Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 11 września 2007 r.
II PZP 5/07
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 września 2007 r.
sprawy z powództwa Anny G. przeciwko K.P. Markety Spółce z o.o. w W. o zadość-
uczynienie i rentę, na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego postanowie-
niem przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu z dnia 15 stycznia 2007 r. [...]
„Czy w sprawie z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu
przekracza kwotę 50.000 zł, od apelacji pozwanego pracodawcy, której wartość
przedmiotu zaskarżenia nie przekracza tej kwoty, pobiera się opłatę podstawową w
kwocie 30 zł, zgodnie z art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) czy
zgodnie z art. 35 ust. 1 zdanie drugie tejże ustawy opłatę stosunkową obliczoną od
wartości przedmiotu sporu, czy też opłatę stosunkową obliczoną od wartości przed-
miotu zaskarżenia ?"
p o d j ą ł uchwałę:
W sprawie z zakresu prawa pracy z powództwa pracownika, w której war-
tość przedmiotu sporu przekracza 50.000 zł, od apelacji pozwanego pracodaw-
cy, w przypadku gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od tej kwoty,
pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od wartości przedmiotu zaskarżenia
(art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych-Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione zagadnienie prawne wystąpiło przy rozpoznawaniu zażalenia
w sprawie o naprawienie szkody wyrządzonej pracownikowi przez pracodawcę. Po-
2
wódka Anna G. wnosiła o zasądzenie od pozwanej K.P. Markety Spółki z o.o. w W.
kwoty 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz renty uzupeł-
niającej w kwocie 5.000 zł miesięcznie. Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2006 r. Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu zasądził od pozwa-
nej na rzecz powódki kwotę 15.000 zł i oddalił powództwo w pozostałej części. Od
tego wyroku w części uwzględniającej powództwo wniosła apelację pozwana ozna-
czając wartość przedmiotu zaskarżenia na 15.000 zł i uiszczając opłatę podstawową
w kwocie 30 zł. Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2006 r. Sąd Okręgowy we Wro-
cławiu odrzucił apelację. Sąd Okręgowy uznał, że przepis art. 35 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398
ze zm.), nakładający obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej w kwocie 30 zł wy-
łącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia, ma zastosowanie jedynie do pracownika do-
chodzącego roszczeń z zakresu prawa pracy. Pracodawca nie jest bowiem zwolnio-
ny z mocy art. 96 ust. 1 pkt 4 tej ustawy od obowiązku ponoszenia kosztów sądo-
wych i w związku z tym ponosi od apelacji opłatę stosunkową. Nienależycie opłacona
apelacja wniesiona przez radcę prawnego podlega odrzuceniu na podstawie art.
1302
§ 3 k.p.c. bez wzywania do uiszczenia opłaty.
Rozpoznając zażalenie pozwanej na to postanowienie Sąd Apelacyjny-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu powziął wątpliwości co do wykładni
art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywil-
nych. Pierwsza wątpliwość wynika z braku precyzyjnego określenia rodzaju opłaty od
apelacji - podstawowej czy stosunkowej - w sytuacji, gdy wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 zł, a wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od tej
kwoty. Druga wątpliwość dotyczy sposobu obliczenia opłaty stosunkowej w przy-
padku istnienia obowiązku jej uiszczenia - czy opłatę tę oblicza się od wartości
przedmiotu sporu czy od wartości przedmiotu zaskarżenia.
Powołany przepis stanowi, że w sprawach z zakresu prawa pracy pobiera się
opłatę podstawową w kwocie 30 zł wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyj-
nej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jed-
nakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 zł,
pobiera się od wszystkich podlegających opłacie pism opłatę stosunkową. Może on
być rozumiany na trzy sposoby. Można prezentować pogląd, że w sprawie z po-
wództwa pracownika, w której wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000
3
zł, od apelacji strony pozwanej, w której wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa
od tej kwoty, pobiera się opłatę podstawową. Za takim stanowiskiem przemawia to,
że na etapie postępowania odwoławczego mamy do czynienia z wartością przed-
miotu zaskarżenia, o której nie wspomina przepis art. 35 ust. 1 w zdaniu drugim, od-
noszącym się jedynie do wartości przedmiotu sporu. Tym samym w sytuacji, gdy
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od 50.000 zł, rodzaj opłaty powinien być
ustalony na podstawie zdania pierwszego przepisu. W konsekwencji obie strony -
pracodawca i pracownik - obowiązane są do poniesienia opłaty podstawowej. Moż-
liwe jest również takie rozumienie przepisu, że od pozwanego pracodawcy pobiera
się opłatę stosunkową liczoną od wartości przedmiotu sporu. Taka interpretacja
przepisu znajduje uzasadnienie w wykładni językowej. W art. 35 ust. 1 zdanie drugie
jest bowiem mowa o pobieraniu opłaty stosunkowej od wszystkich podlegających
opłacie pism procesowych, a zatem również od apelacji. Bez znaczenia dla samego
rodzaju opłaty - podstawowej czy stosunkowej - jest wartość przedmiotu zaskarżenia,
gdyż przepis nie wspomina o wartości przedmiotu zaskarżenia. Z kolei wykładnia
systemowa prowadzi do wniosku, że opłata stosunkowa od apelacji pozwanego w
sprawie, w której wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa od 50.000 zł przy war-
tości przedmiotu sporu wyższej od tej kwoty, winna być naliczona od wartości
przedmiotu zaskarżenia. Wynika to z treści art. 13 ustawy określającego wysokość
opłaty stosunkowej - 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia.
Opłata naliczana jest zatem w zależności od tego, czy pismo podlegające opłacie
dotyczy postępowania przed sądem pierwszej instancji (na przykład pozew), czy
przed sądem drugiej instancji (na przykład apelacja i zażalenie). Odmienne rozumie-
nie tego przepisu prowadziłoby do sytuacji, w której strona wnosząca apelację za-
skarżając orzeczenie w zakresie dużo niższym od wartości przedmiotu sporu, pono-
siłaby niewspółmiernie wysokie opłaty sądowe w stosunku do żądania apelacji.
Przyjęcie jednego z przedstawionych stanowisk ma zasadnicze znaczenie dla roz-
strzygnięcia niniejszej sprawy.
Odpowiadając na przedstawione zagadnienie prawne Sąd Najwyższy zważył,
co następuje:
Zagadnienie prawne wystąpiło w sprawie, w której pracownik dochodzi od
pracodawcy roszczeń związanych ze stosunkiem pracy. W związku z tym rozważania
4
w zakresie obowiązku ponoszenia przez strony kosztów sądowych i wysokości opłat
w sprawach z zakresu prawa pracy ograniczają się do interpretacji regulacji dotyczą-
cej spraw z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy. Zgodnie z art. 96 ust. 1
pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie
ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo z za-
strzeżeniem art. 35. Przepis art. 35 ust. 1, w całości zacytowany w uzasadnieniu po-
stanowienia przedstawiającego zagadnienie prawne, zawiera dwa odstępstwa od
zasady braku obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w sprawach z powództwa
pracownika.
W zdaniu pierwszym przepis nakłada obowiązek uiszczenia opłaty podstawo-
wej od wymienionych w nim środków zaskarżenia. Zostało tu użyte określenie „wy-
łącznie”, co oznacza, że opłacie podlega tylko apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna
i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, nato-
miast inne pisma w sprawach ze stosunku pracy nie podlegają opłacie. Opłatę pod-
stawową w kwocie 30 zł pobiera się od wymienionych środków zaskarżenia wnoszo-
nych zarówno przez pracownika (powoda) jak i pracodawcy (pozwanego). Kwestia ta
została rozstrzygnięta uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2007 r., II PZP
5/06, stwierdzającą, że w sprawie z zakresu prawa pracy, w której wartość przed-
miotu sporu nie przekracza 50.000 zł, od apelacji pozwanego pobiera się opłatę pod-
stawową w kwocie 30 zł. W innych postanowieniach (z dnia 18 grudnia 2006 r., II PZ
59/06 i z dnia 6 lutego 2007 r., II PZ 75/06) Sąd Najwyższy prezentował takie samo
stanowisko.
Zastrzeżenie zawarte w zdaniu drugim art. 35 ust. 1 powinno być zamieszczo-
ne w przepisie jako pierwsze, gdyż oznacza w zakresie opłat sądowych wyłączenie z
generalnego zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, zawartego w
art. 96 ust. 1 pkt 4, pewnej kategorii spraw z powództwa pracownika. Przepis art. 35
ust. 1 byłby wówczas bardziej zrozumiały, gdyż byłoby jasne, że opłata podstawowa,
o której mowa w zdaniu pierwszym, nie odnosi się do spraw wyłączonych ze zwol-
nienia. Użycie w zdaniu drugim sformułowania: „w sprawach, w których wartość
przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000 złotych, pobiera się od wszystkich pod-
legających opłacie pism opłatę stosunkową” oznacza, że sprawy te w zakresie opłat
sądowych są traktowane tak, jak wszystkie sprawy cywilne rozpoznawane na zasa-
dach ogólnych. Opłatę sądową pobiera się na zasadach określonych w art. 13
ustawy - 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia. Pozew, w któ-
5
rym pracownik żąda kwoty wyższej niż 50.000 zł, podlega opłacie stosunkowej obli-
czonej od wartości przedmiotu sporu, natomiast opłata od apelacji lub innego środka
zaskarżenia liczona jest od wartości przedmiotu zaskarżenia. Jeżeli roszczenie
przewyższające 50.000 zł zostanie uwzględnione w części nieprzekraczającej 50.000
zł, a część, w której żądanie zostało oddalone również nie przekracza tej kwoty, w
przypadku zaskarżenia wyroku przez obie strony każda z nich uiszcza opłatę stosun-
kową obliczoną od wskazanej w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia. W spra-
wie z powództwa pracownika, w której żądał on w pozwie kwoty wyższej niż 50.000
zł, zdanie pierwsze przepisu art. 35 ust. 1 nie ma w ogóle zastosowania. Niezależnie
od tego, która ze stron zaskarży wyrok i w jakiej części, nie ma możliwości zastąpie-
nia opłaty stosunkowej obliczanej na zasadach ogólnych opłatą podstawową okre-
śloną w zdaniu pierwszym.
Przedstawiony problem prawny był przedmiotem orzeczeń Sądu Najwyższe-
go, które, podobnie jak wyżej powołane orzeczenia, nie były dotychczas publikowa-
ne. W postanowieniach z dnia 21 września 2006 r., II PZ 34/06, z dnia 23 listopada
2006 r., II PZ 45/06, z dnia 11 grudnia 2006 r., I PK 197/06 i z dnia 6 czerwca 2007
r., III PK 22/07 Sąd Najwyższy stwierdził, że rodzaj opłaty sądowej w sprawach z za-
kresu prawa pracy (podstawowa czy stosunkowa) jest uzależniony od wartości
przedmiotu sporu przewyższającego kwotę 50.000 zł, nie zaś od wartości przedmiotu
zaskarżenia. W kolejnym postanowieniu z dnia 23 listopada 2006 r., II PZ 43/06,
stwierdził, że jeżeli wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę 50.000 zł, to od
apelacji lub skargi kasacyjnej należy uiścić opłatę stosunkową od wartości przed-
miotu zaskarżenia, choćby wartość ta była niższa od 50.000 zł. Opłaty od skargi ka-
sacyjnej dotyczy postanowienie z dnia 15 lutego 2007 r., I PK 283/06, w którym Sąd
Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna strony reprezentowanej przez radcę prawne-
go, złożona w sprawie z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu
przewyższa 50.000 zł, jeżeli uiszczono od niej opłatę podstawową, podlega odrzuce-
niu na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. w związku z art. 35 ust. 1 zdanie drugie ustawy
o kosztach sądowych, choćby wartość przedmiotu zaskarżenia nie przekraczała
kwoty 50.000 zł. W świetle utrwalonego orzecznictwa przepis art. 35 ust. 1 zdanie
drugie ustawy o kosztach sądowych należy rozumieć w ten sposób, że w sprawach
wymienionych w tym przepisie od pozwu pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od
wartości przedmiotu sporu, a od apelacji pobiera się opłatę stosunkową obliczoną od
6
wartości przedmiotu zaskarżenia także wówczas, gdy wartość ta jest niższa od kwoty
50.000 zł.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy udzielił na przedstawione zagad-
nienie prawne odpowiedzi sformułowanej w sentencji uchwały.
========================================