Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 252/07
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 lutego 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Gospodarstwa Rybackiego "G." sp. z o.o.
z/s w G.
przeciwko Gminie B.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 28 lutego 2008 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 stycznia 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanej Gminy na
rzecz powodowej Spółki kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset)
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 września 2006 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej
Gminy B. na rzecz powoda - Gospodarstwa Rybackiego „G.” Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością w G. kwotę 1.393,238,04 z ustawowymi odsetki tytułem
odszkodowania, oddalił powództwo co do kwoty 1.195, 67 zł oraz w zakresie
ustawowych odsetek żądanie ich zasądzenia za okres od 8 sierpnia do 18 grudnia
2002 r., umorzył postępowanie w pozostałej części i orzekł o kosztach
postępowania.
Sąd Okręgowy ustalił, że w prowadzonym przez stronę powodową
gospodarstwie rybackim doszło w okresie od 1 do 7 sierpnia 2002 r., do masowego
śnięcia ryb w ilości 98 t., co spowodowane było zjawiskiem tzw. przyduchy.
Przyczyną tego zdarzenia było wprowadzenie do potoku M. zasilającego stawy
strony powodowej znacznej ilości nieoczyszczonych ścieków komunalnych, w
następstwie czego do wody w stawach dostały się znaczne ilości szkodliwych
związków organicznych. Śnięcie ryb w następstwie przyduchy pozostaje
w adekwatnym związku przyczynowym z nieprawidłową pracą oczyszczalni
ścieków Miejsko – Gminnego Zakładu Gospodarki Komunalnej w B., podległej
pozwanej Gminie. Bezprawność zachowania pracowników oczyszczalni polegała
na dopuszczeniu do zaniechania oczyszczania ścieków oraz na wpuszczeniu
nieoczyszczonych, bądź częściowo tylko oczyszczonych ścieków do potoku M.
Spełniona została także przesłanka winy funkcjonariusza samorządu terytorialnego
– Gminy B. Jako podstawę prawną odpowiedzialności pozwanej wskazał Sąd
Okręgowy przepis art. 4201
§ 2 k.c.
Odnosząc się do podnoszonego przez stronę pozwaną zarzutu nielegalnego
prowadzenia działalności przez stronę powodową Sąd Okręgowy stwierdził, że
powódka, która zawarła umowę dzierżawy gospodarstwa rybackiego z Agencją
Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP) nie musiała się ubiegać o pozwolenie
wodnoprawne, bowiem stosunek dzierżawy doprowadził do wejścia przez nią
w sferę praw i obowiązków określonych w pozwoleniu wydanym w 1993 r. na
rzecz Gospodarstwa Rybackiego Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
3
udzielonym do 2008 r. Wstąpienie przez następców prawnych zakładu, który
uzyskał pozwolenie wodnoprawne w prawa i obowiązki określone tym pozwoleniem
przewidywał art. 29 ustawy z dnia 24 października 1974 r. – Prawo wodne (Dz. U.
1974, Nr 38, poz. 230 ze zm. – dalej jako prawo wodne z 1974 r.). Zgodnie z tą
ustawą jak i obowiązującą obecnie ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne
(Dz.U. jedn. tekst Dz. U. 2005 r., Nr 239, poz. 2019 ze zm., dalej jako prawo wodne
z 2001 r.) dotychczasowe zezwolenia wodnoprawne zachowały moc.
Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2007 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanej Gminy, zaskarżającą wyrok Sądu Okręgowego w części uwzględniającej
powództwo.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że prawa
i obowiązki wynikające z pozwolenia wodnoprawnego udzielonego Gospodarstwu
Rybackiemu Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa przeszły po jego likwidacji
na AWRSP, a następnie w konsekwencji zawarcia umowy dzierżawy „wobec
szczególnej sukcesji” zostały przeniesione na powoda. Z tych względów nie
uwzględnił podnoszonego w apelacji zarzutu naruszenia art. 29 prawa wodnego
z 1974 r. Dodatkowo wskazał, że przejście praw i obowiązków wynikających
z pozwolenia na następcę prawnego zakładu, który je uzyskał wynika także art.
134 ust. 1 prawa wodnego z 2001 r. Jako nieuzasadnione ocenił dalsze zarzuty
apelacji dotyczące naruszenia art. 361 k.c., art. 207 § 3 i 217 k.p.c. oraz
sprzeczności istotnych ustaleń dokonanych w sprawie z zebranym materiałem
dowodowym.
Skarga kasacyjna pozwanej Gminy oparta została na obu ustawowych
podstawach, w ramach których skarżąca zarzuciła:
1/ nieważność postępowania spowodowaną niedopuszczalnością drogi sądowej
(art. 199 pkt 1 k.p.c. oraz art. 185 i 186 prawa wodnego z 2001 r.);
2/ naruszenie art. 134 ust. 1 prawa wodnego z 2001 r. przez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że powódka działała na podstawie ważnego pozwolenia
wodnoprawnego, jako następca prawny AWRSP.
Skarżąca wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Okręgowego, ze zniesieniem postępowań i odrzuceniem pozwu, lub uchylenie
wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
4
rozpoznania, a nadto na podstawie art. 415 k.p.c. o zwrot wyegzekwowanego
świadczenia oraz zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut nieważności postępowania wywodzi skarżąca z przejściowej
niedopuszczalności drogi sądowej, z uwagi na wytoczenie przez powoda
powództwa bez uprzedniego wyczerpania drogi postępowania administracyjnego,
wymaganego na podstawie art. 185 i 186 prawa wodnego z 2001 r. Powód wystąpił
bowiem do starosty b. o odszkodowanie, jednak domagał się go od Urzędu Miasta
i Gminy w B. Miejsko – Gminnego Zakładu Komunalnego, a nie od obecnej
pozwanej. Nadto odnośna decyzja dotycząca odszkodowania na rzecz powoda
wydana została przez niewłaściwy organ tj. starostę, podczas gdy właściwy do jej
wydania był wojewoda.
Zgodnie ze stanowiskiem obu Sądów orzekających, którego pozwana nie
kwestionuje w skardze kasacyjnej, do odpowiedzialności strony pozwanej za
szkodę będącą następstwem zanieczyszczenia stawów hodowlanych powoda
ściekami z należącej do niej oczyszczalni mają zastosowanie przepisy kodeksu
cywilnego o czynach niedozwolonych, a nie przepisy prawa wodnego.
Odpowiedzialność podmiotu legitymującego się pozwoleniem
wodnoprawnym za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej opiera się na przepisach
prawa wodnego, gdy szkoda jest wynikiem realizacji tego pozwolenia, a więc gdy
do jej powstania dochodzi przy prowadzeniu działalności zgodnie z warunkami
udzielonego pozwolenia. W okolicznościach przedmiotowej sprawy szkoda jest
natomiast wynikiem bezprawnego działania polegającego na realizacji pozwolenia
niezgodnie z jego treścią, a więc niedotrzymania jego warunków, a nie jego
realizacji. Dla jej dochodzenia nie zatem jest właściwy przedsądowy tryb
postępowania administracyjnego określony w art. 185 i 186 prawa wodnego
z 2001 r. (wyrok SN z dnia 4 września 1979, II CR 253/79 nie publ., uchwała SN
z dnia 17 stycznia 1989, III CZP 107/88, OSNC 1990, nr 1, poz. 6, wyrok SN
z dnia 18 marca 2005 r., II CK 559/04 – Biul. SN z 2005 r., nr 7, poz.13).
W konsekwencji, w sprawie nie zachodzi nieważność postępowania
spowodowana niewyczerpaniem przez powoda drogi postępowania
administracyjnego.
5
W ustalonych okolicznościach sprawy niesporny był fakt uzyskania w przez
Gospodarstwo Rybackie Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w G. w 1993
r. pozwolenia wodnoprawnego, udzielonego do 2008 r. Po przejęciu mienia po
zlikwidowanym państwowym Gospodarstwie Rybackim AWRSP wstąpiła w prawa i
obowiązki wynikające z udzielonego mu wcześniej pozwolenia (art. 5 ust. 3 ustawy
z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu
Państwa w ówczesnym brzmieniu, tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 57, poz. 603).
Zasadnie podnosi skarżący, że powodowa Spółka nie stała się na podstawie
umowy dzierżawy zawartej z AWRSP następcą prawnym Agencji w zakresie praw
- w tym w szczególności wynikających z przedmiotowego pozwolenia
wodnoprawnego - przysługujących jej do wydzierżawionego mienia.
Wskazać jednak trzeba, że w przypadku dzierżawy majątku wchodzącego
w skład zasobu własności rolnej Skarbu Państwa mamy do czynienia z dzierżawą
zorganizowanych całości gospodarczych, gospodarstw rolnych w rozumieniu art.
553
k.c. Gospodarstwo rolne, stanowiące w ujęciu funkcjonalnym zorganizowaną
całość gospodarczą, może być - jak w sprawie niniejszej - przedmiotem jednej
czynności prawnej, z zastosowaniem wprost art. 552
k.c. Wówczas przedmiot
czynności obejmuje ogół składników materialnych i niematerialnych składających
się na istotę tego gospodarstwa, w tym zezwolenia o których mowa w art. 551
pkt 5
k.c. W następstwie zawartej umowy powodowa Spółka mogła więc korzystać
z pozwolenia wodnoprawnego udzielonego wydzierżawiającemu.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała oddaleniu stosownie do art.
39814
k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98
w zw. z art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.
/km/