Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 14/08
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Gerard Bieniek
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi K. K.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu
Rejonowego z dnia 15 listopada 2005 r. sygn. akt IV Ns I (…)
wydanym w sprawie z wniosku A. W. i A. W.
przy uczestnictwie K. K., B. S., E. S., H. S. i "B.(...)" Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w Ł.
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 maja 2008 r.,
zażalenia uczestnika postępowania K. K.
na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 26 września 2007 r., sygn. akt III Cz
(…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Ł.
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Dnia 3 października 2006 r. przewodniczący w Sądzie Rejonowym w Ł. zarządził
zwrot wniesionej przez uczestnika K. K. skargi o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem tego Sądu z dnia 15 listopada 2005 r.,
wydanym w sprawie z wniosku A. W. i A. W. przy uczestnictwie K. K., B. S., E. S., H. S. i
„B.(...)” spółki z o.o. w Ł. o zniesienie współwłasności. Zażalenie skarżącego na to
2
zarządzenie zostało postanowieniem Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 13 października
2006 r. odrzucone z tej przyczyny, że adwokat reprezentujący skarżącego, wnosząc
zażalenie, nie uiścił opłaty stałej w kwocie 200 zł przewidzianej w art. 19 ust. 3 pkt 2 w
związku z art. 18 ust. 2 i art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. – dalej: „u.k.s.c.”).
Skarżący zaskarżył to postanowienie zażaleniem, podnosząc, że postanowieniem Sądu
Rejonowego z dnia 30 maja 2006 r. został zwolniony od kosztów sądowych w całości.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 26 października 2006 r. odrzucił zażalenie
skarżącego, stwierdzając ponownie, że reprezentujący go adwokat przy wniesieniu
zażalenia nie uiścił opłaty stałej przewidzianej w art. 19 ust. 3 pkt 2 w związku z art. 18
ust. 2 oraz art. 41 ust. 1 u.k.s.c. Skarżący złożył na to postanowienie zażalenie,
zarzucając naruszenie przepisów art. 14, art. 96 ust. 1 pkt 10, art. 99 i art. 100 u.k.s.c.
oraz art. 1302
§ 3 k.p.c. Postanowieniem z dnia 19 stycznia 2007 r. Sąd Okręgowy w Ł.
oddalił zażalenie, stwierdzając, że zaskarżone postanowienie Sądu pierwszej instancji
pomimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu. Skarżący nie miał wprawdzie
obowiązku wniesienia opłaty stałej w kwocie 200 zł, jednak – korzystając z przyznanego
przez Sąd pierwszej instancji zwolnienia od kosztów sądowych – obowiązany był uiścić
opłatę podstawową w kwocie 30 zł, która również jest opłatą stałą i powinna być
uiszczona przez adwokata bez uprzedniego wezwania.
W dniu 12 lutego 2007 r. uczestnik K. K. złożył wniosek o przywrócenie terminu
do wniesienia zażalenia na zarządzenie przewodniczącego z dnia 3 października 2006
r. o zwrocie skargi o wznowienie postępowania. Podniósł, że od 2005 r. choruje i nie
radzi sobie z załatwianiem podstawowych spraw życiowych, nie otrzymuje ani
emerytury, ani renty, mimo że ze względu na zły stan zdrowia jest niezdolny do pracy,
nie ma żadnych oszczędności, gdyż te, które posiadał, wydał w 2005 r. na zaspokojenie
podstawowych potrzeb życiowych. Wywodził, że uchybił terminowi do uiszczenia opłaty
od zażalenia na zarządzenie o zwrocie skargi o wznowienie bez swojej winy, nie miał
bowiem kwoty 30 zł na poniesienie wymaganej opłaty podstawowej. Dopiero, kiedy
znajomy podarował mu kwotę 50 zł, mógł wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu
do wniesienia zażalenia i równocześnie opłacić dołączone do wniosku zażalenie kwotą
30 zł.
Postanowieniem z dnia 23 marca 2007 r. Sąd Rejonowy odrzucił wniosek
skarżącego, uznając go za spóźniony na tej podstawie, że odpis postanowienia
odrzucającego zażalenie na zarządzenie o zwrocie skargi został doręczony
3
pełnomocnikowi skarżącego w dniu 17 października 2006 r., a wniosek o przywrócenie
terminu został wniesiony dopiero w dniu 12 października 2007 r. Na skutek zażalenia
skarżącego, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 21 maja 2007 r. uchylił
postanowienie o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu, stwierdzając, że skoro
przyczyną uchybienia terminowi do wniesienia opłaty podstawowej był brak środków
finansowych, termin tygodniowy wynikający z art. 169 § 1 k.p.c. należy liczyć od czasu
ustania przyczyny, czyli od czasu pozyskania przez skarżącego niezbędnych środków
finansowych.
Postanowieniem z dnia 22 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy przywrócił skarżącemu
termin do wniesienia zażalenia na zarządzenie przewodniczącego z dnia 3 października
2006 r., po czym przedstawił akta sprawy wraz z zażaleniem Sądowi Okręgowemu.
Postanowieniem z dnia 26 września 2007 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie na
zarządzenie o zwrocie skargi o wznowienie postępowania, stwierdzając, że w granicach
kontroli zachowania wymagań formalnych zażalenia, przeprowadzanej na podstawie art.
373 w związku z art. 397 § 2 k.p.c., mieści się również sprawdzenie zasadności
postanowienia sądu pierwszej instancji przywracającego stronie termin do wniesienia
zażalenia. Dokonując tej kontroli Sąd Okręgowy uznał, że nie było podstaw do
uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu. Podkreślił, że stroną w rozumieniu
przepisów o przywróceniu uchybionego terminu jest także pełnomocnik procesowy
strony oraz że uchybienie terminowi przez pełnomocnika nie oznacza, że dana
czynność nie została dokonana bez winy strony. Konkludując stwierdził, że „zażalenie
wniesione w dniu 13 lutego 2007 r. przez K. K. zostało złożone z uchybieniem
tygodniowego terminu określonego przez przepis art. 394 § 2 k.p.c. Termin ten, liczony
od daty doręczenia odpisu zarządzenia pełnomocnikowi skarżącego, minął z dniem
12.X.2006 r.”.
W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżący zarzucił, że nie było podstaw
do zakwestionowania stanowiska Sądu pierwszej instancji w kwestii przywrócenia
terminu do wniesienia zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie skargi o
wznowienie postępowania, skoro wyłączną przyczyną uchybienia terminowi nie był brak
profesjonalizmu pełnomocnika „z urzędu”, lecz brak środków finansowych na pokrycie
opłaty podstawowej. Zdaniem żalącego, termin tygodniowy do złożenia wniosku o
przywrócenie uchybionego terminu należy liczyć dopiero od chwili pozyskania przez
niego środków finansowych umożliwiających uiszczenie tej opłaty. W konkluzji żalący
wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Okręgowy ma rację stwierdzając, że w ramach kontroli zachowania
wymagań formalnych, przeprowadzanej przez sąd drugiej instancji na podstawie art.
373 w związku z art. 397 § 2 k.p.c., mieści się również sprawdzenie zasadności
przywrócenia uchybionego terminu do wniesienia zażalenia. Trzeba jednak podkreślić,
że podważenie przez sąd drugiej instancji prawidłowości postanowienia sądu pierwszej
instancji o przywróceniu terminu do wniesienia środka odwoławczego w drodze
podejmowanej w ramach art. 373 k.p.c. kontroli zachowania ustawowych wymagań co
do tego środka powinno sprowadzać się do sytuacji, gdy w okolicznościach sprawy
zachodzi pewna ku temu podstawa. Istota tej kontroli wiąże się bowiem ze szczególnymi
uprawnieniami sądu drugiej instancji, która wkracza w niezaskarżalne orzeczenie sądu
meriti, powołanego do rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu (zob. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN 695/99, OSNC 2000, nr 3,
poz. 51).
Z argumentacji przeprowadzonej w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
nie wynika, by w sprawie zachodziła pewna podstawa do stwierdzenia wadliwości
postanowienia Sądu pierwszej instancji o przywróceniu uchybionego terminu.
Argumentacja ta bowiem obejmuje jedynie ogólnikowe stwierdzenia, że stroną w
rozumieniu przepisów o przywróceniu uchybionego terminu jest także pełnomocnik
procesowy strony oraz że uchybienie terminowi przez pełnomocnika nie oznacza, że
dana czynność nie została dokonana bez winy strony. Stwierdzenia te Sąd Okręgowy
uznał za wystarczające dla oceny, że – wbrew odmiennemu stanowisku Sądu pierwszej
instancji – uchybienie terminowi nie nastąpiło z przyczyn niezawinionych. Nie
ustosunkował się natomiast do wskazanej przez żalącego w uzasadnieniu wniosku o
przywrócenie terminu przyczyny uchybienia terminowi. Żalący powoływał się bowiem na
brak środków finansowych pozwalających mu na uiszczenie opłaty podstawowej
należnej od zażalenia na zarządzenie przewodniczącego z dnia 3 października 2006 r.
o zwrocie skargi o wznowienie postępowania i ta przyczyna wymagała rozważenia w
świetle art. 168 § 1 k.p.c.
Zachodzą zatem podstawy, by stwierdzić, że Sąd Okręgowy zakwestionował
prawidłowość przywrócenia terminu, ale uczynił to bez rozważenia wskazanych przez
żalącego okoliczności mających uprawdopodobnić wniosek.
Trzeba również zauważyć, że wywód dotyczący zażalenia z dnia 13 lutego 2007
r. jest niejasny, w aktach sprawy bowiem nie ma zażalenia wniesionego w dniu 13
5
lutego 2007 r. Jest natomiast wniosek o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na
zarządzenie przewodniczącego o zwrocie skargi o wznowienie postępowania wniesiony
w dniu 12 lutego 2007 r. (art. 165 § 2 k.p.c.), do którego – zgodnie z art. 169 § 3 k.p.c. –
dołączone zostało zażalenie na wspomniane zarządzenie.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie
pierwsze w związku z art. 3941
§ 3 oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3
k.p.c. k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.