Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 4/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Andrzej Wróbel
w sprawie z powództwa E. G. i E. K.
przeciwko Wyższej Szkole Finansów i Bankowości […]
o stypendium naukowe,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda E. K. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 17 października 2007 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 października 2007 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda E.
K. od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia
2
17 października 2007 r. oddalającego powództwo przeciwko Wyższej Szkole
Finansów i Bankowości o stypendium naukowe.
Sąd drugiej instancji podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne oraz
rozważania prawne Sądu pierwszej instancji, które przedstawiają się następująco.
Powód w dniu 4 czerwca 2005 r. zawarł z Wyższą Szkołą Finansów i
Bankowości umowę o pracę na czas określony od dnia 1 października 2005 r. do
dnia 30 września 2010 r. na stanowisku profesora z wynagrodzeniem miesięcznym
1.000 zł. brutto. 1 października 2005 r. kanclerz uczelni na podstawie uchwały nr 3
Senatu Wyższej Szkoły Finansów i Bankowości z dnia 20 września 2000 r.
przyznała powodowi stypendium naukowe w wysokości 4.300 zł. Stypendium to
miało być wypłacane na koniec każdego miesiąca z możliwością wstrzymania lub
cofnięcia (bez wcześniejszego powiadomienia) w przypadku nieprowadzenia badań
naukowych w zakresie ekonomii towaroznawstwa, nauki o jakości i zarządzania
zintegrowanego. W styczniu 2006 r. powód przekazał wyniki swoich badań
naukowych rektorowi uczelni. W lipcu 2006 r. kanclerz zdecydowała o
niewypłacaniu stypendium naukowego powodowi. W dniu 13 września 2006 r.
powód otrzymał pismo rozwiązujące umowę o pracę za dwutygodniowym
wypowiedzeniem z dniem 30 września 2006 r.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że
stosownie do treści art. 3531
k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek
prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości tego stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. W
przypadku umów o pracę jednym z ograniczeń ustawowych jest to, że
postanowienia umowy w zakresie wynagrodzenia za pracę nie mogą określać
wynagrodzenia niższego od wynagrodzenia minimalnego ustalonego przez
ustawodawcę. W umowie o pracę powoda znalazły się jasno sprecyzowane zasady
wynagrodzenia za pracę. Ani z umowy o pracę powoda ani też z aktu przyznania
stypendium naukowego nie wynika, że integralnym składnikiem wynagrodzenia
miało być stypendium naukowe. Stypendium naukowego nie można utożsamiać z
wynagrodzeniem za pracę, ani też uznać za składnik wynagrodzenia za pracę.
Istotnym elementem odróżniającym stypendium naukowe od wynagrodzenia za
pracę była kwestia ekwiwalentności tych świadczeń. Wynagrodzenie za pracę
3
stanowiło ekwiwalent za wykonaną pracę dydaktyczną na uczelni, a stypendium
naukowe było świadczeniem wypłacanym za prace badawczo – naukowe. Z aktu
przyznania stypendium wyraźnie wynika jego związek z prowadzeniem badań
naukowo – badawczych. Ponadto „Regulamin wynagradzania pracowników
zatrudnionych w Wyższej Szkole Finansów i Bankowości” wprowadzony w dniu 1
października 1995 r. nie przewiduje, aby w skład wynagrodzenia bądź jako jego
dodatkowy składnik wchodziło stypendium naukowe.
Od dnia 1 października 2000 r. zasady przyznawania stypendium
naukowego u strony pozwanej określa uchwała Senatu Wyższej Szkoły Finansów i
Bankowości w sprawie projektu ufundowania stypendiów naukowych. Zgodnie z § 3
tego projektu decyzję o wysokości stypendiów naukowych i ich ewentualnych
zmianach podejmuje wyłącznie kanclerz. Natomiast na podstawie § 5 stypendium
naukowe ma charakter uznaniowy i jest niezależną od wynagrodzenia formą
gratyfikacji.
Powód jako pracownik naukowy pozwanej powinien był zapoznać się z
regulacjami przyznawania mu stypendium naukowego, które były powołane w treści
aktu nadania stypendium oraz dostępne na tablicy ogłoszeń.
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji co do
tego, że z treści postanowień projektu ufundowania stypendiów naukowych wynika,
że zarówno decyzja o przyznaniu stypendium jak i określenie jego wysokości
zostało pozostawione kanclerzowi pozwanej szkoły. Uznaniowość należy rozumieć
na tyle szeroko, że nie obejmuje ona swoją treścią jedynie zapisanych w akcie
nadania stypendium naukowego powoda przypadków nie wywiązania się
terminowego z prowadzonych przez niego prac naukowych. Stypendium naukowe
było wypłacane z zysków pozwanej szkoły, która ma charakter niepubliczny.
Dopiero przyznanie stypendium naukowego stanowiło dla powoda podstawę do
żądania wypłaty, a takiej decyzji kanclerz pozwanej szkoły nie podjęła.
Sąd drugiej instancji podkreślił, że w pozwie powód podnosił, że kwota jego
miesięcznego wynagrodzenia została określona w umowie o pracę na kwotę 1.000
zł. brutto, natomiast przyznano mu również stypendium w zamian za zobowiązanie
się do prowadzenia działalności naukowej w dziedzinie ekonomii – w kwocie 4.300
zł. Z powyższego wynika, że apelujący wyraźnie rozróżniał wynagrodzenie od
4
stypendium. Wynagrodzenie i stypendium odróżniał również pozwany, o czym
świadczą wyciągi z transakcji bankowych. W apelacji skarżący E. K. bezzasadnie
twierdził, że powinien otrzymać wynagrodzenie w kwocie 5.000 zł.
Sąd drugiej instancji za chybiony uznał podnoszony w apelacji zarzut
naruszenia art. 65 k.c., gdyż przepis ten nie ma zastosowania w sprawie (podobnie
jak art. 42 k.p). Nie jest prawdą, że strony ustaliły wynagrodzenie na kwotę 5.000
zł., gdyż przeczy temu zawarta pisemnie umowa o pracę.
W skardze kasacyjnej wniesionej od powyższego wyroku Sądu Okręgowego
powód E. K. wniósł o jego zmianę i orzeczenie co do istoty sprawy przez
zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 12.900 zł. wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz
powoda kosztów postępowania według norm przepisanych prawem.
Skarga zawiera tylko podstawę dotyczącą naruszenia przepisów prawa
materialnego, w ramach której skarżący zarzucił błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie art. 29 § 1 pkt 3 k.p. i art. 119 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005
r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) oraz nie
uwzględnienie dyspozycji art. 65 § 2 k.c. przez uznanie, że wypłacane powodowi
stypendium naukowe nie stanowiło ukrytego składnika wynagrodzenia za jego
pracę wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy i na warunkach określonych w
art. 22 § 1 k.p. na rzecz strony pozwanej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zawarte w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia wskazanych w niej
przepisów prawa materialnego stanowiących o tym, że umowa o pracę powinna
określać wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy oraz że w umowach
należy raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, anieżeli opierać się
na jej dosłownym brzmieniu (art. 65 § 2 k.c.), muszą być w procesie subsumcji
odniesione do ustalonych w sprawie faktów. To oczywiste uzależnienie oceny
prawnej od konkretnego stanu faktycznego, na etapie postępowania kasacyjnego
nie może polegać na podstawianiu pod zakwestionowaną w skardze ocenę prawną
5
innych ustaleń faktycznych niż te, które stanowią podstawę zaskarżonego
orzeczenia (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.).
Za niedopuszczalne należy uznać te z argumentów powoływanych w
rozpatrywanej skardze, które polegają na wskazywaniu okoliczności faktycznych
niepotwierdzonych podstawą faktyczną zaskarżonego wyroku. Dotyczy to w
szczególności powoływania się przez skarżącego na „wstępne ustalenia dotyczące
wynagrodzenia za pracę”, chociaż ustaleń takich nie zawiera podstawa faktyczna
zaskarżonego wyroku. Powoływanie się w skardze na okoliczności wykraczające
poza zakres ustaleń faktycznych zaskarżonego wyroku jest także niekonsekwentne
w stosunku do wybranej przez skarżącego podstawy skargi (por. art. 3983
§ 1 pkt 1
k.p.c.), wszak skarżący nie zarzucił naruszenia jakiegokolwiek przepisu
postępowania określającego procesowe podstawy dokonanych w sprawie ustaleń.
Skarga jest niezasadna, gdyż jej zasadnicze tezy o jakiejś
niedopuszczalności wynagrodzenia za pracę powoda zostały oderwane od ustaleń
faktycznych wyroku, a nawet nie mieszcząc się w zakresie wskazanych w skardze
przepisów prawa materialnego polegają na przedstawieniu w formie pytań
wątpliwości jakie skarżący – w tych warunkach teoretycznie – wysnuwa na tle
opowiedzianych w skardze praktyk uczelni niepublicznych ażeby do stosunku pracy
wprowadzać stypendium naukowe w celu obniżenia kosztów zatrudnienia.
W ramach postawionych zarzutów (por. art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.) nie
mieszczą się także podniesione w uzasadnieniu skargi zastrzeżenia co do
ukształtowania stypendium naukowego przyznanego powodowi na zasadach
nadmiernie uznaniowych, zależnych wyłącznie od organu uczelni. Zastrzeżenia te
nie odnoszą się bowiem adekwatnie do zarzutów skargi, których konstrukcja nie
dotyczy stypendium, ale wynagrodzenia za pracę. Skarżący nie domaga się w
skardze ustalenia prawa do stypendium, którego powód został bezpodstawnie
pozbawiony, domaga się wyłącznie umówionego wynagrodzenia za pracę.
Tymczasem, stosownie do poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych,
strony zawarły na piśmie umowę o pracę z określeniem w niej umówionego
wynagrodzenia za pracę, niezależnie od tego, w innym terminie i z powołaniem się
na szczególne podstawy w zakresie przyjętych w pozwanej Uczelni zasad
6
przyznawania stypendium naukowego, zostało przyznane powodowi określone
stypendium.
Ocena prawna zaskarżonego wyroku o odrębności stypendium od
wynagrodzenia za pracę opiera się na niebudzącej zastrzeżeń analizie ustalonych
faktów. Podkreślono w tej ocenie nie tylko niebudzącą wątpliwości interpretacyjnych
treść umowy, świadomie przez powoda zaakceptowanej, ale także odrębne
struktury wynagrodzenia za pracę i stypendium, w tym szczególne źródła
wewnętrznego prawa Uczelni jako podstawy przyznania stypendium naukowego.
Ocena ta obejmuje wynikającą z art. 65 § 2 k.c. dyrektywę interpretacji umów
zgodnie z zamiarem stron i celem umowy.
Ustaleniom i ocenie prawnej zaskarżonego wyroku nie mogą być skutecznie
przeciwstawione wątpliwości, które nie opierają się na analizie ustalonych
okoliczności faktycznych a ujęte zostały w skardze w formie teoretycznych pytań,
które z tego powodu nie podlegały rozpoznaniu.
Z powyższych przyczyn, uznając bezzasadność podstawy skargi kasacyjnej
Sąd Najwyższy orzekł zgodnie z art. 39814
k.p.c.