Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 7 MAJA 2008 R.
SNO 43/08
Przewodniczący: sędzia SN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Teresa Flemming-Kulesza, Zbigniew Myszka.
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem protokolanta
w sprawie sędziego Sądu Rejonowego w stanie spoczynku po rozpoznaniu w dniu 7
maja 2008 r. zażaleń obwinionej i jej obrońców na uchwałę Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 11 lutego 2008 r., sygn. akt (...), zezwalającą na zastosowanie
wobec obwinionej środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania
u c h y l i ł zaskarżoną u c h w a ł ę w c a ł o ś c i i s p r a w ę p r z e k a z a ł
d o p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uchwałą z dnia 11 lutego 2008 r., sygn. akt
ASDo 4/07, po rozpoznaniu wniosku prokuratora Prokuratury Rejonowej o wydanie
uchwały zezwalającej na zastosowanie wobec sędziego Sądu Rejonowego w stanie
spoczynku środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, na
podstawie art. 80 § 1 u.s.p., art. 128 u.s.p. w zw. z art. 249 § 1 k.p.k. i art. 258 § 2
k.p.k. zezwolił na zastosowanie wobec tegoż sędziego w sprawie Prokuratury
Rejonowej o sygn. akt Ds. 2745/06 obejmującej postępowania, co do czynów, wobec
których Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny prawomocnymi uchwałami z dnia 24
maja 2005 r. w sprawie sygn. akt ADSo 3/05, oraz z dnia 12 grudnia 2005 r. w sprawie
sygn. akt ASDo 7/05, zezwolił na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego do
odpowiedzialności karnej, środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego
aresztowania. W uzasadnieniu uchwały podniesiono, że postępowanie obwinionej w
toku prowadzonego śledztwa w sprawie Ds. 2746/06 należało ocenić jako celowe i
świadome utrudnianie przeprowadzenia czynności procesowych z udziałem
obwinionej. Ponadto Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny zaakcentował okoliczność,
że prokurator prowadzący śledztwo w tej sytuacji de facto pozbawiony jest
możliwości merytorycznego zakończenia tegoż postępowania. W tej sytuacji, w ocenie
tegoż Sądu, zważywszy na prawomocne rozstrzygnięcia o pociągnięciu sędziego w
stanie spoczynku do odpowiedzialności karnej, jedyną przesłanką do zastosowania
środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania o charakterze
szczególnym, jest przesłanka zawarta w treści art. 258 § 2 k.p.k. Jednocześnie Sąd
2
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny z urzędu zauważył, że w niniejszej sprawie nie
występują „szczególne względy”, o których mowa w art. 259 k.p.k.
Zażalenia na tę uchwałę wnieśli obaj ustanowieni przez obwinioną obrońcy oraz
obwiniona sędzia w stanie spoczynku.
I tak adwokat K. K. zaskarżając uchwałę w całości zarzucił:
„1. obrazę przepisu art. 249 k.p.k. w zw. z art. 257 § 1 k.p.k. oraz w zw. z art.
128 Prawa o ustroju sądów powszechnych, poprzez przyjęcie, że zachodzą przesłanki
do zastosowania najsurowszego środka zapobiegawczego i tylko ten środek może być
w danych okolicznościach faktycznych zastosowany, podczas gdy analiza
zgromadzonego materiału dowodowego oraz dotychczasowe zachowanie obwinionej
nie uzasadniają powyższej tezy,
2. obrazę przepisów postępowania, a w szczególności art. 4 k.p.k. i 7 k.p.k. w
zw. z art. 201 k.p.k. i art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych poprzez
naruszenie zasady obiektywizmu i swobodnej oceny dowodów, w sytuacji gdy Sąd
oparł swe rozstrzygnięcia na błędnych wnioskach wynikających chociażby z niepełnej
i niejasnej opinii biegłego endokrynologa – lekarza z B., do której zarzuty zgłosił
obrońca adw. H. S. i zarzuty te zostały uznane, bowiem Prokuratura Rejonowa
dopuściła dowód z łącznej opinii biegłych z zakresu endokrynologii, laryngologii i
neurologii, czy z faktu pobytu sędziego w Ośrodku Sanatoryjnym „N.(...)” w Busku
Zdroju,
3. obrazę przepisów prawa procesowego w postaci art. 6 k.p.k. w zw. z art. 140
k.p.k. poprzez nie informowanie i nie doręczanie stronie oraz jej obrońcom treści
wydanych postanowień, zarówno orzeczonych na posiedzeniu jawnym jak i
niejawnym, jak przykładowo postanowienia z dnia 3 stycznia 2008 r. oraz
postanowienia w przedmiocie sprostowania protokołu z dnia 29 października 2007 r.”
Żalący na tych podstawach wniósł o uchylenie zaskarżonej uchwały.
Z kolei adwokat H. S., zaskarżając uchwałę w całości zarzucił:
naruszenie prawa procesowego, mające wpływ na treść orzeczenia, tj.
a) art. 41 § 1 k.p.k. poprzez orzekanie w sprawie przez sędziego P. F., co do
którego bezstronności istniały uzasadnione wątpliwości,
b) art. 111 ustawy z dnia 27 lipca 1001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. Nr 98, poz. 1078 z późn. zm.) – u.s.p., poprzez zaniechanie procedury
losowania składu sądzącego, do rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego P. F.,
zgłoszonego na posiedzeniu Sądu w dniu 19 grudnia 2007 r. i bezpodstawnym
rozstrzyganiu tego wniosku, przez ten sam skład Sądu Dyscyplinarnego, który
rozpoznawał pierwszy wniosek o wyłączenie sędziego P. F., na posiedzeniu w dniu 17
grudnia 2007 r.,
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający
wpływ na jego treść, polegający na bezzasadnym uznaniu, że sędzia Sądu Rejonowego
3
nie przedstawiła żadnego zwolnienia lekarskiego, które wskazywałoby, iż
niemożliwym jest jej uczestnictwo w czynnościach procesowych w charakterze
podejrzanej, a także, iż nie poddała się kompleksowym badaniom lekarskim dla
wyjaśnienia czy istnieją merytoryczne przeszkody do stawiennictwa jej w
prokuraturze, podczas gdy praktycznie terminy wezwań do prokuratury oraz na
badania lekarskie były usprawiedliwiane przez biegłych lekarzy sądowych i brak jest
podstaw do stwierdzenia, że sędzia celowo, poprzez swoje niestawiennictwo,
utrudniała przeprowadzenie czynności procesowych”
i wniósł „o zmianę orzeczenia dyscyplinarnego poprzez odmowę uwzględnienia
wniosku Prokuratora Rejonowego o wydanie zezwolenia na zastosowanie wobec
sędziego Sądu Rejonowego tymczasowego aresztowania, względnie o uchylenie
zaskarżonej uchwały i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Dyscyplinarnemu pierwszej instancji, z wyłączeniem Sądu Apelacyjnego w A.”
Obwiniona zaskarżając uchwałę w całości zarzuciła: „obrazę przepisów
postępowania, która mogą mieć wpływ na treść orzeczenia poprzez:
- orzekanie w sprawie sędziego Sądu Apelacyjnego P. F., co do którego istniały
okoliczności tego rodzaju, że mogły wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego
bezstronności w danej sprawie (art. 41 § 1 k.p.k.),
- niewyznaczenie w drodze losowania danego składu orzekającego do
rozpoznania drugiego wniosku z dnia 19 grudnia 2007 r. o wyłączenie sędziego P. F. i
bezpodstawne rozstrzygnięcie tego wniosku przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej
instancji, który rozpoznawał pierwszy wniosek z dnia 17 grudnia 2007 r. (art. 111
u.s.p.),
- niedoręczenie stronie i jej obrońcom treści wydanych postanowień, jak np.
postanowienia z dnia 3 stycznia 2008 r., postanowienia w przedmiocie sprostowania
protokołu z dnia 29 października 2007 r. (art. 140 k.p.k.),
- nieogłoszenie ustnie przez przewodniczącego składu orzekającego sędziego P.
F. najważniejszych powodów uchwały ogłoszonej w dniu 11 lutego 2008 r. (art. 100 §
1 i § 4 k.p.k.),
- błędne przyjęcie, że szczególną przesłanką do zastosowania środka
zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jest przesłanka z art. 258 § 2
k.p.k.”
Na podstawie art. 427 § 1 oraz 438 pkt 3 k.p.k. zaskarżonej uchwale obwiniona
zarzuciła „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który
mógł mieć wpływ na treść orzeczenia, polegający na przyjęciu tezy, że obwiniona
sędzia nie przedstawiła żadnego zwolnienia lekarskiego na potwierdzenie
niemożliwości jej uczestnictwa w czynnościach procesowych w charakterze
podejrzanej oraz nie poddała się badaniom biegłych sądowych”.
4
Na podstawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. obwiniona wniosła „o
zmianę zaskarżonej uchwały poprzez odmowę uwzględnienia wniosku Prokuratora
Prokuratury Rejonowej o wydanie zezwolenia na zastosowania środka
zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania sędziego Sądu Rejonowego,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonej uchwały i umorzenie postępowania, ewentualnie
o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania z wyłączeniem Sądu Apelacyjnego  Sądu Dyscyplinarnego
w A.”.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny rozważył, co następuje:
Na wstępie należało podnieść, że kwestia odpowiedzialności karnej sędziego
Sądu Rejonowego w stanie spoczynku prawomocnie została już rozstrzygnięta
pozytywnie stosownymi uchwałami Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego oraz
uchwałami Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego. W tej sytuacji, aktualnie
przedmiotem oceny Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, jest wyrażona zgoda
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego na ewentualne zastosowanie wobec
obwinionej przez właściwy sąd środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego
aresztowania (por. art. 181 Konstytucji RP, uchwała SN z dnia 12 września 2006 r.,
SNO 40/06, art. 80 § 2h u.s.p.). Cele środków zapobiegawczych, w tym
najsurowszego – tymczasowego aresztowania – jasno określa art. 249 § 1 k.p.k. Z
kolei przesłanki o charakterze szczególnym zastosowania tego najsurowszego środka
zawarte są w treści art. 258 k.p.k. Artykuł 258 § 1 pkt 2 k.p.k. stanowi, że tymczasowe
aresztowanie może nastąpić, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie
nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny
sposób utrudniał postępowanie karne. Natomiast przepis art. 258 § 2 k.p.k. zawiera
przesłankę o charakterze szczególnym (realnie grożąca oskarżonemu surowa kara)
mogącą uzasadniać zastosowanie tegoż środka zapobiegawczego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny stosownie do treści art. 436 k.p.k. mającego
w tej sprawie odpowiednie zastosowanie, ograniczył zakres i ocenę uchybień
podniesionych w zażaleniach, tylko co do oceny uchybienia podniesionego w
zażaleniu obwinionej (rażąca obraza art. 258 § 2 k.p.k.) jak i uchybienia
podniesionego w uzasadnieniu zażalenia obrońcy adwokata H. S. (k. 3) o ewidentnym
błędzie procesowym poprzez przyjęcie przesłanki z art. 258 § 2 k.p.k. To zawężenie
oceny zażaleń przez Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny jest wystarczające do
wydania uchwały, zaś rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne dla
dalszego toku postępowania.
Rażąco wadliwa jest podstawa prawna zaskarżonej uchwały mająca swoje
umocowanie, zważywszy na jej treść, przez przywołanie art. 258 § 2 k.p.k. Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny jednoznacznie ocenił postępowanie obwinionej jako
5
celowe i świadome utrudnianie prowadzenia czynności procesowych z jej udziałem.
Niestawianie się obwinionej na wyznaczone przez organ procesowy terminy
specjalistycznych badań lekarskich, bez należytego usprawiedliwienia, może być
ocenione przez pryzmat art. 258 § 1 pkt 2 k.p.k., a nie art. 258 § 2 k.p.k. Ten ostatni
przepis dotyczy zupełnie innej sytuacji karnoprocesowej i na tym etapie
postępowania w żaden sposób nie znajduje zastosowania w sprawie obwinionej. W
związku z tym, konieczne było uchylenie z tego względu zaskarżonej uchwały w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu –
Sądowi Dyscyplinarnemu.