ochroną związkową pracownika zrzeszo-
nego w innej niż obejmująca ochroną organizacji związkowej, działającej u tego sa-
mego pracodawcy; 3) błędne stosowanie przepisu art. 31
§ 1 k.p., a także art. 38 k.c.
w związku z art. 300 k.p. i 373 § 1 k.s.h., poprzez przyjęcie, że doszło do wyrażenia
w stosunku do powodów przez właściwy organ pracodawcy oświadczenia woli w
przedmiocie zgody na wydatkowanie objętych wyrokiem środków z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych.
9
Skarżąca zarzuciła nadto naruszenie przepisów prawa procesowego, które
miało wpływ na rozstrzygnięcie, a to art. 382 k.p.c., art. 316 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c., art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 391 § 2 k.p.c.,
art. 385 k.p.c., a także art. 386 § 1 i 3 k.p.c., poprzez niedostrzeżenie faktu, iż w ra-
mach postępowania apelacyjnego doszło do zawarcia ugody sądowej pomiędzy
stroną pozwaną i powodem Dariuszem C., zaniechanie uchylenia wyroku Sądu
pierwszej instancji i umorzenia postępowania w stosunku do tego powoda i błędne
orzeczenie o oddaleniu apelacji w tej części.
Wskazując na takie podstawy, skarżąca wniosła o zmianę wyroku Sądu Okrę-
gowego poprzez uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji w stosunku do powoda
Dariusza C. i w tym zakresie umorzenie postępowania, a nadto przez uwzględnienie
wniosków apelacji w stosunku do pozostałych powodów w zakresie objętym zaskar-
żeniem, a także o zasądzenie od powodów na rzecz strony pozwanej kosztów proce-
su według norm przepisanych, względnie o uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji
w części objętej zaskarżeniem i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
W uzasadnieniu podstaw skargi kasacyjnej strona pozwana podniosła, że w jej
ocenie, pismo MOZ [...] NSZZ „Solidarność” z 10 maja 2002 r. nie może być uznane
za wystarczające w rozumieniu art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych.
Przepis ten bowiem ma charakter jednoznacznie gwarancyjny - z jednej strony sta-
nowi gwarancję dla związku zawodowego i pracowników skorelowaną z powinnością
pracodawcy, z drugiej zaś - gwarancję dla pracodawcy skorelowaną z powinnością
wzajemną organizacji związkowej. Wymusza ze strony pracodawcy działania w celu
uzyskania wiedzy o pracownikach chronionych, ale jednocześnie ogranicza tę aktyw-
ność do wystosowania zapytania i zapoznania się z odpowiedzią związku zawodo-
wego przy braku jakichkolwiek dodatkowych czynności zmierzających do ustalenia
kręgu osób chronionych. Tak rozumiana gwarancja pracodawcy zrealizowana być
może jedynie wówczas, gdy odpowiedź organizacji związkowej będzie miała cha-
rakter wyczerpujący i zamknięty. Informacja przekazana przez związek zawodowy w
realiach tej sprawy nie czyniła zadość tym warunkom, bowiem stopień jej ogólności
stawiał w istocie pracodawcę w takiej samej sytuacji, w jakiej znajdowałby się przy
braku normy prawnej obligującej i zarazem uprawniającej go do uzyskania wiedzy o
kręgu pracowników reprezentowanych przez tę organizację.
10
Skarżąca wskazała również, iż na tle przepisów art. 30 ust. 1 i 2 ustawy o
związkach zawodowych nieuprawniony jest pogląd Sądu Okręgowego, że ochroną
organizacji związkowej może być objęty także członek innej zakładowej organizacji
związkowej (spośród powodów, których dotyczy skarga, w takiej sytuacji znajdowali
się Henryk O., Leszek G. i Zdzisław S.). Zaprezentowana przez Sąd drugiej instancji
wykładnia art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych kłóci się bowiem z wykład-
nią systemową, uwzględniającą zasadę reprezentacji praw swoich własnych człon-
ków przez każdą organizację związkową (art. 30 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych), a nadto nielogiczne wydaje się ustanawianie zakazu obejmowania ochroną
fakultatywną członka danej organizacji, skoro ma on już taką ochronę z racji swego
członkostwa w związku zawodowym.
Pozwana ponadto zarzuciła, iż Sąd Okręgowy, dokonując oceny w zakresie
organu pracodawcy upoważnionego do składania w jego imieniu oświadczeń woli w
przedmiocie wydatkowania środków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
całkowicie zaniechał stosowania przepisów regulujących reprezentację osoby praw-
nej będącej pracodawcą w postaci art. 38 k.c. w związku z art. 300 k.p. i art. 373 § 1
k.s.h. Natomiast przepis art. 31
k.p. zastosował przy braku ustaleń faktycznych co do
udzielenia dyrektorowi Pawłowi M. upoważnienia ze strony zarządu pozwanej do wy-
stępowania w imieniu pracodawcy.
W ocenie skarżącej, najprawdopodobniej na skutek omyłki wynikającej z wie-
lości stron tego postępowania, Sąd Okręgowy nie dostrzegł faktu, iż na rozprawie
apelacyjnej w dniu 14 września 2005 r. doszło do zawarcia ugody sądowej pomiędzy
pozwaną i powodem Dariuszem C., wobec czego oddalił apelację w stosunku do
tego powoda zamiast uchylić wyrok Sądu Rejonowego i postępowanie w tym zakre-
sie umorzyć.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ma możliwości uznania za uzasadnione zarzutów pozwanego odnośnie
naruszenia przepisów postępowania przytoczonych w ramach drugiej podstawy ka-
sacyjnej, albowiem opierają się one na niezgodnym ze stanem faktycznym twierdze-
niu o zawarciu ugody sądowej pomiędzy pozwaną a powodem Dariuszem C. Na roz-
prawie apelacyjnej w dniu 14 września 2005 r. istotnie doszło do zawarcia ugód są-
dowych z kilkoma powodami. W protokole tej rozprawy widnieje również imię i nazwi-
11
sko Dariusza C. jako osoby, na rzecz której pozwana zobowiązuje się wypłacić kwotę
6.982, 98 zł tytułem odszkodowania i kwotę 912 zł tytułem świadczenia socjalnego.
Dariusz C. nie podpisał jednak takiej ugody, bowiem nie był obecny na rozprawie w
dniu 14 września 2005 r. [...], a jego dane zostały umieszczone w treści ugody przez
omyłkę. Potwierdził to Sąd Okręgowy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 wrze-
śnia 2005 r., którym uchylono wyrok Sądu Rejonowego w części dotyczącej powo-
dów, którzy ugody istotnie zawarli (tj. Ireneusza K., Jacka K., Grażyny P., Tomasza
W. oraz Leszka N.), umarzając postępowanie w tym zakresie [...]. Do zawarcia ugody
z Dariuszem C. nie doszło także na dalszym etapie postępowania apelacyjnego, wo-
bec czego zarzuty wypełniające tę podstawę skargi kasacyjnej są nieusprawiedliwio-
ne.
Przechodząc do rozważań w przedmiocie zarzutów naruszenia prawa mate-
rialnego (sformułowanych w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej) stwierdzić na-
tomiast należy, iż są one uzasadnione.
Przepis art. 38 § 1 k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek konsultacji zamiaru
wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony z reprezentującą pra-
cownika zakładową organizacją związkową. Stosownie do treści art. 42 § 1 k.p., po-
winność taka ciąży na pracodawcy również wówczas, gdy zamierza wypowiedzieć
wynikające z tego rodzaju umowy warunki płacy i płacy. Jednocześnie przepis art.
232
k.p. wyjaśnia, że jeżeli przepisy prawa pracy przewidują współdziałanie praco-
dawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku
pracy, pracodawca ma obowiązek współdziałać w takich sprawach z zakładową or-
ganizacją związkową reprezentującą pracownika z tytułu jego członkostwa w związku
zawodowym albo wyrażenia zgody na obronę praw pracowniczych pracownika nie
zrzeszonego w związku - zgodnie z ustawą o związkach zawodowych. Sformułowa-
nie dyspozycji tego przepisu z użyciem spójnika „albo” wskazuje na posłużenie się w
tym wypadku przez ustawodawcę alternatywą rozłączną, co oznacza, że w sytuacji,
gdy dany pracownik jest członkiem związku zawodowego, nie ma możliwości stwier-
dzenia powinności współdziałania pracodawcy z inną zakładową organizacją związ-
kową niż reprezentującą pracownika z tytułu członkostwa w danym związku zawo-
dowym. Z uwagi na to, że w przepisach prawnych można jednak zaobserwować po-
sługiwanie się przez ustawodawcę tylko ze względów stylistycznych zamiennie spój-
nikami „lub” i „albo”, a zatem samo użycie określonego słowa nie zawsze przesądza
o rodzaju zastosowanej alternatywy, wskazać dodatkowo należy, iż przytoczona po-
12
wyżej interpretacja art. 232
k.p. znajduje potwierdzenie w wykładni systemowej.
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r., Nr 79, poz. 854 ze zm.), do przepisów której odwołuje się art. 232
k.p, w art.
30 ust. 1 stanowi bowiem, że w zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna
zakładowa organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy
swoich członków. Reguła ta pozostaje w zgodzie z zasadą, że w sprawach indywidu-
alnych stosunków pracy związek zawodowy reprezentuje prawa i interesy swoich
członków, przy czym na wniosek pracownika niezrzeszonego może podjąć się
obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy (art. 7 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych). Oznacza to, że jeżeli pracownik jest członkiem związku zawodowego,
w sprawach z jego stosunku pracy może być reprezentowany tylko przez tę organi-
zację, do której należy. Wykluczona jest tym samym możliwość objęcia go ochroną
przez zakładową organizację innego związku zawodowego, albowiem zasada fakul-
tatywnej reprezentacji przewidziana jest wyłącznie dla pracowników, którzy nie nale-
żą do żadnego związku zawodowego a przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego nie
znajduje żadnego uzasadnienia. Brak jest bowiem podstaw do zaaprobowania doko-
nanej przez ten Sąd wykładni art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, która
pozostając w niezgodzie z systemowym rozumieniem pojęcia pracownika reprezen-
towanego przez organizację związkową, prowadzi do wniosku, iż członek jednej
zakładowej organizacji związkowej może być dodatkowo fakultatywnie reprezento-
wany przez inny związek zawodowy działający u tego samego pracodawcy. Rację
ma więc skarżący, że pojęcie „pracownika nie zrzeszonego”, używane przez art. 7
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych odnosi się wyłącznie do osoby, która nie jest
członkiem żadnej zakładowej organizacji związkowej.
Przewidziany przez art. 38 § 1 k.p. obowiązek konsultacji zamiaru wypowie-
dzenia dotyczy wyłącznie reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związ-
kowej. Jeżeli zatem pracownik nie jest reprezentowany przez daną organizację
związkową, to na pracodawcy nie ciąży powinność współdziałania z nią w tym
przedmiocie, które to stwierdzenie w omawianym zakresie odnosi się do powodów
Henryka O., Leszka G. i Zdzisława S. Jako członkowie Związku Zawodowego Pra-
cowników „E.K.”, nie mogli być oni bowiem reprezentowani przez inną organizację
związkową, tj. MOZ [...] NSZZ „Solidarność”, wobec czego pozwana nie była zobo-
wiązana w ich sprawach przeprowadzić konsultacji ze związkiem zawodowym NSZZ
„Solidarność’, a tym samym nie mogło dojść do naruszenia art. 38 k.p. poprzez od-
13
stąpienie od drugiego etapu tej procedury wymaganego w ówczesnym stanie praw-
nym wyłącznie wobec osób reprezentowanych przez ten związek zawodowy.
Jak wskazano wyżej, powinność zawiadomienia na piśmie zakładowej organi-
zacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę (wynikających z umowy
warunków) ciąży, w myśl art. 38 § 1 k.p., na pracodawcy tylko wówczas, gdy pra-
cownik jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową. Innymi słowy,
jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez żadną zakładową organizację związ-
kową, pracodawca jest zwolniony od tego obowiązku. Pracodawca nie musi konsul-
tować zamiaru wypowiedzenia także wtedy, gdy pomimo dopełnienia ze swej strony
wszelkich powinności, nie dysponuje wiedzą w przedmiocie statusu danej osoby jako
posiadającej bądź nie posiadającej przymiota osoby reprezentowanej przez zakła-
dową organizację związkową. Przepis art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodo-
wych stanowi bowiem, że pracodawca jest zwolniony z obowiązku współdziałania z
zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tych pracowników, co do
których związek zawodowy nie udzielił mu, w terminie 5 dni od daty zwrócenia się z
takim wnioskiem, informacji o korzystaniu z jego obrony. Z utrwalonego już orzecz-
nictwa Sądu Najwyższego wynika, że przewidziany tym przepisem obowiązek praco-
dawcy zasięgnięcia od działających u niego zakładowych organizacji związkowych
informacji o pracownikach korzystających z ich obrony, prawidłowo wypełnia jedno-
razowe zwrócenie się do tych organizacji o informację dotyczącą wszystkich zatrud-
nionych pracowników. Dopiero zaś umieszczenie danego pracownika w przekaza-
nym pracodawcy wykazie, obliguje go do współdziałania z zakładową organizacją
związkową w sprawach stosunku pracy tej osoby.
Zwrócić w tym miejscu uwagę należy, że obrona praw pracowniczych należy
do ustawowych i to esencjalnych obowiązków każdego związku zawodowego. Za
nieuprawnione uznać trzeba byłoby zatem przerzucanie tych powinności na praco-
dawcę, który ma inne funkcje i zadania. Pracodawca wypełnia więc swój obowiązek
przewidziany w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych zwracając się o
udzielenie informacji o pracownikach korzystających z obrony organizacji związko-
wych, zaś troska o prawidłowość i aktualność udzielonej pracodawcy informacji spo-
czywa na związkach zawodowych (i ewentualnie zainteresowanym pracowniku).
Uwzględniając taki rozkład powinności pracodawcy i organizacji związkowych, wska-
zać należy, iż choć art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych nie precyzuje,
jakie warunki ma spełniać informacja przekazana pracodawcy przez związki zawo-
14
dowe, to nie budzi wątpliwości, że biorąc pod uwagę cel, jakiemu ma służyć, powinno
z niej wprost wynikać, czy konkretny pracownik, w indywidualnych sprawach ze sto-
sunku pracy którego pracodawca zobowiązany byłby do współdziałania z zakładową
organizacją związkowa, jest przez nią reprezentowany. Tego rodzaju wymaganiom
odpowiada jedynie sporządzenie imiennej listy pracowników korzystających z obrony
danej organizacji związkowej, albowiem tylko w takim wypadku pracodawca ma moż-
liwość stwierdzenia w razie zaistnienia takiej potrzeby, czy konkretna osoba jest re-
prezentowana przez organizację związkową i czy w związku z tym obowiązany jest z
nią współdziałać w sprawach ze stosunku pracy tego pracownika. Oznaczenie kręgu
osób korzystających z obrony organizacji związkowej w jakikolwiek inny sposób (np.
przez wskazanie, iż są nimi osoby zatrudnione w określonej komórce organizacyjnej)
jest obarczone takim marginesem niedokładności, że w istocie stanowi nie tylko prze-
rzucenie obowiązków związku zawodowego w tym przedmiocie na pracodawcę, wy-
muszając na nim dodatkowe czynności związanie z identyfikowaniem tożsamości
pracowników reprezentowanych przez organizację związkową, jak i pozbawione jest
tej cechy jednoznaczności w oznaczeniu kręgu podmiotowego pracowników, której
się wymaga od informacji związku zawodowego z uwagi na cel, jakiemu ma służyć.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać
należy, iż pismo MOZ [...] NSZZ „Solidarność” z dnia 10 maja 2002r. nie może być
uznane za informację, o której mowa w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodo-
wych. Biorąc bowiem pod uwagę, że wśród pracowników zakładu byli członkowie
innej zakładowej organizacji związkowej oraz że nie wszystkie osoby niezrzeszone
(jak choćby powód Włodzimierz G.) zwracały się do MOZ NSZZ „Solidarność” o
obronę ich praw, wskazanie, że ta organizacja związkowa chroni wszystkich pracow-
ników zakładu i to pod jeszcze jednym warunkiem dotyczącym ewentualnego złoże-
nia pisemnego oświadczenia pracodawcy o niereprezentowaniu ich praw przez ten
związek, nie identyfikuje żadnej osoby podlegającej ochronie. Rację ma skarżąca, że
sytuacja dysponującego taką informacją pracodawcy w żaden sposób nie różni się
od tej, w jakiej znalazłby się, gdyby związek zawodowy nie udzielił żadnej odpowiedzi
na jego wystąpienie. W jednym i drugim przypadku krąg pracowników reprezentowa-
nych przez tę organizację związkową byłby mu bowiem nieznany. Stanowisko Sądu
Okręgowego uznające pismo MOZ NSZZ „Solidarność” za odpowiadające warunkom
z art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych wyrażone zostało w całkowitym
oderwaniu od celu, jakiemu służyć ma tego rodzaju informacja organizacji związko-
15
wej oraz przy nieuprawnionym przerzuceniu podstawowych powinności związków
zawodowych na pracodawcę, który w sposób obarczony dużym ryzykiem błędu, wy-
nikającym choćby z braku wiedzy o wnioskach pracowników dotyczących objęcia
ochroną związku, miałby identyfikować osoby reprezentowane przez NSZZ „Solidar-
ność”, wyręczając tym samym organizację związkową w konieczności wypełnienia jej
elementarnego obowiązku. Nie można zatem odmówić trafności zarzutom skargi ka-
sacyjnej, że doszło do naruszenia prawa materialnego przez błędne zastosowanie
art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych, polegające na uznaniu, iż praco-
dawca nie był zwolniony od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją
związkową w trybie art. 38 k.p. Skoro bowiem z ustaleń poczynionych w omawianym
zakresie wynika, iż faktycznie MOZ [...] NSZZ „Solidarność” nie przekazała praco-
dawcy informacji, na podstawie której można byłoby zidentyfikować pracowników
reprezentowanych przez ten związek zawodowy, co jest równoznaczne z brakiem
informacji o pracownikach korzystających z jego obrony, to zgodnie z powyżej przy-
toczonym przepisem, pozwana była zwolniona od obowiązku współdziałania z tą or-
ganizacją związkową. Tym samym nie mogło dojść do naruszenia procedury kon-
sultacji przewidzianej przez art. 38 k.p. w ówczesnym brzmieniu w stosunku do po-
wodów nie będących członkami Związku Zawodowego Pracowników „E.K.”, wobec
czego skarga kasacyjna również i w tym zakresie jest uzasadniona.
Odrębnego omówienia wymaga jedynie sytuacja powoda Włodzimierza G.,
którego roszczenie o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego. Skarga kasa-
cyjna w części dotyczącej tego powoda skierowana została zatem przeciwko orze-
czeniu Sądu Okręgowego oddalającemu apelację pozwanej od wyroku Sądu pierw-
szej instancji zasądzającego na rzecz Włodzimierza G. kwotę 10.906, 83 zł tytułem
odszkodowania za niedotrzymanie gwarancji zatrudnienia oraz kwotę 608 zł tytułem
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Z uwagi na brak w skar-
dze jakiegokolwiek zarzutu w stosunku do rozstrzygnięcia dotyczącego odszkodowa-
nia w związku z niedotrzymaniem gwarancji zatrudnienia, w tej części nie mogła być
ona uwzględniona.
Natomiast usprawiedliwiona okazała się podstawa skargi w zakresie dotyczą-
cym rozstrzygnięcia o należnościach z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
tak w stosunku do tego powoda, jak i pozostałych powodów objętych skargą, którym
takie świadczenia przyznano. Na podstawie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w
16
tym zakresie można stwierdzić, że Sąd drugiej instancji przyjął, iż dyrektorzy po-
szczególnych oddziałów pozwanej Spółki dokonywali w tych jednostkach organiza-
cyjnych za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy jako osoby
wyznaczone w rozumieniu art. 31
k.p., choć podkreślić należy równocześnie brak wy-
starczającego umotywowania takiego poglądu. Stwierdzenie, że do obowiązków
dyrektora zakładu należało także podejmowanie decyzji co do zatwierdzania wypłat
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, było zatem konsekwen-
cją przydania mu przymiotu osoby działającej za pracodawcę. Tym samym akcepta-
cja wniosków komisji socjalnej, wyrażona podpisaniem przez dyrektora zakładu pro-
tokołów kwalifikujących stosowne wystąpienia pracowników o świadczenia z fundu-
szu stanowiła - w ocenie Sądu - przyznanie konkretnym osobom należności uwi-
docznionych w tym dokumencie. Odnosząc te rozważania do stanu faktycznego
sprawy, Sąd drugiej instancji z niezrozumiałych powodów przyjął jednak, że Paweł
M., którego podpis widnieje pod protokołami komisji socjalnej, jest osobą wyznaczo-
ną do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
skoro poza sporem pozostaje, że dyrektorem likwidowanego oddziału w O.M. był w
owym czasie Ryszard W., który przesłuchany w charakterze świadka zeznał, że nie
przypomina sobie, ażeby akceptował protokół komisji socjalnej z czerwca 2002 r. [...].
W takiej sytuacji za słuszny uznać należy zarzut pozwanej, że Sąd Okręgowy, pomi-
jając przytoczone w skardze przepisy dotyczące zasad reprezentacji w sprawach z
zakresu prawa pracy pracodawcy będącego osobą prawną, z naruszeniem art. 31
k.p. uznał, że dyrektor Paweł M. był osobą upoważnioną do składania w imieniu
pracodawcy oświadczeń woli w zakresie wydatkowania środków z zakładowego fun-
duszu świadczeń socjalnych, bowiem brak jest jakichkolwiek ustaleń faktycznych,
które dawałyby podstawę do takiego wnioskowania. W aktualnym stanie sprawy nie-
możliwe było więc zastosowanie do jej rozstrzygnięcia w omawianym zakresie art. 31
§ 1 k.p., bowiem nie zostały dokonane ustalenia faktyczne pozwalające na taką sub-
sumcję, w szczególności dotyczące udzielenia Pawłowi M. upoważnienia do doko-
nywania za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy wobec pracowników Od-
działu pozwanej w O.M., co słusznie podkreślił skarżący.
Z tych wszystkich względów, Sąd Najwyższy z mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. i art.
108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. oraz art. 39814
k.p.c. orzekł jak w senten-
cji.
========================================
II PK 305/06
1. W sprawach dotyczących stosunku pracy pracownik może być repre-
zentowany wyłącznie przez organizację związkową, do której należy (art. 232
k.p. oraz art. 7 ust. 2 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).
2. Zakładowa organizacja związkowa prawidłowo wypełnia obowiązek na-
łożony w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych tylko wówczas, gdy
informacja przekazana pracodawcy jednoznacznie wskazuje pracowników ko-
rzystających z jej ochrony.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 maja
2007 r. sprawy z powództwa Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K.,
Jacka B., Włodzimierza G., Leszka G., Zdzisława S. przeciwko T-F. K. SA w M. o
odszkodowanie, świadczenie z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, od-
prawy pieniężne, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 15 marca
2006 r. [...]
1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok w pkt II w części rozstrzygającej o całości
roszczeń powodów Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K., Jacka B.,
Leszka G. i Zdzisława S. oraz o roszczeniu Włodzimierza G. dotyczącym należności
z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i w tym zakresie przekazał sprawę
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy w Warszawie do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego;
2) o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
2
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Pruszkowie, rozpoznając sprawę z powództwa
Ryszarda J., Piotra W., Zofii I., Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Bogdana B.,
Sławomira W., Grzegorza K., Jacka B., Jacka J., Adama S., Włodzimierza G., Hen-
ryka M., Roberta M., Piotra K., Władysławy K., Małgorzaty Z., Leszka G., Krzysztofa
K., Wiesławy Z., Janusza B., Andrzeja W., Grażyny J. i Zdzisława S. przeciwko T.-F.
K. SA w M., zasądził wyrokiem z dnia 5 maja 2004 r. na rzecz powodów oznaczone
w sentencji orzeczenia należności, w tym: 1) na rzecz Dariusza C. kwotę 10.474, 47
zł tytułem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o
pracę i kwotę 912 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowe-
go funduszu świadczeń socjalnych; 2) na rzecz Jerzego Z. kwotę 9.351, 09 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i
kwotę 1.216 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych; 3) na rzecz Henryka O. kwotę 11.005, 59 zł tytułem
odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i
kwotę 1.824 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych; 4) na rzecz Grzegorza K. kwotę 10.326, 75 zł tytu-
łem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę;
5) na rzecz Jacka B. kwotę 10.019, 73 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z
przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę i kwotę 1.824 zł tytułem dofinansowa-
nia do wypoczynku za 2002 r. z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych; 6) na
rzecz Włodzimierza G. kwotę 10.906, 83 zł tytułem odszkodowania za niedotrzyma-
nie gwarancji zatrudnienia i kwotę 608 zł tytułem dofinansowania do wypoczynku za
2002 r. z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych; 7) na rzecz Leszka G. kwotę
10.059,90 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie
umowy o pracę; 8) na rzecz Zdzisława S. kwotę 10.777, 35 zł tytułem odszkodowa-
nia za niezgodne z przepisami prawa rozwiązanie umowy o pracę.
Sąd pierwszej instancji oddalił natomiast, między innymi, powództwo Włodzi-
mierza G. o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania z nim
umowy o pracę.
Powyższe rozstrzygnięcie poprzedzone było ustaleniem, że powodowie byli
pracownikami T.-F. K. SA, zatrudnionymi w wyodrębnionej jednostce organizacyjnej
spółki - E.K. SA Oddział Fabryka Kabli „O.” w O.M. Dnia 28 marca 2002 r. pozwana
zawiadomiła Powiatowy Urząd Pracy w B. i Rejonowy Urząd Pracy w W. o zamiarze
likwidacji Fabryki Kabli w O., co będzie powodowało konieczność rozwiązania sto-
3
sunków pracy z około 600 osobami. Zwolnienia planowano przeprowadzić w maju
2002 r. Pismem z dnia 6 maja 2002 r. spółka zwróciła się do Międzyzakładowej Or-
ganizacji Związkowej [...] NSZZ „Solidarność” w E.K. SA o przedłożenie listy pracow-
ników korzystających z ochrony związku zawodowego. Do pisma załączono wykaz
osób przewidzianych do zwolnienia lub wypowiedzenia zmieniającego. Pismem z
dnia 10 maja 2002 r. związek zawodowy NSZZ „Solidarność” poinformował praco-
dawcę, że swoją ochroną obejmuje wszystkich pracowników zakładu, o ile nie złożyli
oni pracodawcy pisemnego oświadczenia o tym, że związek nie reprezentuje ich
praw pracowniczych. Drugi ze związków zawodowych działających w pozwanej
spółce - Związek Zawodowy Pracowników „E.K.” SA - złożył w dniu 8 maja 2002 r.
listę pracowników będących członkami związku bądź objętych jego ochroną. Spośród
powodów w niniejszej sprawie, członkami tego związku zawodowego byli, między
innymi, Leszek G., Henryk O. i Zdzisław S.
Z uwagi na brak możliwości zawarcia porozumienia w sprawie zwolnień gru-
powych ze wszystkimi związkami zawodowymi, pismem z dnia 13 maja 2002 r. po-
zwana zawiadomiła w trybie art. 38 k.p. Międzyzakładową Organizację Związkową
[...] NSZZ „Solidarność” o zamiarze rozwiązania umów o pracę lub dokonania wypo-
wiedzeń warunków pracy i płacy pracownikom, których imienną listę załączono do
pisma. Wśród tych pracowników byli wszyscy powodowie z rozpatrywanej sprawy.
Międzyzakładowa Organizacja Związkowa NSZZ „Solidarność” w dniu 19 maja 2002
r. wyraziła kategoryczny sprzeciw wobec zamiarów pracodawcy. Pismem z dnia 20
maja 2002 r. pozwana zwróciła się do NSZZ „Solidarność” Region M. o wyrażenie
opinii w trybie i w terminie przewidzianym w art. 38 k.p., zaś w dniu 23 maja 2002 r.
złożyła powodom oświadczenia woli o wypowiedzeniu umów o pracę lub wynikają-
cych z nich warunków.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że w spornym okresie obowiązywał w pozwa-
nej Spółce Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, wprowadzony
w życie zarządzeniem prezesa zarządu - Dyrektora Generalnego E.K. SA z dnia 16
marca 2001 r. Regulamin ten przewidywał dofinansowanie różnych form wypoczyn-
ku, w tym wypoczynku krajowego i zagranicznego pracownika i jego dzieci jeden raz
w roku. Stosownie zaś do treści punktu VII Regulaminu Zwolnień Grupowych, osoby
wytypowane do zwolnienia miały prawo do korzystania ze świadczeń z funduszu na
takich samych zasadach, jak inni pracownicy. Komisja socjalna, po rozpatrzeniu
wniosków pracowników o przyznanie dofinansowania do wypoczynku, protokołem z
4
dnia 13 czerwca 2002 r. wnioskowała o przyznanie świadczenia - między innymi -
powodom Jackowi B., Dariuszowi C., Leszkowi G., Włodzimierzowi G., Zdzisławowi
S. i Jerzemu Z., natomiast protokołem z dnia 13 sierpnia 2002 r. - między innymi -
Henrykowi O. Na posiedzeniu w dniu 11 lipca 2002 r. zarząd pozwanej negatywnie
ustosunkował się do postulatów w przedmiocie uruchomienia zmasowanych wypłat z
funduszu świadczeń socjalnych, w związku z czym świadczenia te powodom - za wy-
jątkiem Leszka G. i Zdzisława S. - nie zostały wypłacone.
Na tle tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd pierwszej instancji przyjął, że
roszczenia powodów o zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwią-
zanie umów o pracę zasługują na uwzględnienie. Zdaniem tego Sądu, pozwana na-
ruszyła bowiem przepisy o wypowiadaniu umów o pracę zawartych na czas nieokre-
ślony, nieprzeprowadzając w sposób prawidłowy konsultacji zamiaru rozwiązania
tych umów z Międzyzakładową Organizacją Związkową NSZZ „Solidarność”, która to
organizacja reprezentowała wszystkich powodów. W świetle art. 38 k.p (w brzmieniu
obowiązującym w spornym okresie) sprzeciw zakładowej organizacji związkowej ob-
ligował pracodawcę do przeprowadzenia konsultacji z ogólnokrajową organizacją
związkową, który to tryb bezspornie przez pozwaną nie został zachowany. Sąd Rejo-
nowy nie przychylił się do poglądu pozwanej, iż w ogóle nie była zobowiązana do
przeprowadzania konsultacji ze związkiem zawodowym NSZZ „Solidarność” z uwagi
na to, że organizacja ta nie przedstawiła pracodawcy wykazu pracowników objętych
jej ochroną. Wbrew stanowisku pracodawcy, Sąd uznał bowiem, że pismo z 10 maja
2002 r. o objęciu ochroną tego związku zawodowego wszystkich pracowników zakła-
du, o ile nie złożyli pisemnego oświadczenia o niereprezentowaniu ich praw pracow-
niczych przez NSZZ „Solidarność”, czyni zadość obowiązkowi nałożonemu na zakła-
dową organizację związkową przepisem art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, wypełnienie przez
związek zawodowy tego obowiązku może nastąpić nie tylko przez ujawnienie danych
personalnych osób objętych ochroną, czy podanie takich informacji, które pozwoli-
łyby pracodawcy jednoznacznie i bez dokonywania dodatkowych czynności zidenty-
fikować tych pracowników. Przepis art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych
jest bowiem przejawem ochronnej funkcji prawa pracy, która w tym wypadku polega
na tym, że obowiązkiem pracodawcy a nie związku zawodowego, bądź pracownika,
jest ustalenie, czy pracownik reprezentowany jest przez zakładową organizację
związkową. Dysponując imiennymi listami pracowników będących członkami Związku
5
Zawodowego Pracowników „E.K.” SA oraz pracowników objętych ochroną przez ten
związek, jak również pracowników będących członkami NSZZ „Solidarność”, pozwa-
na mogła z łatwością ustalić krąg osób niezrzeszonych w związkach zawodowych,
którzy zostali objęci ochroną NSZZ „Solidarność”, czego jednak nie uczyniła. Według
Sądu Rejonowego, dla oceny dochowania przez organizację związkową wymagań
stawianych przez omawiany przepis nie bez znaczenia jest też sytuacja, w jakiej
przebiegały konsultacje pracodawcy ze związkiem zawodowym, a mianowicie per-
manentny strajk pracowników walczących o zachowanie swoich miejsc pracy i okre-
sowy brak dostępu do pomieszczeń związkowych, a tym samym znajdującej się tam
dokumentacji, co uniemożliwiało sporządzenie w krótkim terminie, przewidzianym
przez art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych, pełnej imiennej listy pracowni-
ków objętych ochroną. Te okoliczności, w ocenie Sądu, dodatkowo uprawniały orga-
nizację związkową do posłużenia się taką syntetyczną formułą, jak użyta w piśmie z
dnia 10 maja 2002r., wobec czego, jeśli chodzi o powodów, którzy nie byli reprezen-
towani przez Związek Zawodowy Pracowników „E.K.”, NSZZ „Solidarność” nie uchy-
biła przepisowi art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych.
Zupełnie odmiennie - zdaniem Sądu Rejonowego - przedstawiała się sytuacja
tych powodów, którzy byli członkami drugiej, obok NSZZ „Solidarność”, zakładowej
organizacji związkowej. Co do zasady żaden ze związków zawodowych nie może
bowiem podejmować w indywidualnych sprawach działań w imieniu i na rzecz pra-
cowników zrzeszonych w innym związku zawodowym. Jest też oczywiste, że pra-
cownik niezrzeszony w związku zawodowym nie może wskazać do ochrony swych
praw pracowniczych dwóch organizacji związkowych. Reguły te, w ocenie Sądu
pierwszej instancji, nie mają jednak charakteru absolutnego. Wykonywanie prawa w
stosunkach pracy podlega bowiem ocenie sądu w aspekcie zasad współżycia spo-
łecznego. Uwzględniając zaś te zasady, należy dla potrzeb rozpoznawanej sprawy
przyjąć, że związek zawodowy NSZZ „Solidarność” skutecznie objął swą ochroną
także pracowników będących członkami Związku Zawodowego Pracowników „E.K.”
lub wcześniej objętych ochroną przez ten związek. Pracownicy, wobec dramatyzmu
sytuacji i zagrożenia utraty źródła utrzymania, byli uprawnieni do poszukiwania naj-
bardziej skutecznych sposobów zabezpieczenia swoich interesów, a lepszą ochronę
ich praw zapewniał związek zawodowy NSZZ „Solidarność”. W ocenie Sądu pierw-
szej instancji, skorzystanie w takich okolicznościach przez pracodawcę z prawa do
niekonsultowania z ogólnokrajową organizacją związkową zamiaru wypowiedzenia
6
umów o pracę powodom będącym członkami Związku Zawodowego Pracowników
„E.K.” lub objętym ochroną przez ten związek stanowi nadużycie prawa. Narusza
bowiem zasady uczciwego i lojalnego postępowania wobec pracowników występują-
cych w obronie swoich miejsc pracy.
W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał, że wszyscy powodowie, za wyjątkiem,
między innymi, Włodzimierza G., który nie zwracał się do związku zawodowego
NSZZ „Solidarność” o objęcie go ochroną, byli przez ten związek reprezentowani.
Zaistniały wobec tego przesłanki obligujące pracodawcę do przeprowadzenia ze
związkiem zawodowym NSZZ „Solidarność” dwustopniowych konsultacji, a tym sa-
mym wypowiedzenie powodom umów o pracę lub wynikających z nich warunków w
dniu 23 maja 2002 r. pomimo braku stanowiska ogólnokrajowej organizacji związko-
wej naruszało art. 38 k.p. w wówczas obowiązującym brzmieniu, co uzasadnia rosz-
czenia o zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 k.p. wszystkim powo-
dom, za wyjątkiem - między innymi - Włodzimierza G., którego powództwo w tym za-
kresie zostało oddalone.
Za uzasadnione Sąd pierwszej instancji uznał także żądania powodów doty-
czące wypłat z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, wskazując że co do
zasady przyznawanie tych świadczeń ma charakter uznaniowy. Pracownik nabywa
zatem roszczenie o konkretną należność dopiero wówczas, gdy została mu ona
przyznana. Na gruncie regulaminu obowiązującego u strony pozwanej, można - we-
dług Sądu - bronić poglądu, iż świadczenia były przyznawane w momencie dokona-
nia przez komisję socjalną akceptacji wniosku pracownika. Przemawia za tym w
szczególności treść § 18 ust. 4 regulaminu, który stanowi, że dyrektor oddziału lub
osoba przez niego upełnomocniona jedynie administruje środkami funduszu. Admini-
strowanie oznacza zaś nic więcej niż zapewnienie techniczno - organizacyjnej obsłu-
gi funkcjonowania funduszu. Decyzja o przyznaniu świadczeń socjalnych zapadała
więc z chwilą kwalifikacji wniosku pracownika przez komisją socjalną i w tej dacie
powodowie nabyli uprawnienie do wypłaty tych należności, wobec czego roszczenia
o ich zasądzenie zasługują na uwzględnienie.
Ponadto Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo Włodzimierza G. o za-
sądzenie kwoty 10.906, 83 zł tytułem odszkodowania za niedotrzymanie przez po-
zwaną gwarancji zatrudnienia tego pracownika do dnia 8 stycznia 2003 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Warszawie rozpoznając sprawę na skutek apela-
cji wniesionych przez powoda Włodzimierza G. oraz stronę pozwaną, wyrokiem z
7
dnia 15 marca 2006 r. uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej Sławomira W.,
Henryka M., Roberta M., Władysławy K., Krzysztofa K., Wiesławy Z., Janusza B. i
Andrzeja W. i w tym zakresie umorzył postępowanie wobec zawarcia ugody, oddalił
apelację strony pozwanej w pozostałej części i apelację powoda Włodzimierza G. w
całości.
Sąd drugiej instancji zaakceptował pogląd Sądu Rejonowego o tym, że praco-
dawca naruszył art. 38 k.p. nie przeprowadzając w sposób prawidłowy konsultacji z
ogólnokrajową organizacją związkowa, nadrzędną nad działającą u pozwanego
NSZZ „Solidarność” MOZ [...]. Wszyscy powodowie, z wyjątkiem Włodzimierza G.,
zwrócili się bowiem do tego związku zawodowego o ochronę wprost w formie ustnej,
a dodatkowo - przez uczestnictwo w protestach oraz brak sprzeciwu wobec ogłosze-
nia przez NSZZ „Solidarność” objęcia ochroną wszystkich pracowników zakładu -
wyrazili wolę w tym zakresie również w sposób dorozumiany. Za niezasadny Sąd
Okręgowy uznał przy tym zarzut pozwanej dotyczący naruszenia art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych. Prawidłowo, zdaniem tego Sądu, Sąd pierwszej
instancji ustalając krąg pracowników reprezentowanych przez MOZ NSZZ „Solidar-
ność” odwołał się do pisma związku z 10 maja 2002 r., które było informacją o oso-
bach korzystających z ochrony tej organizacji. Dostarczyło bowiem pracodawcy wie-
dzy wystarczającej dla przeprowadzenia konsultacji w trybie art. 38 k.p.
Przyznając rację apelującemu, iż art. 8 k.p. nie może samodzielnie stanowić
podstawy ochrony członków związku zawodowego i pracowników nie zrzeszonych,
Sąd drugiej instancji stwierdził jednakże, iż ostateczny wniosek Sądu Rejonowego o
objęciu skuteczną ochroną przez NSZZ „Solidarność” pracowników będących człon-
kami innej zakładowej organizacji związkowej jest prawidłowy. Zgodnie bowiem z art.
7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, ochroną danego związku może być objęty
pracownik nie zrzeszony. Pod pojęciem „pracownik nie zrzeszony” należy zaś rozu-
mieć pracownika niezrzeszonego w tym związku zawodowym, do którego zwraca się
on o ochronę a nie w jakimkolwiek innym związku zawodowym.
Za trafne Sąd Okręgowy uznał również rozstrzygnięcie w części dotyczącej
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, choć zakwestionował
stanowisko Sądu Rejonowego, iż przyznanie świadczeń następowało w momencie
pozytywnego zaopiniowania wniosku pracownika przez komisję socjalną. Komisja
bowiem jedynie dokonywała kwalifikacji wniosków, zaś świadczenia były przyznawa-
ne w momencie podejmowania decyzji przez dyrektora zakładu Pawła M., który pod-
8
pisując protokoły z posiedzenia komisji, akceptował zawarte tam wnioski. Sąd drugiej
instancji wskazał, że zgodnie z art. 31
k.p. za pracodawcę będącego jednostką orga-
nizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ
zarządzający tą jednostką albo wyznaczona do tego osoba. Ww świetle tego przepi-
su, dyrektor Paweł M. był osobą wyznaczoną do wykonywania czynności w postaci
przyznawania świadczeń z funduszu socjalnego i dokonywał ich jako pracodawca.
Protokoły podpisane przez dyrektora Pawła M. stanowią zatem o akceptacji wnio-
sków o dofinansowanie do wypoczynku przez pozwaną i tym samym powodują po-
wstanie po stronie pracowników roszczeń o wypłatę przyznanych im należności.
Strona pozwana wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego,
kwestionując orzeczenie w punkcie II w częściach dotyczących oddalenia apelacji w
stosunku do powodów Dariusza C., Jerzego Z., Henryka O., Grzegorza K., Jacka B.,
Włodzimierza G., Leszka G. i Zdzisława S.
Jako podstawę skargi kasacyjnej pozwana wskazała naruszenie prawa mate-
rialnego przez: 1) błędne stosowanie przepisu art. 30 ust. 21
ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r., Nr 79, poz. 854 ze
zm.), przepisów art. 38 § 1,2,3,4 i 5 k.p. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 29
listopada 2002 r.), a nadto przepisu art. 8 k.p., polegające na przyjęciu, że obowiązek
współdziałania pracodawcy z zakładową organizacją związkową, w ramach procedu-
ry przewidzianej w art. 38 k.p., nie ulega wyłączeniu w sytuacji, gdy w odpowiedzi na
zapytanie pracodawcy, zmierzające do uzyskania listy pracowników korzystających z
ochrony tej organizacji, pracodawca otrzymał ogólną odpowiedź, zgodnie z którą
ochronie podlegają wszyscy pracownicy tego pracodawcy, o ile nie złożyli pisemnego
oświadczenia o niereprezentowaniu ich praw pracowniczych przez organizację, do
której skierowano zapytanie; 2) błędną wykładnię i niewłaściwe stosowanie przepisu
art. 30 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, polegające
na przyjęciu, że dopuszczalne jest objęcie ochroną związkową pracownika zrzeszo-
nego w innej niż obejmująca ochroną organizacji związkowej, działającej u tego sa-
mego pracodawcy; 3) błędne stosowanie przepisu art. 31
§ 1 k.p., a także art. 38 k.c.
w związku z art. 300 k.p. i 373 § 1 k.s.h., poprzez przyjęcie, że doszło do wyrażenia
w stosunku do powodów przez właściwy organ pracodawcy oświadczenia woli w
przedmiocie zgody na wydatkowanie objętych wyrokiem środków z zakładowego
funduszu świadczeń socjalnych.
9
Skarżąca zarzuciła nadto naruszenie przepisów prawa procesowego, które
miało wpływ na rozstrzygnięcie, a to art. 382 k.p.c., art. 316 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c., art. 355 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 391 § 2 k.p.c.,
art. 385 k.p.c., a także art. 386 § 1 i 3 k.p.c., poprzez niedostrzeżenie faktu, iż w ra-
mach postępowania apelacyjnego doszło do zawarcia ugody sądowej pomiędzy
stroną pozwaną i powodem Dariuszem C., zaniechanie uchylenia wyroku Sądu
pierwszej instancji i umorzenia postępowania w stosunku do tego powoda i błędne
orzeczenie o oddaleniu apelacji w tej części.
Wskazując na takie podstawy, skarżąca wniosła o zmianę wyroku Sądu Okrę-
gowego poprzez uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji w stosunku do powoda
Dariusza C. i w tym zakresie umorzenie postępowania, a nadto przez uwzględnienie
wniosków apelacji w stosunku do pozostałych powodów w zakresie objętym zaskar-
żeniem, a także o zasądzenie od powodów na rzecz strony pozwanej kosztów proce-
su według norm przepisanych, względnie o uchylenie wyroku Sądu drugiej instancji
w części objętej zaskarżeniem i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
W uzasadnieniu podstaw skargi kasacyjnej strona pozwana podniosła, że w jej
ocenie, pismo MOZ [...] NSZZ „Solidarność” z 10 maja 2002 r. nie może być uznane
za wystarczające w rozumieniu art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych.
Przepis ten bowiem ma charakter jednoznacznie gwarancyjny - z jednej strony sta-
nowi gwarancję dla związku zawodowego i pracowników skorelowaną z powinnością
pracodawcy, z drugiej zaś - gwarancję dla pracodawcy skorelowaną z powinnością
wzajemną organizacji związkowej. Wymusza ze strony pracodawcy działania w celu
uzyskania wiedzy o pracownikach chronionych, ale jednocześnie ogranicza tę aktyw-
ność do wystosowania zapytania i zapoznania się z odpowiedzią związku zawodo-
wego przy braku jakichkolwiek dodatkowych czynności zmierzających do ustalenia
kręgu osób chronionych. Tak rozumiana gwarancja pracodawcy zrealizowana być
może jedynie wówczas, gdy odpowiedź organizacji związkowej będzie miała cha-
rakter wyczerpujący i zamknięty. Informacja przekazana przez związek zawodowy w
realiach tej sprawy nie czyniła zadość tym warunkom, bowiem stopień jej ogólności
stawiał w istocie pracodawcę w takiej samej sytuacji, w jakiej znajdowałby się przy
braku normy prawnej obligującej i zarazem uprawniającej go do uzyskania wiedzy o
kręgu pracowników reprezentowanych przez tę organizację.
10
Skarżąca wskazała również, iż na tle przepisów art. 30 ust. 1 i 2 ustawy o
związkach zawodowych nieuprawniony jest pogląd Sądu Okręgowego, że ochroną
organizacji związkowej może być objęty także członek innej zakładowej organizacji
związkowej (spośród powodów, których dotyczy skarga, w takiej sytuacji znajdowali
się Henryk O., Leszek G. i Zdzisław S.). Zaprezentowana przez Sąd drugiej instancji
wykładnia art. 30 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych kłóci się bowiem z wykład-
nią systemową, uwzględniającą zasadę reprezentacji praw swoich własnych człon-
ków przez każdą organizację związkową (art. 30 ust. 1 ustawy o związkach zawodo-
wych), a nadto nielogiczne wydaje się ustanawianie zakazu obejmowania ochroną
fakultatywną członka danej organizacji, skoro ma on już taką ochronę z racji swego
członkostwa w związku zawodowym.
Pozwana ponadto zarzuciła, iż Sąd Okręgowy, dokonując oceny w zakresie
organu pracodawcy upoważnionego do składania w jego imieniu oświadczeń woli w
przedmiocie wydatkowania środków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
całkowicie zaniechał stosowania przepisów regulujących reprezentację osoby praw-
nej będącej pracodawcą w postaci art. 38 k.c. w związku z art. 300 k.p. i art. 373 § 1
k.s.h. Natomiast przepis art. 31
k.p. zastosował przy braku ustaleń faktycznych co do
udzielenia dyrektorowi Pawłowi M. upoważnienia ze strony zarządu pozwanej do wy-
stępowania w imieniu pracodawcy.
W ocenie skarżącej, najprawdopodobniej na skutek omyłki wynikającej z wie-
lości stron tego postępowania, Sąd Okręgowy nie dostrzegł faktu, iż na rozprawie
apelacyjnej w dniu 14 września 2005 r. doszło do zawarcia ugody sądowej pomiędzy
pozwaną i powodem Dariuszem C., wobec czego oddalił apelację w stosunku do
tego powoda zamiast uchylić wyrok Sądu Rejonowego i postępowanie w tym zakre-
sie umorzyć.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ma możliwości uznania za uzasadnione zarzutów pozwanego odnośnie
naruszenia przepisów postępowania przytoczonych w ramach drugiej podstawy ka-
sacyjnej, albowiem opierają się one na niezgodnym ze stanem faktycznym twierdze-
niu o zawarciu ugody sądowej pomiędzy pozwaną a powodem Dariuszem C. Na roz-
prawie apelacyjnej w dniu 14 września 2005 r. istotnie doszło do zawarcia ugód są-
dowych z kilkoma powodami. W protokole tej rozprawy widnieje również imię i nazwi-
11
sko Dariusza C. jako osoby, na rzecz której pozwana zobowiązuje się wypłacić kwotę
6.982, 98 zł tytułem odszkodowania i kwotę 912 zł tytułem świadczenia socjalnego.
Dariusz C. nie podpisał jednak takiej ugody, bowiem nie był obecny na rozprawie w
dniu 14 września 2005 r. [...], a jego dane zostały umieszczone w treści ugody przez
omyłkę. Potwierdził to Sąd Okręgowy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 wrze-
śnia 2005 r., którym uchylono wyrok Sądu Rejonowego w części dotyczącej powo-
dów, którzy ugody istotnie zawarli (tj. Ireneusza K., Jacka K., Grażyny P., Tomasza
W. oraz Leszka N.), umarzając postępowanie w tym zakresie [...]. Do zawarcia ugody
z Dariuszem C. nie doszło także na dalszym etapie postępowania apelacyjnego, wo-
bec czego zarzuty wypełniające tę podstawę skargi kasacyjnej są nieusprawiedliwio-
ne.
Przechodząc do rozważań w przedmiocie zarzutów naruszenia prawa mate-
rialnego (sformułowanych w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej) stwierdzić na-
tomiast należy, iż są one uzasadnione.
Przepis art. 38 § 1 k.p. nakłada na pracodawcę obowiązek konsultacji zamiaru
wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony z reprezentującą pra-
cownika zakładową organizacją związkową. Stosownie do treści art. 42 § 1 k.p., po-
winność taka ciąży na pracodawcy również wówczas, gdy zamierza wypowiedzieć
wynikające z tego rodzaju umowy warunki płacy i płacy. Jednocześnie przepis art.
232
k.p. wyjaśnia, że jeżeli przepisy prawa pracy przewidują współdziałanie praco-
dawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku
pracy, pracodawca ma obowiązek współdziałać w takich sprawach z zakładową or-
ganizacją związkową reprezentującą pracownika z tytułu jego członkostwa w związku
zawodowym albo wyrażenia zgody na obronę praw pracowniczych pracownika nie
zrzeszonego w związku - zgodnie z ustawą o związkach zawodowych. Sformułowa-
nie dyspozycji tego przepisu z użyciem spójnika „albo” wskazuje na posłużenie się w
tym wypadku przez ustawodawcę alternatywą rozłączną, co oznacza, że w sytuacji,
gdy dany pracownik jest członkiem związku zawodowego, nie ma możliwości stwier-
dzenia powinności współdziałania pracodawcy z inną zakładową organizacją związ-
kową niż reprezentującą pracownika z tytułu członkostwa w danym związku zawo-
dowym. Z uwagi na to, że w przepisach prawnych można jednak zaobserwować po-
sługiwanie się przez ustawodawcę tylko ze względów stylistycznych zamiennie spój-
nikami „lub” i „albo”, a zatem samo użycie określonego słowa nie zawsze przesądza
o rodzaju zastosowanej alternatywy, wskazać dodatkowo należy, iż przytoczona po-
12
wyżej interpretacja art. 232
k.p. znajduje potwierdzenie w wykładni systemowej.
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r., Nr 79, poz. 854 ze zm.), do przepisów której odwołuje się art. 232
k.p, w art.
30 ust. 1 stanowi bowiem, że w zakładzie pracy, w którym działa więcej niż jedna
zakładowa organizacja związkowa, każda z nich broni praw i reprezentuje interesy
swoich członków. Reguła ta pozostaje w zgodzie z zasadą, że w sprawach indywidu-
alnych stosunków pracy związek zawodowy reprezentuje prawa i interesy swoich
członków, przy czym na wniosek pracownika niezrzeszonego może podjąć się
obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy (art. 7 ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych). Oznacza to, że jeżeli pracownik jest członkiem związku zawodowego,
w sprawach z jego stosunku pracy może być reprezentowany tylko przez tę organi-
zację, do której należy. Wykluczona jest tym samym możliwość objęcia go ochroną
przez zakładową organizację innego związku zawodowego, albowiem zasada fakul-
tatywnej reprezentacji przewidziana jest wyłącznie dla pracowników, którzy nie nale-
żą do żadnego związku zawodowego a przeciwne stanowisko Sądu Okręgowego nie
znajduje żadnego uzasadnienia. Brak jest bowiem podstaw do zaaprobowania doko-
nanej przez ten Sąd wykładni art. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych, która
pozostając w niezgodzie z systemowym rozumieniem pojęcia pracownika reprezen-
towanego przez organizację związkową, prowadzi do wniosku, iż członek jednej
zakładowej organizacji związkowej może być dodatkowo fakultatywnie reprezento-
wany przez inny związek zawodowy działający u tego samego pracodawcy. Rację
ma więc skarżący, że pojęcie „pracownika nie zrzeszonego”, używane przez art. 7
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych odnosi się wyłącznie do osoby, która nie jest
członkiem żadnej zakładowej organizacji związkowej.
Przewidziany przez art. 38 § 1 k.p. obowiązek konsultacji zamiaru wypowie-
dzenia dotyczy wyłącznie reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związ-
kowej. Jeżeli zatem pracownik nie jest reprezentowany przez daną organizację
związkową, to na pracodawcy nie ciąży powinność współdziałania z nią w tym
przedmiocie, które to stwierdzenie w omawianym zakresie odnosi się do powodów
Henryka O., Leszka G. i Zdzisława S. Jako członkowie Związku Zawodowego Pra-
cowników „E.K.”, nie mogli być oni bowiem reprezentowani przez inną organizację
związkową, tj. MOZ [...] NSZZ „Solidarność”, wobec czego pozwana nie była zobo-
wiązana w ich sprawach przeprowadzić konsultacji ze związkiem zawodowym NSZZ
„Solidarność’, a tym samym nie mogło dojść do naruszenia art. 38 k.p. poprzez od-
13
stąpienie od drugiego etapu tej procedury wymaganego w ówczesnym stanie praw-
nym wyłącznie wobec osób reprezentowanych przez ten związek zawodowy.
Jak wskazano wyżej, powinność zawiadomienia na piśmie zakładowej organi-
zacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę (wynikających z umowy
warunków) ciąży, w myśl art. 38 § 1 k.p., na pracodawcy tylko wówczas, gdy pra-
cownik jest reprezentowany przez zakładową organizację związkową. Innymi słowy,
jeżeli pracownik nie jest reprezentowany przez żadną zakładową organizację związ-
kową, pracodawca jest zwolniony od tego obowiązku. Pracodawca nie musi konsul-
tować zamiaru wypowiedzenia także wtedy, gdy pomimo dopełnienia ze swej strony
wszelkich powinności, nie dysponuje wiedzą w przedmiocie statusu danej osoby jako
posiadającej bądź nie posiadającej przymiota osoby reprezentowanej przez zakła-
dową organizację związkową. Przepis art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodo-
wych stanowi bowiem, że pracodawca jest zwolniony z obowiązku współdziałania z
zakładową organizacją związkową w sprawach dotyczących tych pracowników, co do
których związek zawodowy nie udzielił mu, w terminie 5 dni od daty zwrócenia się z
takim wnioskiem, informacji o korzystaniu z jego obrony. Z utrwalonego już orzecz-
nictwa Sądu Najwyższego wynika, że przewidziany tym przepisem obowiązek praco-
dawcy zasięgnięcia od działających u niego zakładowych organizacji związkowych
informacji o pracownikach korzystających z ich obrony, prawidłowo wypełnia jedno-
razowe zwrócenie się do tych organizacji o informację dotyczącą wszystkich zatrud-
nionych pracowników. Dopiero zaś umieszczenie danego pracownika w przekaza-
nym pracodawcy wykazie, obliguje go do współdziałania z zakładową organizacją
związkową w sprawach stosunku pracy tej osoby.
Zwrócić w tym miejscu uwagę należy, że obrona praw pracowniczych należy
do ustawowych i to esencjalnych obowiązków każdego związku zawodowego. Za
nieuprawnione uznać trzeba byłoby zatem przerzucanie tych powinności na praco-
dawcę, który ma inne funkcje i zadania. Pracodawca wypełnia więc swój obowiązek
przewidziany w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych zwracając się o
udzielenie informacji o pracownikach korzystających z obrony organizacji związko-
wych, zaś troska o prawidłowość i aktualność udzielonej pracodawcy informacji spo-
czywa na związkach zawodowych (i ewentualnie zainteresowanym pracowniku).
Uwzględniając taki rozkład powinności pracodawcy i organizacji związkowych, wska-
zać należy, iż choć art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych nie precyzuje,
jakie warunki ma spełniać informacja przekazana pracodawcy przez związki zawo-
14
dowe, to nie budzi wątpliwości, że biorąc pod uwagę cel, jakiemu ma służyć, powinno
z niej wprost wynikać, czy konkretny pracownik, w indywidualnych sprawach ze sto-
sunku pracy którego pracodawca zobowiązany byłby do współdziałania z zakładową
organizacją związkowa, jest przez nią reprezentowany. Tego rodzaju wymaganiom
odpowiada jedynie sporządzenie imiennej listy pracowników korzystających z obrony
danej organizacji związkowej, albowiem tylko w takim wypadku pracodawca ma moż-
liwość stwierdzenia w razie zaistnienia takiej potrzeby, czy konkretna osoba jest re-
prezentowana przez organizację związkową i czy w związku z tym obowiązany jest z
nią współdziałać w sprawach ze stosunku pracy tego pracownika. Oznaczenie kręgu
osób korzystających z obrony organizacji związkowej w jakikolwiek inny sposób (np.
przez wskazanie, iż są nimi osoby zatrudnione w określonej komórce organizacyjnej)
jest obarczone takim marginesem niedokładności, że w istocie stanowi nie tylko prze-
rzucenie obowiązków związku zawodowego w tym przedmiocie na pracodawcę, wy-
muszając na nim dodatkowe czynności związanie z identyfikowaniem tożsamości
pracowników reprezentowanych przez organizację związkową, jak i pozbawione jest
tej cechy jednoznaczności w oznaczeniu kręgu podmiotowego pracowników, której
się wymaga od informacji związku zawodowego z uwagi na cel, jakiemu ma służyć.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać
należy, iż pismo MOZ [...] NSZZ „Solidarność” z dnia 10 maja 2002r. nie może być
uznane za informację, o której mowa w art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodo-
wych. Biorąc bowiem pod uwagę, że wśród pracowników zakładu byli członkowie
innej zakładowej organizacji związkowej oraz że nie wszystkie osoby niezrzeszone
(jak choćby powód Włodzimierz G.) zwracały się do MOZ NSZZ „Solidarność” o
obronę ich praw, wskazanie, że ta organizacja związkowa chroni wszystkich pracow-
ników zakładu i to pod jeszcze jednym warunkiem dotyczącym ewentualnego złoże-
nia pisemnego oświadczenia pracodawcy o niereprezentowaniu ich praw przez ten
związek, nie identyfikuje żadnej osoby podlegającej ochronie. Rację ma skarżąca, że
sytuacja dysponującego taką informacją pracodawcy w żaden sposób nie różni się
od tej, w jakiej znalazłby się, gdyby związek zawodowy nie udzielił żadnej odpowiedzi
na jego wystąpienie. W jednym i drugim przypadku krąg pracowników reprezentowa-
nych przez tę organizację związkową byłby mu bowiem nieznany. Stanowisko Sądu
Okręgowego uznające pismo MOZ NSZZ „Solidarność” za odpowiadające warunkom
z art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych wyrażone zostało w całkowitym
oderwaniu od celu, jakiemu służyć ma tego rodzaju informacja organizacji związko-
15
wej oraz przy nieuprawnionym przerzuceniu podstawowych powinności związków
zawodowych na pracodawcę, który w sposób obarczony dużym ryzykiem błędu, wy-
nikającym choćby z braku wiedzy o wnioskach pracowników dotyczących objęcia
ochroną związku, miałby identyfikować osoby reprezentowane przez NSZZ „Solidar-
ność”, wyręczając tym samym organizację związkową w konieczności wypełnienia jej
elementarnego obowiązku. Nie można zatem odmówić trafności zarzutom skargi ka-
sacyjnej, że doszło do naruszenia prawa materialnego przez błędne zastosowanie
art. 30 ust. 21
ustawy o związkach zawodowych, polegające na uznaniu, iż praco-
dawca nie był zwolniony od obowiązku współdziałania z zakładową organizacją
związkową w trybie art. 38 k.p. Skoro bowiem z ustaleń poczynionych w omawianym
zakresie wynika, iż faktycznie MOZ [...] NSZZ „Solidarność” nie przekazała praco-
dawcy informacji, na podstawie której można byłoby zidentyfikować pracowników
reprezentowanych przez ten związek zawodowy, co jest równoznaczne z brakiem
informacji o pracownikach korzystających z jego obrony, to zgodnie z powyżej przy-
toczonym przepisem, pozwana była zwolniona od obowiązku współdziałania z tą or-
ganizacją związkową. Tym samym nie mogło dojść do naruszenia procedury kon-
sultacji przewidzianej przez art. 38 k.p. w ówczesnym brzmieniu w stosunku do po-
wodów nie będących członkami Związku Zawodowego Pracowników „E.K.”, wobec
czego skarga kasacyjna również i w tym zakresie jest uzasadniona.
Odrębnego omówienia wymaga jedynie sytuacja powoda Włodzimierza G.,
którego roszczenie o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego. Skarga kasa-
cyjna w części dotyczącej tego powoda skierowana została zatem przeciwko orze-
czeniu Sądu Okręgowego oddalającemu apelację pozwanej od wyroku Sądu pierw-
szej instancji zasądzającego na rzecz Włodzimierza G. kwotę 10.906, 83 zł tytułem
odszkodowania za niedotrzymanie gwarancji zatrudnienia oraz kwotę 608 zł tytułem
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Z uwagi na brak w skar-
dze jakiegokolwiek zarzutu w stosunku do rozstrzygnięcia dotyczącego odszkodowa-
nia w związku z niedotrzymaniem gwarancji zatrudnienia, w tej części nie mogła być
ona uwzględniona.
Natomiast usprawiedliwiona okazała się podstawa skargi w zakresie dotyczą-
cym rozstrzygnięcia o należnościach z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
tak w stosunku do tego powoda, jak i pozostałych powodów objętych skargą, którym
takie świadczenia przyznano. Na podstawie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w
16
tym zakresie można stwierdzić, że Sąd drugiej instancji przyjął, iż dyrektorzy po-
szczególnych oddziałów pozwanej Spółki dokonywali w tych jednostkach organiza-
cyjnych za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy jako osoby
wyznaczone w rozumieniu art. 31
k.p., choć podkreślić należy równocześnie brak wy-
starczającego umotywowania takiego poglądu. Stwierdzenie, że do obowiązków
dyrektora zakładu należało także podejmowanie decyzji co do zatwierdzania wypłat
należności z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, było zatem konsekwen-
cją przydania mu przymiotu osoby działającej za pracodawcę. Tym samym akcepta-
cja wniosków komisji socjalnej, wyrażona podpisaniem przez dyrektora zakładu pro-
tokołów kwalifikujących stosowne wystąpienia pracowników o świadczenia z fundu-
szu stanowiła - w ocenie Sądu - przyznanie konkretnym osobom należności uwi-
docznionych w tym dokumencie. Odnosząc te rozważania do stanu faktycznego
sprawy, Sąd drugiej instancji z niezrozumiałych powodów przyjął jednak, że Paweł
M., którego podpis widnieje pod protokołami komisji socjalnej, jest osobą wyznaczo-
ną do dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,
skoro poza sporem pozostaje, że dyrektorem likwidowanego oddziału w O.M. był w
owym czasie Ryszard W., który przesłuchany w charakterze świadka zeznał, że nie
przypomina sobie, ażeby akceptował protokół komisji socjalnej z czerwca 2002 r. [...].
W takiej sytuacji za słuszny uznać należy zarzut pozwanej, że Sąd Okręgowy, pomi-
jając przytoczone w skardze przepisy dotyczące zasad reprezentacji w sprawach z
zakresu prawa pracy pracodawcy będącego osobą prawną, z naruszeniem art. 31
k.p. uznał, że dyrektor Paweł M. był osobą upoważnioną do składania w imieniu
pracodawcy oświadczeń woli w zakresie wydatkowania środków z zakładowego fun-
duszu świadczeń socjalnych, bowiem brak jest jakichkolwiek ustaleń faktycznych,
które dawałyby podstawę do takiego wnioskowania. W aktualnym stanie sprawy nie-
możliwe było więc zastosowanie do jej rozstrzygnięcia w omawianym zakresie art. 31
§ 1 k.p., bowiem nie zostały dokonane ustalenia faktyczne pozwalające na taką sub-
sumcję, w szczególności dotyczące udzielenia Pawłowi M. upoważnienia do doko-
nywania za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy wobec pracowników Od-
działu pozwanej w O.M., co słusznie podkreślił skarżący.
Z tych wszystkich względów, Sąd Najwyższy z mocy art. 39815
§ 1 k.p.c. i art.
108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. oraz art. 39814
k.p.c. orzekł jak w senten-
cji.
========================================