Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 1/08
POSTANOWIENIE
Dnia 15 lutego 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski
w sprawie z powództwa R. C.
przeciwko E. J. i E. J.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 15 lutego 2008 r.,
na skutek zażalenia pozwanych na postanowienie
zawarte w punkcie 2 wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 11 września 2007 r., sygn. akt I
ACa (…),
odrzuca zażalenie.
Uzasadnienie
Uwzględniając w pewnym zakresie apelację powoda od wyroku Sądu
Okręgowego w W. z dnia 12 lutego 2007 r., Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 11
września 2007 r. zmienił w określony sposób zaskarżony wyrok w części oddalającej
powództwo i orzekającej o kosztach procesu, natomiast w pozostałej części apelację tę
oddalił. Poza tym obciążył pozwanych solidarnym obowiązkiem zapłaty na rzecz
powoda kwoty 4630 zł z tytułu kosztów procesu w drugiej instancji.
Na zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego orzeczenie o kosztach procesu z tytułu
postępowania w drugiej instancji pozwani wnieśli do Sądu Najwyższego zażalenie, w
którym domagają się stosownej zmiany tego orzeczenia. Jako argument przemawiający
za dopuszczalnością tego zażalenia skarżący wskazali wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05, którego sentencja została ogłoszona
dnia 6 kwietnia 2007 r. w Dz. U. Nr 61, poz. 418.
2
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wyrokiem z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05 Trybunał Konstytucyjny rzeczywiście
orzekł, że art. 39318
§ 2 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym do czasu jego uchylenia
„w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie kosztów
procesu zasądzonych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, jest niezgodny z art.
78 w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Jak wiadomo, art.
39318
k.p.c. składał się z dwóch paragrafów, według których, zażalenie do Sądu
Najwyższego przysługiwało na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające kasację
(§ 1), a w sprawach, w których przysługiwała kasacja, także na postanowienie sądu
drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których
była mowa w art. 392 (w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania,
od których przysługiwała kasacja), a także postanowień wydanych w wyniku
rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Przepisy te zostały
uchylone z dniem 6 lutego 2005 r. przez art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98). W jego miejsce ustawa ta wprowadziła
obecnie obowiązujący art. 3941
k.p.c., zgodnie z którym, zażalenie do Sądu
Najwyższego przysługuje na postanowienie Sądu drugiej instancji odrzucające skargę
kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia (§ 1) a także, w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, na
postanowienie kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których
mowa w art. 3981
(w przedmiocie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania, od
których przysługuje skarga kasacyjna) oraz wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia
na postanowienie sądu pierwszej instancji (§ 2).
Wyraźnie zatem trzeba stwierdzić, że podstawę oceny dopuszczalności zażalenia
pozwanych stanowi art. 3941
k.p.c., którego nie dotyczy wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r., SK 3/05. Uwzględniając co najwyżej fakt, że
art. 3941
§ 2 k.p.c. odpowiada w swojej zasadniczej treści regulacji uznanej przez
Trybunał za częściowo niekonstytucyjną, można ogólnie rozważyć, czy wyrok ten ma
znaczenie również w obowiązującym stanie prawnym. W tej kwestii decydujące jest
ustalenie, czy wyrok Trybunału Konstytucyjnego wywiera skutek tylko w stosunku do
konkretnego przepisu wskazanego w skardze konstytucyjnej (wniosku, pytaniu
prawnym), czy dotyczy także innych przepisów zawartych w tym samym lub innym akcie
3
normatywnym, których treść jest podobna lub tożsama z tą, która była przedmiotem
oceny wyrażonej w wyroku.
Otóż bez bliższego wnikania w tę materię konstytucyjną, należy odwołać się do
stanowiska samego Trybunału, że merytoryczne rozstrzygnięcie przez Trybunał
Konstytucyjny problemu zgodności z Konstytucją zaskarżonej treści normatywnej jest
zawsze orzeczeniem o zgodności z Konstytucją tego konkretnego przepisu, nie odnosi
się natomiast i nie wywiera skutku w stosunku do innych przepisów, nawet zbieżnych
lub tożsamych z normą objętą sentencją wyroku (por. uzasadnienia wyroków z dnia 19
października 1998 r., SK 3/98, OTK 1998 r. nr 5, poz. 69 i z dnia 9 listopada 2005 r., P
11/05, OTK-A 2005 nr 10, poz. 113). Podzielając to stanowisko, i jego argumentację
prawną, należy stwierdzić, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007
r., SK 3/05 nie wywiera skutku w stosunku do obowiązującego, i mającego
zastosowanie w niniejszej sprawie, art. 3941
§ 2 k.p.c.
Chybione jest zatem powołanie się przez skarżącego na ten wyrok dla
uzasadnienia twierdzenia o dopuszczalności wniesionego przezeń zażalenia.
W tej sytuacji należy podkreślić, że postanowienia sądu drugiej instancji
o charakterze procesowym podlegają zaskarżeniu do Sądu Najwyższego skargą
kasacyjną lub zażaleniem wyłącznie w sytuacjach wyraźnie w przepisach określonych
(odpowiednio art. 3981
§ 1 oraz art. 3941
§ 1 i 2 k.p.c.). Zażalenia na inne postanowienia
do Sądu Najwyższego nie przysługują. Zwrócić też należy uwagę, że dopuszczalność
zażalenia (na postanowienie inne, niż odrzucenie skargi kasacyjnej) zależy w pierwszej
kolejności od tego, czy zostało wniesione w sprawie, w której w ogóle skarga kasacyjna
przysługuje. Nawet zatem orzeczenia spełniające pozostałe kryteria – będące
postanowieniami sądu drugiej instancji kończącymi postępowanie w sprawie – nie
zawsze są zaskarżalne do Sądu Najwyższego. Z tej przyczyny dopuszczalność
zażalenia jest oceniana indywidualnie w każdej sprawie. Zażalenie w sprawie niniejszej
zostało wniesione w sprawie, w której z punktu widzenia strony pozwanej skarga
kasacyjna - ze względu ewentualną wartość przedmiotu zaskarżenia - nie przysługiwała,
co oznacza, że zażalenie to nie spełnia nawet pierwszego kryterium dopuszczalności.
Odnośnie natomiast do drugiego kryterium w postaci charakteru postanowienia
„kończącego postępowanie w sprawie”, to zauważyć należy, że jest nader ogólne i
dotyczy całej kategorii tego rodzaju orzeczeń. Przesłanki kwalifikowania orzeczenia jako
kończącego postępowanie w sprawie są wystarczająco wyjaśnione w znanym
powszechnie orzecznictwie Sądu Najwyższego, stąd też ograniczyć się można jedynie
4
do stwierdzenia, że nie budzi wątpliwości, iż w żadnym razie nie jest takim
postanowieniem rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Rozstrzygnięcie o kosztach
procesu nie dotyczy wszak istoty sprawy i ma charakter uboczny w stosunku do
postępowania w sprawie, rozumianego jako postępowanie zmierzające do przesądzenia
o przedmiocie procesu; orzeczenie o kosztach nie rozstrzyga o uprawnieniach lub
obowiązkach stron, a jedynie o tym, kto i w jakim zakresie poniesie ciężar finansowy
związany z prowadzeniem postępowania.
W uzasadnieniu dotychczas nieopublikowanego postanowienia z 12 października
2007 r., IV CZ 28/07, Sąd Najwyższy trafnie podkreślił, że pod rządem art. 3941
§ 2
k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji ma charakter wyjątkowy,
zostało dopuszczone wyłącznie na wydane w „sprawach kasacyjnych” postanowienia
kończące postępowanie w sprawie, i nie przysługuje na żadne orzeczenia dotyczące
kwestii ubocznych. Oznacza to, że na postanowienie sądu drugiej instancji o kosztach
procesu zażalenie do Sądu Najwyższego nie przysługuje. Sąd Najwyższy orzekający w
składzie niniejszym to stanowisko podziela.
W tym stanie rzeczy, zgodnie z art. 3941
w zw. z art. 397 § 2 i 373 k.p.c.,
orzeczono jak w sentencji.