Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 527/07
POSTANOWIENIE
Dnia 13 czerwca 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. F. i A. R.
przeciwko Miastu W., W. J., T. K., E. C., H. S., D. C., K. C. i A. S.
z udziałem interwenienta ubocznego Skarbu Państwa - Komendanta Głównego Policji o
eksmisję,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 13 czerwca 2008 r.,
skargi kasacyjnej powoda W. F.
od postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 23 maja 2007 r., sygn. akt V Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W.
do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 24 listopada 2006 r. oddalił powództwo W.
F. i A. R. o nakazanie opróżnienia i wydania:
- pozwanym Miastu W., T. K., E. C., H. S., D. C., K. C. i A. S. – lokalu mieszkalnego nr
(...) w budynku przy ulicy Ś. oraz - pozwanym Miastu W. i W. J. – lokalu mieszkalnego nr
(...) znajdującego się w tym samym budynku.
Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i wnioski.
Powodowie są współwłaścicielami przedmiotowych lokali. Zostały one przejęte
przez resort spraw wewnętrznych. Pierwszy z nich przydzielono E. K., mężowi pozwanej
2
T. K., drugi – W. J. Oba lokale pozostają w dyspozycji Komendy Głównej Policji.
Do zamieszkiwania w lokalu nr (...) uprawnieni są T. K., E. C., H. S., D. C., K. C. i A. S.
Zgodnie z art. 90 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (jednolity tekst: Dz. U.
z 2007 r. Nr 43, poz. 266) właściciele lokali mieszkalnych pozostających w dyspozycji
ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych mu organów, mogą zostać
ograniczeni w prawie rozporządzania tymi lokalami, jak też korzystania z nich, dopóki
nie zostały one opróżnione trybie określonym w tej ustawie. Pozwanym przysługuje
skuteczne względem powodów uprawnienie do korzystania z lokali nr (...) i (...), dlatego
też żądanie nakazania ich opróżnienia i wydania nie znajduje usprawiedliwienia.
Sąd Okręgowy w W., na skutek apelacji powoda W. F., postanowieniem z dnia 23
maja 2007 r. uchylił wyrok Sądu Rejonowego, odrzucił pozew i orzekł o kosztach
procesu.
Sąd Okręgowy wskazał, że skoro bezspornie lokale, których opróżnienia
i wydania domagają się powodowie, pozostają w dyspozycji Komendanta Głównego
Policji, to przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów (Dz. U.
Nr 31, poz. 266 ze zm.) mogłyby mieć do nich zastosowanie – stosownie do dyspozycji
art. 3 ust. 2 tej regulacji - jedynie w przypadku braku odrębnych przepisów dotyczących
tych lokali, stanowiących inaczej. Tymczasem takie odmiennie uregulowania
przewidziane zostały w art. 90 i art. 97 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji.
Ten ostatni przepis zastrzega wyraźnie, że przydział i opróżnienie lokali mieszkalnych
pozostających w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych
mu organów następuje w drodze decyzji administracyjnej. Odesłanie do tych przepisów
zawiera art. 29 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu,
Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura
Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży
Pożarnej i Służby Więziennej oraz członków ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r.
Nr 8, poz. 67 ze zm.; dalej: „ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy”). W
świetle tych odrębnych regulacji, droga sądowa w sprawach o opróżnienie
przedmiotowych lokali jest niedopuszczalna i to niezależnie od tego, czyją są one
własnością.
W skardze kasacyjnej skierowanej przeciwko rozstrzygnięciu dotyczącemu
eksmisji z lokalu nr (...) w budynku przy ulicy Ś. w W., opartej na podstawie określonej w
art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., powód W. F. zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie:
3
- art. 2 § 3 i art. 379 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 90, art. 95 i art. 97 ust. 5 ustawy z dnia
6 kwietnia 1990 r. o Policji i w związku z art. 29 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy przez uznanie, że żądanie opróżnienia i
wydania wymienionego lokalu nie podlega rozpoznaniu w drodze postępowania przed
sądem powszechnym;
- art. 365 § 1 k.p.c. przez pominięcie mocy wiążącej prawomocnego postanowienia
Sądu pierwszej instancji oddalającego wniosek o odrzucenie pozwu z powodu
niedopuszczalności drogi sądowej.
Powołując się na tak ujęta podstawę kasacyjną skarżący wniósł o uchylenie
postanowienia Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie
sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W odpowiedziach na skargę kasacyjną interwenient uboczny po stronie pozwanej
- Skarb Państwa – Komendant Główny Policji zastępowany przez Prokuratorię
Generalną Skarbu Państwa oraz pozwani uprawnieni do zamieszkiwania w lokalu nr (...)
wnieśli o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku wynika, że powodowie
są współwłaścicielami lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ulicy Ś. Zgłoszone
przez nich żądanie nakazania opróżnienia i wydania tego lokalu zmierza zatem do
realizacji roszczenia przewidzianego w art. 222 § 1 k.c. Nie ulega więc wątpliwości, że
roszczenie to wynika ze stosunku cywilnego. Do rozpoznawania spraw ze stosunków z
zakresu prawa cywilnego powołane są – co do zasady – sądy powszechne. Zasadę tę
statuuje art. 2 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, sprawy cywilne nie podlegają
rozpoznaniu w postępowaniu sądowym jedynie wtedy, gdy przepisy szczególne
przewidują dla nich właściwość innych organów. W rozpoznawanej sprawie zasadnicze
znaczenie ma zatem kwestia, czy obowiązują przepisy szczególne przewidujące - w
zakresie orzekania eksmisji z lokalu mieszkalnego objętego żądaniem pozwu -
właściwość innych organów. Podkreślić przy tym należy, że wyłączenie z kognicji sądu
powszechnego rozpoznawania spraw cywilnych musi być wyraźne, a regulujące te
kwestię przepisy podlegają wykładni właściwej dla rozwiązań stanowiących wyjątek od
przyjętej zasady (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r. IV CK
70/05 niepubl.).
Sąd Okręgowy uznał, że takim przepisem szczególnym jest art. 97 ust. 5 ustawy
z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (dalej: „ustawa o Policji”). Zgodnie z jego treścią,
4
odczytywaną z uwzględnieniem postanowień ust. 1 wymienionego artykułu oraz art. 90
tej ustawy, przydział i opróżnianie mieszkań będących w dyspozycji ministra właściwego
do spraw wewnętrznych lub podległych mu organów, które zostały uzyskane w wyniku
ich działalności inwestycyjnej albo od terenowych organów rządowej administracji
ogólnej lub stanowiących własność gminy albo zakładów pracy, a także zwolnione przez
osoby dysponujące przydziałem uzyskanym z jednostek podległych ministrowi
właściwemu do spraw wewnętrznych, następuje w formie decyzji administracyjnej.
Odnosząc się do tej argumentacji trzeba zauważyć, że wskazane wyłączenie
drogi sądowej może odnosić się tylko do tych lokali mieszkalnych, które pozostają w
legalnej dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych mu
organów (por. uzasadnienia: wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2002 r., I
CKN 683/00, nie publ. oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 1996 r., III
CZP 189/95, OSNC 1996, nr 7-8, poz. 93). Przyjąć zatem należy, że powództwo o
wydanie lokalu mieszkalnego wytoczone – jak ma to miejsce w rozpoznawanej sprawie -
przez osobę powołującą się na prawo własności, oparte na twierdzeniu o bezprawnym
pozostawaniu tego lokalu w dyspozycji podmiotów określonych w art. 90 ustawy o
Policji, podlega rozpoznaniu przez sąd powszechny. Artykuł 97 ust. 5 tej ustawy nie
wyłącza w takich przypadkach drogi sądowej. Pogląd taki wyraził również Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 15 maja 2008 r., I CSK 526/07 (nie publ.) w sprawie z
powództwa o eksmisję z przedmiotowego lokalu, wytoczonego przez W. F. i A. R.
przeciwko Skarbowi Państwa – Komendantowi Głównemu Policji, podkreślając, że
odebranie władztwa nad nieruchomością z naruszeniem prawa nie powoduje utraty
roszczenia windykacyjnego, jeżeli nie zadysponowano skutecznie nieruchomością i nie
stała się ona własnością innych osób fizycznych lub prawnych.
Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury, samo "posiadanie" prawa,
którego ochrony się żąda, potrzebne jest nie do wszczęcia, lecz do wygrania procesu. O
dopuszczalności drogi sądowej sąd winien rozstrzygać, kierując się jedynie treścią
pozwu, powołanymi w nim przepisami, a nie oceną zasadności żądania.
Dopuszczalność drogi sądowej nie zależy bowiem ani od wykazania istnienia
materialnoprawnego roszczenia, ani też od charakteru stosunku prawnego faktycznie
istniejącego między stronami (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., III
CKN 564/01, nie publ.).
Trafnie zatem skarżący zakwestionował stanowisko Sądu Okręgowego
wskazujące na niedopuszczalność drogi sądowej w rozpoznawanej sprawie.
5
Zapatrywania tego nie usprawiedliwia stwierdzenie, że skoro lokal nr (...) objęty został
decyzją o przydziale, to znajdował się on w dyspozycji organu, który tę decyzję wydał.
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącego, Sąd Okręgowy rozważając przy
rozpoznawaniu apelacji kwestię dopuszczalności drogi sądowej - mimo wcześniejszej
prawomocnej odmowy odrzucenia pozwu z tej przyczyny – nie naruszył art. 365 § 1
k.p.c. Zgodnie bowiem z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji jest obowiązany wziąć
pod uwagę z urzędu – w granicach zaskarżenia – wszystkie przyczyny nieważności
postępowania. Wadliwe wnioski, jakie wysunął z tej oceny, usprawiedliwiają natomiast
zarzut naruszenia pozostałych, wskazanych w skardze kasacyjnej, przepisów
postępowania.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł, jak w sentencji.