Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 166/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 stycznia 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Strus
w sprawie ze skargi pozwanego
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w B.
z dnia 12 kwietnia 2007 r., sygn. akt II Ca (…),
w sprawie z powództwa Z. M.
przeciwko A. C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 10 stycznia 2008 r.
oddala skargę.
Uzasadnienie
Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 7 407 zł tytułem
niezapłaconego i wymagalnego czynszu za lata 2002, 2003 i 2004 z ustawowymi
odsetkami od kwoty 1 006 zł od dnia 1 stycznia 2003 r., od kwoty 5 680 zł od dnia
1 stycznia 2004 r. i od kwoty 721 zł od dnia 1 stycznia 2005 r. W uzasadnieniu podniósł,
że jest współwłaścicielem domu mieszkalnego położonego w B. przy ul. K., w którym
pozwany, na podstawie art. 691 k.c., wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nr
(…). Pozwany nie płacił w terminie czynszu i w związku z czym powstała zaległość w
dochodzonej kwocie.
Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym Sąd Rejonowy w B.
orzekł zgodnie z żądaniem pozwu i stał się on prawomocny oraz wykonalny.
2
Pozwany w dniu 27 grudnia 2005 r. wniósł skargę o wznowienie tego
postępowania na podstawie określonej w art. 401 pkt 2 k.p.c. Podniósł, że w
postępowaniu upominawczym został pozbawiony możliwości działania i obrony swych
praw na skutek nieprawidłowego doręczenia mu pism sądowych.
Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2006 r. Sąd Rejonowy w B. w postępowaniu
wznowieniowym uchylił w całości nakaz zapłaty z dnia 7 kwietnia 2005 r. (pkt 1),
zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 91,68 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia 1 stycznia 2005 r. do dnia zapłaty (pkt 2) i w pozostałej części powództwo oddalił
(pkt 3) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1 215 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu, a także nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu
Rejonowego w B. kwotę 592,50 zł tytułem nieuiszczonego wpisu od skargi o wznowienie
postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód jest współwłaścicielem w 3/8 częściach
przedmiotowej nieruchomości. Pozwany wstąpił z mocy prawa w stosunek najmu lokalu
nr 5 w budynku nr 21 przy ul. Krasińskiego w B. o pow. 90,70 m2
, który to lokal nadal
zajmuje. Stawka czynszu była ustalona przez powoda. Od dnia 1 stycznia 1999 r.
wynosiła 2,45 zł za 1 m 2
, od dnia 10 września 2001 r. zwiększyła się do 3,72 zł za m2
,
od dnia 1 września 2003 r. wzrosła do 5,29 zł za 1 m2
, a od dnia 1 lutego 2005 r.
wynosiła 5,88 zł za m2
.
Pozwany z tytułu należnego czynszu zapłacił powodowi następujące kwoty: za
rok 1999 - 3862 zł, za 2000 r. - 3 733,08 zł, za 2001 r. - 3 862 zł. za 2002 r. – 3 928,97
zł, za 2003 r. - 300 zł, za 2004 r. - 6 515 zł, a za 2005 r. - 7 315 zł. Na podstawie nakazu
zapłaty z dnia 7 kwietnia 2005 r. została wszczęta egzekucja w sprawie l KM (...) w toku
której została wyegzekwowana kwota 368,80 zł.
Sąd Rejonowy ocenił, że w sprawie została wykazana podstawa wznowienia
określona w art. 401 pkt 2 k.p.c. w postaci pozbawienia pozwanego możliwości obrony
jego praw. Listonosz doręczający bowiem odpis nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu i
załącznikami nie zastając adresata w domu nie dopełnił swego obowiązku, gdyż na
potwierdzeniu odbioru nie stwierdził, czy informacja o złożeniu przesyłki sądowej w
urzędzie pocztowym została umieszczona w skrzynce pocztowej bądź na drzwiach
mieszkania. Z odwołaniem się do judykatury tj. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
21 czerwca 1998 r., III CRN 172/88 (niepublikowanego) przyjął, że skuteczność
doręczenia przez awizo warunkuje stwierdzenie, iż adresat w sposób nie budzący
wątpliwości został zawiadomiony o nadejściu przeznaczonego dla niego pisma
3
sądowego oraz miejscu, w którym może go odebrać. Wskazany brak uniemożliwiał
uznanie doręczenia za dokonane.
Jako najistotniejszy dla rozstrzygnięcia sprawy uznał fakt powierzchni
przedmiotowego lokalu, albowiem powód obliczał czynsz nie od powierzchni 90,70 m2
lecz od pow. 104,60 m2
z powołaniem się na dokument prywatny „podział fizyczny
kamienicy przy ul. K. w B.” sporządzony przez rzeczoznawcę Ksenofonta
Nowosadowskiego. Dokonując rozliczenia stron począwszy od 1999 r. kompensując
nadpłaty z niedopłatami oraz uwzględniając kwotę 368,80 wyegzekwowaną w sprawie l
KM (…) ocenił, że powodowi przysługuje jedynie roszczenie w kwocie 91,68 zł.
dotyczące 2004 r., a w konsekwencji przyjął, że ustawowe odsetki od niej były należne
od dnia 1 stycznia 2005 r.
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2007 r. zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda w miejsce kwoty 91,68
zł kwotę 2 909,37 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2005 r., zasądzone od
powoda na rzecz pozwanego koszty procesu w kwocie 1 215 zł obniżył do kwoty 741,15
zł, a należną Skarbowi Państwa opłatę sądową obniżył z kwoty 592,50 zł do kwoty
361,43 zł (pkt l), oddalił apelację powoda w dalszej części (pkt II), i zasądził od powoda
na rzecz pozwanego kwotę 132 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania
odwoławczego.
Podstawę dokonanej zmiany stanowiło uwzględnienie przez Sąd Okręgowy
podniesionego w apelacji przez powoda zarzutu przedawnienia w zakresie nadpłat
czynszu za 1999 r. w kwocie 1 196,53 zł i za 2000 r. w kwocie 1 066,50 zł. Zastosował
co do tych nadpłat trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń okresowych przewidziany
w art. 118 k.c.
Pozwany w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego w B. z dnia 19 grudnia 2006 r. w części w jakiej zreformował
on wyrok Sądu pierwszej Instancji podniósł zarzut obrazy art. 118 k.c. w zw. z art. 677
k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od prawomocnego orzeczenia (w zasadzie sądu drugiej instancji)
kończącego postępowanie w sprawie wydanego począwszy od dnia 1 września 2004 r.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2005 r., l CNP 1/05, i uchwałę
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2005 r., III CZP 1/05, OSNC
4
2006, nr 5, poz. 78, której nadano moc zasady prawnej). Oznacza to możliwość
wniesienia skargi od prawomocnych wyroków, nakazów zapłaty, postanowień co do
istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym oraz od postanowień tzw.
formalnych kończących postępowanie w sprawie.
Uwzględnienie skargi i stwierdzenie, że prawomocne orzeczenie jest niezgodne z
prawem, ma charakter prejudykatu, gdyż stwarza możliwość dochodzenia od państwa
odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez jego wydanie dnia 31 stycznia 2006 r., IV
CNP 38/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 141 i z dnia 27 października 2005 r., V CNP 28/05
niepublikowane).
Skarga jest nie tylko środkiem nowym, ale - jak podkreślono w literaturze -
wyjątkowym w skali europejskiej. Zasadą bowiem jest, że prawomocność, tworzy nowy
stan prawny pomiędzy stronami, jak też sanuje wszelkie ewentualne naruszenia prawa,
którymi orzeczenie jest dotknięte. Z tego względu pojęcia niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia określonego w 4241
k.p.c. nie można utożsamiać z pojęciem
szeroko rozumianej bezprawności występującym w dziedzinie odpowiedzialności
cywilnej. Definiując tę przesłankę uwzględnić trzeba specyfikę władzy sędziowskiej i
sądowego stosowania prawa. Orzeczeniem niezgodnym z prawem w omawianym
sensie jest orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej
wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć, albo wydane w
wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego stosowania prawa (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., l CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz.
35), co można stwierdzić „na pierwszy rzut oka” bez wnikania w szczegóły sprawy i bez
prowadzenia głębszej analizy prawniczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
14 grudnia 2006 r., l BP 13/06, M.P. P. 2007, nr 5, s. 253).
Szczególny termin przedawnienia roszczeń przewidziany w art. 677 k.c. – w
zakresie tego unormowania - wyłącza stosowanie terminów ogólnych ustanowionych w
art. 118 k.c. Generalnie rzecz ujmując, trzeba stwierdzić, że art. 677 k.c. nie normuje
wymagalności roszczenia o zwrot nadpłaconego czynszu, tj. nie określa początku biegu
jego przedawnienia (art. 120 § 1 k.c.), a jedynie skraca termin ogólny określony w art.
118 k.c. w wypadku zwrotu przedmiotu najmu. Trzeba zgodzić się ze stanowiskiem
skarżącego, że nadpłata czynszu nie jest świadczeniem okresowym do czego prowadzi
jednak kompleksowa i wnikliwa wykładnia. Jeżeli do tego dodać, że w wobec trwania
stosunku najmu i zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu najemcy, nie miał
5
zastosowania w sprawie art. 677 k.c., to choć nastąpiło naruszenie prawa materialnego
przez Sąd Okręgowy, nie była to bezprawność w wyżej zdefiniowanym znaczeniu.
Skarżący odwołał się także do powstania szkody z tytułu niekorzystnej zmiany
orzeczenia w przedmiocie kosztów. Tymczasem od prawomocnego orzeczenia sądu
drugiej instancji w przedmiocie kosztów skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
nie przysługuje (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 r., II
CNP 15/05, OSNC 2006, nr 9, poz. 153).
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji (art. 42411
§ 1 k.p.c.).