Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 kwietnia 2008 r.
I BP 44/07
Nagrody są świadczeniami, których przyznanie zależy wyłącznie od
uznania pracodawcy i nie wchodzą w skład wynagrodzenia zaliczanego na po-
czet przyrostów wynagrodzeń przewidzianych w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przecięt-
nych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 kwietnia
2008 r. sprawy z powództwa Joanny A. przeciwko Wojskowej Specjalistycznej Przy-
chodni Lekarskiej Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w B. o
zapłatę, na skutek skargi strony pozwanej o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia - wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku z dnia 4 października 2005 r. [...]
o d d a l i ł skargę i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 225
zł (dwieście dwadzieścia pięć) tytułem zwrotu kosztów postępowania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 20 maja 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białymstoku
w sprawie z powództwa Joanny A. przeciwko Wojskowej Specjalistycznej Przychodni
Lekarskiej Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w B. o zapłatę
zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.543,22 zł tytułem wynagrodzenia
za pracę wraz z ustawowymi odsetkami od kwot 110,23 zł, licząc odpowiednio od
dnia 9 lutego 2002 r., 9 marca 2002 r., 9 kwietnia 2002 r., 9 maja 2002 r., 9 czerwca
2002 r., 9 lipca 2002 r., 9 sierpnia 2002 r., 9 września 2002 r., 9 października 2002 r.,
9 listopada 2002 r., 9 grudnia 2002 r., 9 stycznia 2003 r., 9 lutego 2003 r. i 9 marca
2
2003 r. Ponadto, Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę
186,92 zł tytułem odsetek za zwłokę w wypłacie wynagrodzenia za pracę oraz kwotę
450 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódce przysługiwało dodatkowe wynagro-
dzenie roczne za 2003 r. Ze względu na wypłatę należności „w zwłoce”, powódka
miała prawo żądać zapłaty odsetek od wypłaconej kwoty w wysokości 186,92 zł. Po-
nadto, na pozwanym spoczywał obowiązek realizacji podwyższenia wynagrodzenia
za okres od dnia 1 stycznia 2001 r. zgodnie z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r.
o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze
zm.). Pozwany wypłacił powódce w 2002 r. trzykrotnie (w czerwcu, wrześniu i grud-
niu) jednorazowe nagrody pieniężne na łączną kwotę 3.000 zł. Obowiązujący u po-
zwanego regulamin wynagradzania przewiduje możliwość wypłacania pracownikom
jednorazowej nagrody za czynności dodatkowe, nadmierne obciążenie pracą lub
czynności ponad normę czasu pracy. Przedmiotowe nagrody zostały wypłacone z
zysku wypracowanego w ramach działalności komercyjnej. Tego typu nagrody były
przez pozwanego wypłacane także przed wejściem w życie art. 4a ustawy z dnia 16
grudnia 1994 r. Nagrody pieniężne wypłacone pracownikom w 2002 r. zostały zaksię-
gowane jako nagrody z zysku i potraktowane przez pozwanego jako realizacja obo-
wiązku podwyższenia wynagrodzenia zgodnie z ustawą z dnia 16 grudnia 1994 r. W
ocenie Sądu Rejonowego, znamienne jest, że pracodawca uprzednio podjął wypłatę
nagrody pieniężnej, a dopiero następczo - wyłącznie w ostatnim rozkazie datowanym
na dzień 11 grudnia 2002 r. - wskazał, iż wypłacone należności stanowią realizację
obowiązku wynikającego z ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. Ponadto - w ocenie
Sądu Rejonowego - tak przekonujące uzasadnienie decyzji pracodawcy o przyznaniu
nagrody pieniężnej, które precyzyjnie odpowiadało regulaminowym przesłankom
przyznawania takiej nagrody „za wykonywanie dodatkowych czynności wykraczają-
cych poza zakres obowiązków”, „za nie naganną pracę, wykonywanie dodatkowych
czynności wykraczających poza zakres obowiązków i pozyskiwanie dodatkowych
źródeł finansowania”, „za duże zaangażowanie w świadczenie usług komercyjnych i
tworzenie pozytywnego wizerunku firmy na lokalnym rynku usług”, wskazuje, że przy-
znanie nagrody pieniężnej było uzasadnione wypracowanymi środkami. Zdaniem
Sądu Rejonowego, zaliczenie w rozkazie z dnia 11 grudnia 2002 r. wypłaconych kwot
na poczet podwyższenia wynagrodzenia można logicznie powiązać z dość późno
3
stwierdzonym (dopiero pod koniec roku) brakiem środków na podwyżki wynagrodzeń
z kontraktu zawartego z NFZ. Nie zmienia to jednak charakteru wypłaconych kwot,
których celem było rozdysponowanie wypracowanych środków na nagrody. Zróżnico-
wanie wysokości nagród pieniężnych wypłaconych poszczególnym pracownikom
oraz niepokrywające się z terminami miesięcznych płatności wynagrodzeń terminy
wypłat tych nagród, definitywnie przesądzają o charakterze wypłaconych kwot wy-
łącznie jako nagród pieniężnych przyznanych zgodnie z obowiązującym regulami-
nem wynagradzania. Z tego względu, w ocenie Sądu pierwszej instancji, wypłacenia
powódce należności tytułem nagród pieniężnych nie można uznać za dokonanie
podwyższenia wynagrodzenia w ramach realizacji obowiązku wynikającego z ustawy.
Wyrokiem z dnia 4 października 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu
Rejonowego oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 225 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. Podtrzymując
ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, Sąd Okręgowy wywiódł,
że wskazanie przez pracodawcę tytułu, na podstawie którego dokonał dwóch pierw-
szych wypłat nagród pieniężnych, było formą złożenia jednostronnego oświadczenia
woli. Skoro zaś odwołanie takiego oświadczenia nie nastąpiło, to nie było podstaw do
zaliczenia tych nagród na poczet należnego powódce dodatkowego wynagrodzenia.
Powołując się na wynikającą z art. 80 k.p. zasadę, że wynagrodzenie przysługuje za
pracę wykonaną, Sąd Okręgowy zaznaczył, iż na początku grudnia 2002 r. wynagro-
dzenie powódki za okres przypadający od stycznia 2003 r. do marca 2003 r. nie było
jeszcze wymagalne. Ponadto, pozwany nie wykazał, że wskutek uprzedniego udzie-
lenia powódce ewentualnych zaliczek, zmniejszył jej wypłacane wynagrodzenie. Za-
znaczając, że wynagrodzenie pracownika może wzrosnąć z różnych przyczyn, w tym
w związku z otrzymaniem premii uznaniowej lub nagrody, Sąd Okręgowy podkreślił,
że nagroda ze swej istoty ma charakter świadczenia jednorazowego, uznaniowego i
co do zasady pracodawca nie powinien jej przyznawać w sytuacji, gdy nie ma środ-
ków na realizację podwyżek zagwarantowanych ustawą.
Pozwany złożył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 października 2005 r., w której zarzucił jego nie-
zgodność z art. 4a ust. 2 w związku z art. 2 pkt 2 i pkt 3 ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń
u przedsiębiorców. Skarżący w szczególności wywiódł w uzasadnieniu skargi, że
4
przy przyznaniu powódce nagrody w grudniu 2002 r. dyrektor zastrzegł, iż ta nagroda
oraz pozostałe nagrody wypłacone w 2002 r., stanowią realizację obowiązku nałożo-
nego przez ustawę z dnia 16 grudnia 1994 r. Według pozwanego, zgodnie z art. 2 pkt
2 tej ustawy pojęcie „wynagrodzenia” obejmuje wydatki pieniężne oraz wartość
świadczeń w naturze, wypłacane z tytułu zatrudnienia u przedsiębiorcy, obliczone
według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny
Urząd Statystyczny jako „wynagrodzenia bez wypłat z zysku”. Na wynagrodzenia
osobowe składają się więc - oprócz wynagrodzenia zasadniczego - między innymi
premie oraz nagrody regulaminowe i uznaniowe. W art. 2 pkt 3 ustawy wyjaśniono,
co należy rozumieć przez przeciętne miesięczne wynagrodzenie, a więc jest to iloraz
wynagrodzenia (obejmującego te składniki) i przeciętnego miesięcznego zatrudnienia
ustalonego zgodnie z obowiązującą metodologią GUS oraz liczby miesięcy za okres
sprawozdawczy. Dla poparcia swego stanowiska skarżący powołał się na pogląd
prawny wyrażony w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20
lipca 2006 r., III PZP 4/06 (OSNP 2007 nr 5-6, poz. 60), zgodnie z którym na poczet
przyrostów wynagrodzeń przewidzianych w art. 4a ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 16
grudnia 1994 r. zalicza się wzrost wszystkich składników wynagrodzenia w rozumie-
niu art. 2 pkt 2 i pkt 3 tej ustawy, bowiem wprowadzone podwyżki nie miały na celu
zwiększenia wynagrodzenia pracowników zgodnie z indywidualnym wkładem pracy,
lecz podniesienie przeciętnego poziomu wynagrodzeń w poszczególnych zakładach
o kwoty będące sumą kwot podwyżek indywidualnych, dla stworzenia nowej bazy
wyjściowej negocjacji płacowych. Zdaniem pozwanego, taka wykładnia sposobu re-
alizacji ustawy jest oczywista i „nie wymaga uprzedniego wydania uchwały, aby zmie-
niło się orzekanie w tej materii”. W ocenie pozwanego, nie ma znaczenia, z jakiego
tytułu nastąpił wzrost wynagrodzenia powódki, a Sąd Okręgowy naruszył przepisy
prawa materialnego w wyniku „szczególnie rażąco błędnej wykładni i niewłaściwego
zastosowania prawa”.
W odpowiedzi na skargę powódka wniosła o oddalenie skargi i o zasądzenie
od pozwanego kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
W jednolitym i utrwalonym orzecznictwie uznaje się za niezgodne z prawem w
rozumieniu art. 4244
k.p.c. tylko takie orzeczenie, które krzywdzi stronę przez roz-
5
strzygnięcie sprzeczne z rozumianym jednoznacznie przepisem prawa, regulującym
określone uprawnienie lub obowiązek (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 grud-
nia 2005 r., II BP 3/05, OSNP 2006 nr 21-22, poz. 323 oraz z dnia 18 stycznia 2006
r., II BP 1/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 351) albo orzeczenie wydane w następstwie
oczywistych błędów sądu, spowodowanych rażącym naruszeniem zasad wykładni
prawa lub standardów orzekania, co można stwierdzić „na pierwszy rzut oka”, bez
wnikania w szczegóły sprawy i bez potrzeby prowadzenia głębszej analizy prawni-
czej (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC
2007 nr 1, poz. 17 oraz z dnia 14 grudnia 2006 r., I BP 13/06, Monitor Prawa Pracy
2007 nr 5, s. 253), lub orzeczenie zawierające rozstrzygnięcia wyraźnie sprzeczne z
przepisami prawa, których interpretacja, zastosowanie lub niezastosowanie nie po-
winny sprawiać istotnych trudności na gruncie powszechnie obowiązujących zasad
wykładni lub stosowania prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października
2006 r., I BP 10/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 274). Nie jest niezgodne z prawem
takie orzeczenie, wobec którego skarżący wskazuje przepisy, które mogą być różnie
interpretowane w oparciu o przekonujące argumenty (wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 9 marca 2006 r., II BP 6/05, OSNP 2007 nr 3-4, poz. 42). Z tego względu wybór
jednej z możliwych interpretacji przepisów prawa, choćby okazała się ona nieprawi-
dłowa, nie oznacza niezgodności orzeczenia z prawem, rodzącej odpowiedzialność
odszkodowawczą państwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2006 r., I
BP 1/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 216).
Na rozbieżności w orzecznictwie, dotyczące składników wynagrodzenia, które
mogą być brane pod uwagę przy określaniu przyrostu przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia nie niższego od kwot wskazanych w art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia
16 grudnia 1994 r., szczegółowo wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanej
uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 20 lipca 2006 r., III PZP 4/06. W uchwale tej
Sąd Najwyższy stwierdził, że na poczet przyrostów wynagrodzeń przewidzianych w
powołanej ustawie zalicza się wzrost wszystkich składników wynagrodzenia w rozu-
mieniu jej art. 2 pkt 2 i 3. W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wyraźnie stwier-
dził, że pojęcie „wynagrodzenie” nie ma w tej ustawie innego znaczenia niż ustalone
przez doktrynę i orzecznictwo. Obejmuje więc obowiązkowe, wypłacane okresowo
świadczenie ze stosunku pracy o charakterze przysparzająco-majątkowym, należne
pracownikowi od pracodawcy za wykonaną pracę, odpowiednio do jej rodzaju, ilości i
jakości. Tak pojmowane wynagrodzenie jest kategorią zbiorczą, obejmującą różne
6
składniki i nie może być ograniczane do wynagrodzenia zasadniczego i pochodnych
od niego dodatków. Z brzmienia art. 4a ustawy wynika zatem, że przy ustalaniu, czy
pracodawca wywiązał się z obowiązku podwyższenia wynagrodzenia o określoną
kwotę, należy uwzględnić wszystkie otrzymane przez pracownika kwoty pieniężne i
wartość świadczeń w naturze z tytułu wynagrodzenia za pracę. Podwyżka wynagro-
dzenia na podstawie art. 4a ustawy mogła polegać na wprowadzeniu specjalnego
dodatku „podwyżkowego”, jak również wynikać ze wzrostu istniejących składników
wynagrodzenia, wprowadzenia nowego składnika lub składników, wprowadzenia do-
datku i wzrostu istniejących składników wynagrodzenia łącznie itd.
Z przytoczonych motywów nie wynika wszak, że na poczet wzrostu wynagro-
dzenia gwarantowanego ustawą dopuszczalne jest jednostronne zaliczenie przez
pracodawcę (i to z mocą wsteczną) udzielonych uprzednio pracownikom nagród pie-
niężnych, które nie są świadczeniami przysługującymi „obowiązkowo”. Wręcz odwrot-
nie nagrody (tzw. okolicznościowe) są świadczeniami, których przyznanie zależy wy-
łącznie od uznania pracodawcy, a więc nie są przyznawane „obowiązkowo” (nie mają
charakteru roszczeniowego), czyli nie wchodzą w skład wynagrodzenia za pracę w
znaczeniu przyjętym przez orzecznictwo i doktrynę. Tej kontrowersyjnej kwestii powo-
łana uchwała więc jednoznacznie nie przesądza.
Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, którymi Sąd Najwyższy jest
związany przy ocenie zasadności skargi (art. 39813
§ 2 k.p.c. w związku z art. 42412
k.p.c.), wynika, że pozwany pracodawca wypłacił w czerwcu, wrześniu i grudniu 2002
r. nagrody „za wykonywanie dodatkowych czynności wykraczających poza zakres
obowiązków”, „za nie naganną pracę, wykonywanie dodatkowych czynności wykra-
czających poza zakres obowiązków i pozyskiwanie dodatkowych źródeł finansowa-
nia”, „za duże zaangażowanie w świadczenie usług komercyjnych i tworzenie pozy-
tywnego wizerunku firmy na lokalnym rynku usług”. Dopiero, przyznając nagrodę w
grudniu 2002 r., zastrzegł, że wszystkie trzy nagrody zostają zaliczone na poczet
ustawowej podwyżki. Takie ustalenia pozwalają ocenić, że Sąd drugiej instancji (po-
dobnie Sąd Rejonowy) nie dokonał rażąco błędnej wykładni przepisów ustawy, gdyż
zasadnie przyjął, iż wypłata nagród nie miała żadnego związku z realizacją spoczy-
wającego na pracodawcy ustawowego obowiązku podwyższenia wynagrodzeń. Za-
skarżonego wyroku nie sposób uznać za niezgodny z prawem w rozumieniu art. 4241
§ 1 k.p.c., tym bardziej, że Sąd odwoławczy ustosunkował się do prawnej argumenta-
cji pozwanego zamieszczonej w jego apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
7
10 maja 2006 r., III BP 2/06, OSNP 2007 nr 9-10, poz. 127), a wyrok został wydany
przed podjęciem przez Sąd Najwyższy uchwały w powiększonym składzie (por. wy-
rok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., I BP 17/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz.
93).
Z tych względów skarga podlegała oddaleniu, o czym Sąd Najwyższy orzekł
na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki
koszty postępowania wywołanego wniesieniem skargi na mocy art. 98 § 1 k.p.c.
========================================