Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 16 WRZEŚNIA 2008 R.
SNO 70/08
Przewodniczący: sędzia SN Andrzej Siuchniński.
Sędziowie SN: Barbara Myszka, Grzegorz Misiurek (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y  S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem sędziego
Sądu Okręgowego Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego oraz
protokolanta po rozpoznaniu w dniu 16 września 2008 r. sprawy sędziego Sądu
Rejonowego w związku z odwołaniem obwinionej od wyroku Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 11 kwietnia 2008 r., sygn. akt (...)
u c h y l i ł zaskarżony w y r o k w c z ę ś c i d o t y c z ą c e j o b w i n i o n e j
s ę d z i e g o Sądu Rejonowego i w t y m z a k r e s i e p r z e k a z a ł s p r a w ę
S ą d o w i A p e l a c y j n e m u – S ą d o w i D y s c y p l i n a r n e m u d o
p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a .
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2008 r. uznał:
1. obwinioną sędziego X. Y. za winną tego, że w toku prowadzonego
postępowania wykonawczego w sprawie XXIV Wp 1640/06, po wezwaniu w dniu 12
maja 2006 r. skazanego Mariusza K. do stawienia się w Areszcie Śledczym w P. w
dniu 26 maja 2006 r. celem odbycia kary łącznej pozbawienia wolności i złożeniu
przez wymienionego wniosku o odroczenie wykonania tej kary, do którego dołączył
postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 23 stycznia 2006 r. o udzielenie mu
warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania reszty kar, które zostały
połączone wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 29 marca 2006 r., sygn. akt VI K
1735/05, nie wykazała należytej sumienności i rozwagi, by wstrzymać wykonanie tej
kary do czasu ewentualnego udzielenia skazanemu warunkowego przedterminowego
zwolnienia z odbywania kary łącznej pozbawienia wolności i wydała dnia 11 lipca
2006 r. nakaz doprowadzenia skazanego do Aresztu Śledczego w P., gdy tymczasem
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie V Wz 2369/06
udzielił mu warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania kary łącznej, co
doprowadziło do bezprawnego pozbawienia wolności skazanego, tj. przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sadów
powszechnych (Dz. U Nr 98, poz. 1070 ze zm.) i na podstawie art. 109 § 5 tej ustawy
odstąpił od wymierzenia jej kary;
2
2. obwinioną sędziego W. Z. za winną tego, że w dniu 24 lipca 2006 r.,
wykonując czynności w zastępstwie obwinionej X. Y. nie dość wnikliwie i sumiennie
zapoznała się z aktami sprawy XXIV Wp 1640/06 i nie wstrzymała wykonania
zarządzenia doprowadzenia skazanego Mariusza K. do Aresztu Śledczego w P., do
czasu ewentualnego udzielenia mu warunkowego przedterminowego zwolnienia z
odbywania kary łącznej pozbawienia wolności, mimo że do wniosku o odroczenie
wykonania kary pozbawienia wolności skazany dołączył postanowienie Sądu
Okręgowego z dnia 23 stycznia 2006 r. o udzieleniu mu warunkowego
przedterminowego zwolnienia z odbywania kar, które zostały połączone wyrokiem
łącznym Sądu Rejonowego z dnia 29 marca 2006 r., sygnatura VI K 1735/05 i poleciła
wykonać wyżej wymienione zarządzenie doprowadzenia skazanego, gdy tymczasem
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 czerwca 2006 r. w sprawie V Wz 2369/06
udzielił mu warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania kary łącznej, co
doprowadziło do bezprawnego pozbawienia skazanego wolności, tj. przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów
powszechnych i na podstawie art. 109 § 5 tej ustawy odstąpił od wymierzenia jej kary.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że obwinione sędzia X. Y. i sędzia
W. Z. orzekają w XXIV Wydziale Wykonawczym Sądu Rejonowego i w ramach
podziału czynności podejmują decyzje związane z postępowaniem wykonawczym w
zakresie spraw karnych.
Sąd Rejonowy skazał Mariusza K. wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2003 r., sygn.
akt IV K 1461/02, na karę jednego roku i ośmiu miesięcy pozbawienia wolności za
czyn z art. 279 § 1 k.k. oraz wyrokiem z dnia 14 listopada 2002 r., sygn. akt VI K
821/02, na karę dwóch lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności za czyn z art. 280
§ 1 k.k. Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 23 stycznia 2006 r., sygn. akt V Wz
64/06, warunkowo przedterminowo zwolnił skazanego Mariusza K. z odbywania
reszty kary pozbawienia wolności w wymienionych sprawach i wyznaczył okres próby
dwóch lat. W dniu 29 marca 2006 r. Sąd Rejonowy wydał wobec Mariusza K.,
skazanego wzmiankowanymi wyżej wyrokami, wyrok łączny (sygn. akt VI K
1735/06) i wymierzył mu karę łączną trzech lat i sześciu miesięcy pozbawienia
wolności oraz łączną karę grzywny w wysokości stu stawek dziennych po 20 złotych
każda.
Po przekazaniu akt sprawy z VI Wydziału Karnego Sądu Rejonowego do XXIV
Wydziału Wykonawczego sędzia X. Y. w sprawie XXIV Wp 1640/06 wezwała
skazanego Mariusza K. do odbycia kary orzeczonej wyrokiem łącznym i nakazała jego
przyjęcie. Mariusz K. w piśmie z dnia 24 maja 2006 r. złożył w tej sprawie wniosek o
odroczenie kary wskazując, że w dniu 23 stycznia 2006 r. został zwolniony z odbycia
reszty kar orzeczonych wyrokami w sprawach IV K 1461/02 oraz VI K 821/02. W tym
samym dniu złożył też wniosek o wstrzymanie wykonania kary. Sędzia X. Y. uznała
3
ten wniosek, wobec nieopłacenia go w zakreślonym terminie, za bezskuteczny i w
dniu 11 lipca 2006 r. wydała nakaz doprowadzenia skazanego do Aresztu Śledczego w
P. Wcześniej, postanowieniem z dnia 22 czerwca 2006 r., sygn. akt V Wz 2369/06,
Sąd Okręgowy na podstawie art. 24 § 1 k.k.w. zmienił postanowienie tegoż Sądu z
dnia 23 stycznia 2006 r., sygn. akt V Wz 64/06, w ten sposób, że za podstawę
odbywania przez skazanego kary przyjął wyrok łączny Sądu Rejonowego z dnia 29
marca 2006 r., sygn. VI 1735/05.
W dniu 24 lipca 2006 r. obwiniona sędzia W.Z. wykonująca obowiązki w
zastępstwie sędziego X. Y. została zawiadomiona przez pracownika sekretariatu
XXIV Wydziału Wykonawczego o zatrzymaniu Mariusza K. przez funkcjonariusza
policji. Funkcjonariusz ten zwrócił się z zapytaniem, czy skazany ma zostać
doprowadzony do Aresztu Śledczego mimo okazania dowodu uiszczenia opłaty od
złożonego wniosku o odroczenie wykonania kary. Sędzia W. Z. nakazała
doprowadzenie skazanego do Aresztu Śledczego, a złożony przez niego wniosek
potraktowała jako wniosek o przerwę w karze.
W dniu 27 lipca 2006 r. sędzia penitencjarny Sądu Okręgowego zarządził
natychmiastowe zwolnienie Mariusza K. na podstawie art. 34 § 4 k.k.w. uznając, że od
dnia 24 lipca 2006 r. jest on bezprawnie pozbawiony wolności.
Oceniając tak ustalony stan faktyczny Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
uznał, że obydwie obwinione dopuściły się przewinień dyscyplinarnych
przewidzianych w art. 107 § 1 u.s.p. Okoliczności sprawy pozwalają jednak uznać, że
są to przewinienia mniejszej wagi, a w konsekwencji – na podstawie art. 109 § 5 u.s.p.
– odstąpić od wymierzenia obwinionym kary.
Odwołanie od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego złożyła
obwiniona sędzia W. Z. podnosząc zarzuty:
A. obrazy przepisów prawa materialnego, tj. art.. 107 § 1 u.s.p. przez przyjęcie, że
zachowanie obwinionej, polegające na potwierdzeniu wydanego przez sędziego
X. Y. nakazu doprowadzenia skazanego Mariusza K. do Aresztu Śledczego w P.
wyczerpuje znamiona przewinienia służbowego, którego immanentną cechą jest
oczywista i rażąca obraza przepisów prawa, bez wskazania konkretnych
naruszonych przepisów;
B. obrazy przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść zapadłego
orzeczenia, a to:
- art. 339 § 3 w zw. z art. 381 k.p.k. przez nierozpoznanie przed otwarciem
przewodu sądowego wniosku obwinionej o umorzenie postępowania
zgłoszonego przed rozprawą, co doprowadziło do tego, że Sąd Dyscyplinarny
– z naruszeniem art. 4 i art. 9 § 1 k.p.k. – nie ustosunkował się do twierdzeń
zawartych w tym wniosku;
4
- art. 381 w zw. z art. 385 § 1 k.p.k. przez otwarcie przewodu sądowego bez
rozpoznania wniosku obwinionej o umorzenie postępowania, co naruszyło jej
prawo do obrony przez uniemożliwienie złożenia – na podstawie art. 345 § 1
k.p.k. – wniosku o przekazanie sprawy Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego
do uzupełnienia postępowania dyscyplinarnego;
- art. 167 w zw. z art. 170 § 3 k.p.k. przez nierozpoznanie wszystkich
wniosków dowodowych złożonych na etapie postępowania dyscyplinarnego
prowadzonego przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego, co doprowadziło
do niewyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy;
- art. 174 k.p.k. przez ustalenie treści przekazanej ustnie informacji o
przyczynach kwestionowania przez policję zasadności wykonania nakazu
doprowadzenia skazanego Mariusza K. za pomocą pism, a nie w oparciu o
zeznania świadków;
- art. 399 § 1 k.p.k. przez nieuprzedzenie stron o możliwości zmiany
kwalifikacji prawnej przewinienia zarzucanego obwinionej poprzez
wyłączenie z tej kwalifikacji naruszenia przez obwinioną art. 3 § 1 i art. 24 §
1 k.k.w.;
- art. 424 § 1 pkt 1 i 2 oraz § 2 k.p.k. przez nieustosunkowanie się do całości
ujawnionego materiału dowodowego i niewskazanie, czy i w jakim zakresie
na podjętą przez obwinioną decyzję miały wpływ warunki wykonywanej
przez nią pracy oraz nieprzekazanie przez VI Wydział Grodzki Sądu
Rejonowego odpisu postanowienia Sądu Okręgowego w sprawie V Wz
2369/06, a także przez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku i
nieprzytoczenie okoliczności usprawiedliwiających kwalifikację zachowania
obwinionej jako przypadek mniejszej wagi.
Powołując się na powyższe zarzuty obwiniona wniosła o zmianę zaskarżonego
wyroku i uniewinnienie jej od zarzucanego przewinienia służbowego, bądź też o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu –
Sadowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Odwołaniu obwinionej sędziego W. Z. nie można odmówić słuszności.
Podstawę materialnoprawną odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego stanowi
art. 107 § 1 u.s.p. Zgodnie z tym przepisem, za przewinienia służbowe, w tym za
oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu
(przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie. Unormowanie to
wskazuje wyraźnie na rozróżnienie dwóch rodzajów deliktów dyscyplinarnych
powodujących odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego. Pierwsza postać tego deliktu
to przewinienia służbowe, z którymi ustawodawca powiązał oczywiste i rażące
5
naruszenie prawa. Chodzi tu, jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny
m.in. w wyroku z dnia 23 stycznia 2008 r., SNO 89/07 (OSNKW 2008, nr 5, poz. 37)
o wszelkie naruszenia prawa zarówno z zakresu regulacji normujących zadania i
obowiązki służbowe sędziego, a więc obrazę przepisów ustawy – Prawo o ustroju
sądów powszechnych, Regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów, instrukcji
sądowych, jak i o przepisy prawa materialnego oraz procesowego będące podstawą
działalności orzeczniczej. Przewinienie służbowe w takim rozumieniu rodzi
odpowiedzialność dyscyplinarną jedynie wówczas, gdy naruszenia prawa, których
dopuścił się sędzia, są oczywiste i zarazem rażące. „Oczywistość” naruszenia prawa
podlega ocenie uwzględniającej rodzaj, wagę i ciężar błędu popełnionego przy
wykładni prawa. Występuje ona wtedy, gdy popełniony błąd jest łatwy do
stwierdzenia i bez głębszej analizy można zastosować właściwy przepis, zaś
rozumienie prawa nie powinno budzić wątpliwości u przeciętnej osoby o
kwalifikacjach prawniczych. Kryterium „rażącej” obrazy prawa należy natomiast
odnosić do skutków, jakie powstały w wyniku błędnego zastosowania lub
niezastosowania obowiązujących przepisów. Do przypisania deliktu dyscyplinarnego
w postaci przewinienia służbowego nie jest wystarczające popełnienie błędu – i to
nawet oczywistego – w zakresie prawidłowego stosowania prawa. Konsekwencją
takiego uchybienia musi być jednoczesne narażenie na szwank praw i interesów stron
albo wyrządzenie szkody, będącej następstwem decyzji lub działania podjętego przez
sędziego wykonującego swoją funkcję (por. wyroku Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 27 czerwca 2002 r., SNO 18/02, OSNSD 2002, nr 1, poz. 9).
Przypisanie sędziemu przewinienia służbowego wymaga zatem wskazania aktu
prawnego i konkretnych jego przepisów, jakie zostały naruszone.
Drugą postacią sędziowskich deliktów dyscyplinarnych są uchybienia godności
sprawowanego urzędu („przewinienia dyscyplinarne”), a więc wszelkie inne
zachowania sędziego w związku z wykonywaniem służby, jak i poza nią, które
wywołują negatywną społeczną ocenę jako postępowanie nieetyczne, podważające
zaufanie do uczciwości, niezależności i bezstronności sędziego.
Wskazana wyżej wyraźna dystynkcja między przewinieniami służbowymi a
przewinieniami dyscyplinarnymi rodzi określone konsekwencje w sferze kwalifikacji
prawnej czynu traktowanego jako delikt dyscyplinarny. Wynika z niej obowiązek sądu
dyscyplinarnego dokonania jednoznacznego ustalenia postaci popełnionego
przewinienia, określenia, czy obwinionemu przypisuje się przewinienie służbowe, czy
też uchybienie godności sprawowanego urzędu, jak też precyzyjnego przedstawienia,
jakie konkretnie zachowanie sędziego (w tym naruszenie jakich norm prawnych)
zostało uznane za przewinienie służbowe, bądź w czym wyraża się uchybienie
godności sprawowanego urzędu.
6
Przedmiotem postawionego skarżącej zarzutu było dopuszczenie się przez nią
przewinienia służbowego w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p. w postaci znaczącej i
oczywistej obrazy art. 3 § 1 i art. 24 § 1 k.k.w., polegającej na niezapobieżeniu
bezprawnemu pozbawieniu wolności skazanego Mariusza K. wskutek nakazania
doprowadzenia go do aresztu śledczego mimo znajdującego się w aktach
postępowania wykonawczego XXIV Wp 1640/06 wniosku tegoż skazanego o
odroczenie wykonania kary, w którym podniósł on okoliczność warunkowego
przedterminowego zwolnienia. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w sentencji
zaskarżonego wyroku przyjął, że obwiniona sędzia W. Z. nie dość wnikliwie i
sumiennie zapoznała się z aktami sprawy XXIV 1640/06 i nie wstrzymała wykonania
zarządzenia doprowadzenia skazanego Mariusza K. do aresztu śledczego do czasu
ewentualnego udzielenia mu warunkowego przedterminowego zwolnienia z
odbywania kary łącznej pozbawienia wolności, doprowadzając do bezprawnego
pozbawienia wolności tegoż skazanego, przez co dopuściła się przewinienia
służbowego z art. 107 § 1 u.s.p. Dokonując takiej kwalifikacji czynu przypisanego
obwinionej Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny nie stwierdził naruszenia przez nią
art. 3 § 1 i art. 24 § 1 k.k.w. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie zamieścił
wyjaśnienia jego podstawy prawnej. Ograniczył się w tym zakresie wyłącznie do
powtórzenia opisu czynu przypisanego obwinionej. Nie jest zatem jasne, jakiej postaci
deliktu dyscyplinarnego – przewinienia dyscyplinarnego czy też uchybienia godności
urzędu, w ocenie Sądu Apelacyjnego  Sądu Dyscyplinarnego, dopuściła się
obwiniona. Brak koniecznego doprecyzowania tej kwestii, mającej zasadnicze
znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, nie pozwala skutecznie odeprzeć zarzutu
naruszenia art. 107 § 1 u.s.p. Lakoniczność uzasadnienia zaskarżonego wyroku w
zakresie jego podstawy prawnej oraz faktycznej, sprowadzającej się jedynie do
przytoczenia przebiegu podejmowanych w sprawie XXIV Wp 1640/06 czynności,
usprawiedliwia zarzut naruszenia art. 424 § 1 i 2 k.p.k. Mankamenty te uniemożliwiają
też przeprowadzenie kontroli instancyjnej kwestionowanego rozstrzygnięcia w
płaszczyźnie pozostałych, przytoczonych w odwołaniu zarzutów obrazy przepisów
prawa procesowego.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na podstawie
art. 438 pkt. 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. orzekł, jak w sentencji.