Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 68/07
POSTANOWIENIE
Dnia 6 lipca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku KC
przy uczestnictwie TC
o nakazanie wypłacania wynagrodzenia małżonka do rąk drugiego małżonka,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 lipca 2007 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt [...],
"Czy postępowanie z wniosku małżonka o nakazanie wypłacania do
jego rąk wynagrodzenia za pracę drugiego małżonka oparte na art.
28 k.r.o. jest postępowaniem w sprawie o zaspokojenie potrzeb
rodziny, o którym mowa w art. 445 § 1 k.p.c. i czy w razie wniesienia
pozwu o rozwód podlega rozpoznaniu przez sąd okręgowy w ramach
postępowania o rozwód czy też właściwy do rozpoznania tego
wniosku jest w postępowaniu nieprocesowym sąd rejonowy ?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało przy rozpoznawaniu przez Sąd Apelacyjny zażalenia uczestnika
postępowania TC na postanowienie Sądu Okręgowego w W. z dnia 13 marca 2007
r., którym Sąd ten stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę z wniosku KC
o nakazanie wypłacania do rąk wnioskodawczyni wynagrodzenia za pracę
przypadającego uczestnikowi, do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w O., jako
wyłącznie właściwemu.
Wnioskodawczyni wystąpiła z przedmiotowym wnioskiem w dniu
10 listopada 2006 r. do Sądu Rejonowego w O. W dniu 1 lutego 2007 r. uczestnik
postępowania złożył w Sądzie Okręgowym w W. pozew o rozwód jego małżeństwa
z wnioskodawczynią oraz wystąpił do Sądu Rejonowego w O. o przekazanie, na
podstawie art. 445 § 1 k.p.c., wniosku o nakazanie wypłacania wynagrodzenia do
Sądu Okręgowego, przed którym zawisła sprawa o rozwód i jego oddalenie. Na
podstawie art. 445 § 2 k.p.c. wniósł nadto o zawieszenie postępowania w tej
sprawie, co do roszczeń o wypłatę wynagrodzenia za okres przed wytoczeniem
powództwa o rozwód. Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 7 lutego 2007 r.
przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do toczącego się postępowania o rozwód.
Sąd Apelacyjny wskazał, że w przedstawionym stanie faktycznym i prawnym
wątpliwość budzi w szczególności to, czy postępowanie z art. 28 k.r.o. należy do
postępowań sądowych o zaspokojenie potrzeb rodziny wymienionych w art. 445 § 1
i 2 k.p.c., a więc czy w razie zawiśnięcia sprawy o rozwód podlega ono
obligatoryjnemu przekazaniu do Sądu Okręgowego na podstawie art. 445 § 1 k.p.c.
Przytoczył stanowisko wyrażone w tej kwestii przez Sąd Najwyższy w uchwale
z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86 (OSNC 1988, nr 4, poz. 42), z której wynika
negatywna odpowiedź na to pytanie. Stwierdził, równocześnie, że możliwe jest
także przyjęcie stanowiska przeciwnego, za którym się opowiedział. Prowadziłoby
ono do wniosku, że zawiśniecie sprawy o rozwód wyłącza możliwość rozpoznania
sprawy opartej na art. 28 k.r.o. przez sąd rejonowy i powoduje jej przekazanie do
rozpoznania sądowi okręgowemu do postępowania rozwodowego na podstawie art.
445 k.p.c. Celem tego przepisu jest bowiem skoncentrowanie wszelkich
3
postępowań w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny w jednym postępowaniu
rozwodowym i zapobieżenie sytuacji, w której równocześnie toczą się dwa procesy
o to samo.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przewidziana w art. 390 § 1 k.p.c. instytucja zagadnień prawnych, z uwagi
na wynikające z jego § 2 związanie sądów niższej instancji w danej sprawie
poglądem prawnym Sądu Najwyższego, wyrażonym w podjętej uchwale stanowi
odstępstwo od zasady podległości sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 178
ust. 1 Konstytucji). Nakazuje to stosowanie przy jego interpretacji reguły wykładni
ścisłej, literalnej bez sięgania do argumentów celowościowych, czy utylitarnych,
prowadzących zawsze do szerszego rozumienia znaczenia normy prawnej
(uzasadnienie uchwały składu siedmiu SN z dnia 30 kwietnia 1999 r., III CZP 62/98,
OSNC 1999, nr 10, poz. 166).
Na tle przedstawionej wykładni art. 390 § 1 k.p.c. ukształtował się pogląd, że
przedmiotem przedstawionego Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego może
być jedynie kwestia budząca poważne wątpliwości prawne, której wyjaśnienie jest
niezbędne do rozstrzygnięcia sprawy. Samoistnej przesłanki wystąpienia
z zagadnieniem prawnym nie stanowi natomiast ani waga zawierającego się w nim
problemu, ani też odnotowane w doktrynie, czy orzecznictwie sądów rozbieżności
w jego rozwiązywaniu (postanowienie SN z dnia 12 stycznia 2001 r., nie publ. oraz
dalsze orzeczenia SN w nim powołane).
W przedmiotowej sprawie, postępowanie o nakazanie wypłaty do rąk
wnioskodawczyni wynagrodzenia za pracę, przypadającego uczestnikowi
postępowania, wszczęte zostało przed wytoczeniem powództwa o rozwód. Jest to
stan rzeczy, który pod względem chronologii tych dwóch zdarzeń, odpowiada
hipotezie art. 445 § 2, nie zaś jak mylnie kwalifikuje go Sąd Apelacyjny
w uzasadnieniu swojego postanowienia, hipotezie art. 445 § 1 k.p.c.
W tej zaś sytuacji rozstrzygnięcie przedstawionego Sądowi Najwyższemu
zagadnienia prawnego nie jest konieczne do rozpoznania przez Sąd Apelacyjny
zażalenia uczestnika postępowania.
Ocena stanowiska wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu Sądu
Okręgowego przy zastosowaniu art. 445 § 2 k.p.c., a więc przy założeniu, że
4
sprawa wszczęta przez wnioskodawczynię przed Sądem Rejonowym na podstawie
z art. 28 k.r.o. jest sprawą o zaspokojenie potrzeb rodziny, o której mowa w art. 445
§ 2 k.p.c., prowadzić musiałaby do wniosku, że jest ono uzasadnione. Zgodnie
bowiem z tym przepisem postępowanie w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny
ulega z urzędu zawieszeniu co do świadczeń za okres do wytoczenia powództwa
o rozwód, zaś w części nie zawieszonej sprawa podlega dalszemu rozpoznaniu
przez Sąd Rejonowy. W tym stanie rzeczy nie powstaje w ogóle kwestia
przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu, ani też wątpliwość co do
właściwości Sądu Rejonowego.
Do takiego samego wniosku prowadzić musiałoby przyjęcie przeciwnego
poglądu, że sprawa o wypłatę wynagrodzenia za prace do rąk drugiego małżonka,
nie należy do kategorii spraw o zaspokojenie potrzeb rodziny, wówczas właściwy
do jej rozpoznania byłby bowiem także Sąd Rejonowy.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały (art. 390 § 1
k.p.c. w zw. z art. 61 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym z dnia 23 listopada 2002 r.,
Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).