Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 131/08
POSTANOWIENIE
Dnia 3 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z urzędu o przyjęcie do szpitala psychiatrycznego W. N. bez jej zgody,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 3 października 2008 r.,
skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 10 grudnia 2007 r., sygn. akt VI Ca (…),
1. oddala skargę kasacyjną;
2. przyznaje adwokat K. M. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w W.
kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych powiększoną o 22% podatku VAT
tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce
postępowania z urzędu.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 4 lipca 2007 r. Sąd Rejonowy stwierdził, że przyjęcie W.
N. do szpitala psychiatrycznego w dniu 20 czerwca 2005 r. na podstawie art. 23 ustawy
z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535
ze zm., dalej: u.o.z.p.) było zasadne. Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu przyjęcia do
szpitala psychiatrycznego uczestniczka protestowała przed Komendą Główną Policji w
W. Przyjechała tam taksówką z C., będąc po operacji w ciężkim stanie fizycznym. Z
protokołu przyjęcia do szpitala wynika, że była ona pobudzona, wielomówna, w trudnym
kontakcie, agresywna wobec funkcjonariuszy policji, znajdowała się w drażliwym i
gniewnym nastroju. Pacjentka została przyjęta w trybie art. 24 u.o.z.p. Po wstępnym
2
badaniu, lekarze zdecydowali o przyjęciu jej bez zgody na podstawie 23 u.o.z.p. Sąd
Rejonowy uznał, że zostały spełnione przesłanki z art. 23 u.o.z.p., bowiem z opinii
psychiatrycznej wydanej w trakcie postępowania wynikało, że uczestniczka cierpiała na
stan dysforyczny oraz zespół urojeniowy, a zatem na chorobę psychiczną. Ze względu
na nieracjonalność postępowania uczestniczka powodowała zagrożenie dla siebie
samej - jako ciężko chora osoba, tuż po operacji, nie skierowała się pomoc do lekarza
bądź najbliższej rodziny, lecz udała się protestować na chodniku pod Komendą Główną
Policji w miejscowości oddalonej od jej miejsca zamieszkania o kilkadziesiąt kilometrów.
Takie zachowanie stanowiło zagrożenie dla jej życia. Sąd Rejonowy uznał opinię
biegłego za całkowicie wiarygodną i mogącą stanowić pełny dowód w niniejszej sprawie.
Uczestniczka przez swojego pełnomocnika wniosła apelację od postanowienia
Sądu Rejonowego, zarzucając obrazę art. 23 u.o.z.p.
Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy w W. zmienił
zaskarżone postanowienie w punkcie I i uznał, że w dniu 20 czerwca 2005 r. zachodziły
przesłanki z art. 24 u.o.z.p. do przyjęcia W. N. do szpitala psychiatrycznego bez jej
zgody, w pozostałej części apelację oddalił i przyznać od Skarbu Państwa na rzecz
adwokat Z. A. kwotę 240 zł powiększoną o podatek VAT z tytułu nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu dla uczestniczki postępowania za II instancję. Sąd
Okręgowy uznał, że apelacja jest częściowo zasadna. Skarżąca słusznie podnosi, że w
dniu przyjęcia do szpitala nie istniały przesłanki do zastosowania art. 23 u.o.z.p. W. N.
nigdy wcześniej nie leczyła się u lekarza psychiatry, nie rozpoznano u niej choroby
psychicznej. Dnia 20 czerwca 2005 r. także takiej choroby nie stwierdzono. W dniu
wypisu, w cztery dni po przyjęciu, również nie stwierdzono, że cierpi na chorobę
psychiczną. W karcie informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 24 czerwca 2005 r. w
dniu wypisu jako rozpoznanie podano „organiczne zaburzenia maniakalne - obserwacja
niedokończona”. Biegły psychiatra stwierdził co prawda istnienie u uczestniczki w dniu
20 czerwca 2005 r. zespołu urojeniowego, jednakże w opinii wielokrotnie używał trybu
przypuszczającego opisując stan zdrowia W. N. i jej przeżycia mogące mieć wpływ na
zachowanie dnia 20 czerwca 2005 r., m. in. „brak badania psychologicznego
osobowości, dlatego można dokonać tylko przybliżonej jej oceny", „jest bardzo
prawdopodobne, że silne wzburzenie emocjonalne uniemożliwiło oddalenie się spod
Komendy Głównej”, „występowanie organicznego uszkodzenia OUN wydaje się być
bardzo prawdopodobne”, „zaburzenia osobowości nie są chorobą psychiczną, jednak
pod wpływem silnych reakcji emocjonalnych mogą wystąpić okresowe zaburzenia
3
funkcjonowania, mające cechy choroby psychicznej”. Okoliczności te oraz fakt, że w
późniejszym okresie uczestniczka była badana przez lekarzy psychiatrów, którzy
stwierdzili brak choroby psychicznej, powoduje uznanie istnienie przesłanek z art. 23
u.o.z.p. w dniu 20 czerwca 2005 r. za niezasadne. Sąd Okręgowy uznał natomiast, że w
dniu 20 czerwca 2005 r. istniały przesłanki z art. 24 u.o.z.p. do przyjęcia W. N. do
szpitala psychiatrycznego bez jej zgody. Zgodnie z tym przepisem, przesłanką do
przyjęcia do szpitala jest istnienie u uczestnika zaburzeń psychicznych, które powodują
zagrożenie dla jego życia, a celem przyjęcia jest wyjaśnienie wątpliwości, czy jest on
osobą chorą psychicznie. W dniu 20 czerwca 2005 r. zachowanie uczestniczki
wskazywało na istnienie zaburzeń psychicznych. Jak wynika z dokumentacji szpitalnej,
była ona pobudzona, zachowywała się w sposób niedostosowany, kontakt z nią był
trudny, była wielomówna, okresowo dysforyczna. Takie zachowanie w kontekście jej
nieracjonalnego postępowania - przyjazdu z C. do W. po zabiegu operacyjnym, a
następnie protestu na chodniku pod Komendą Główną Policji - zasadnie wzbudziło
wątpliwości co do stanu jej zdrowia psychicznego. W związku ze stanem fizycznym
uczestniczki - po operacji barku, leukopenią i krwawieniem z dróg moczowych - istniały
przesłanki do przyjęcia, że zachowanie to powodowało zagrożenie dla życia W. N.
Uczestniczka postępowania w skardze kasacyjnej zaskarżyła wyrok Sądu
Okręgowego w całości, zarzucając naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 24
ust. 1 i art. 3 ust. 1 u.o.z.p., oraz przepisów postępowania, mianowicie art. 232 zdanie
drugie, art. 224 § 1, art. 217 § 1 i 2, art. 227, art. 278 § 1, art. 286, art. 290 § 1, art. 328
§ 2, art. 378 § 1, art. 382 i art. 386 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 46 ust. 2
ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 24 ust. 1 u.o.z.p. sprowadza się do błędnej, zdaniem
skarżącej, wykładni tego przepisu dokonanej przez Sąd drugiej instancji. Wykładnia tego
przepisu nie budzi tymczasem wątpliwości. Z uzasadnienia skargi wynika zaś, że chodzi
tu raczej o zarzut błędnego zastosowania wspomnianego przepisu. Jest to zatem zarzut
błędnej subsumcji, tzn. dostosowania konkretnego stanu faktycznego do hipotezy
określonej normy prawnej.
Skarżąca, zarzucając błędną wykładnię art. 24 ust. 1 u.o.z.p., nietrafnie
przyjmuje, że Sąd Okręgowy powinien zastosować art. 3 pkt 1 u.o.z.p. (w skardze
zarzuca się błędnie naruszenie art. 3 ust. 1, podczas gdy art. 3 nie zawiera ustępów,
tylko punkty). Nieporozumienie polega na tym, że czym innym jest określenie „osoby z
4
zaburzeniami psychicznymi”, a czym innym wskazanie osoby, o której mowa w art. 24
ust. 1 u.o.z.p. Zgodnie z art. 3 pkt 1 u.o.z.p., osobą z zaburzeniami psychicznymi jest
osoba chora psychicznie, mianowicie wykazująca zaburzenia psychotyczne, osoba
upośledzona umysłowo oraz osoba wykazująca inne zakłócenia czynności
psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń
psychicznych, a osoba ta wymaga świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i
opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym lub społecznym. Gdyby
rzeczywiście osobą, o której mowa w art. 24 ust. 1 u.o.z.p., miałaby być osoba z
zaburzeniami psychicznymi w rozumieniu art. 3 pkt 1 u.o.z.p., pozbawione znaczenia
byłoby rozróżnienie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego w sytuacjach określonych w
art. 23 (chodzi tam o osobę chora psychicznie) i w art. 24 u.o.z.p. Tymczasem z art. 24
ust. 1 u.o.z.p. wynika expressis verbis, że przyjęcie do szpitala psychiatrycznego
wymienionej tam osoby następuje w celu wyjaśnienia wątpliwości, czy jest ona chora
psychicznie. W okolicznościach zaś niniejszej sprawy Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął,
że zarówno zachowanie się skarżącej, jak i stan jej zdrowia fizycznego, mogły
uzasadniać jej przyjęcie do szpitala psychiatrycznego na obserwację.
Również zarzuty naruszenia przepisów postępowania nie zasługują na
uwzględnienie. Obowiązek wskazania dowodów zasadniczo obciąża strony i w związku
z tym nie należy do kompetencji sądu poszukiwanie dowodów w celu uzupełnienia lub
wyjaśnienia twierdzeń stron. Przewidziane w art. 232 zdanie drugie k.p.c. uprawnienie
sądu do dopuszczenia określonego dowodu z urzędu pozostaje ponadto uprawnieniem
procesowym w toku całego postępowania dowodowego (także w postępowaniu
apelacyjnym) i nie może przekształcić się w procesowy obowiązek sądu, zwłaszcza, gdy
uznaje on za wystarczający dowód z opinii biegłego przeprowadzony przez Sądem
pierwszej instancji. W konsekwencji nie jest też uzasadniony zarzut naruszenia art. 278
§ 1 i art. 286 k.p.c. oraz art. 46 ust. 2 u.o.z.p. W postanowieniu z dnia 25 lipca 2000 r., III
CKN 799/00 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że w świetle art. 46 ust. 2 u.o.z.p., jeżeli
uczestnik postępowania kwestionuje opinię biegłego, stawiając jedynie ogólnikowy
zarzut, iż nie jest ona prawdziwa, to nie sposób uznać, aby była to okoliczność
przesądzająca o konieczności przeprowadzenia dowodu z drugiego biegłego. Z kolei
zarzut naruszenia art. 217 § 1 i 2 oraz art. 227 k.p.c., odniesiony do Sądu pierwszej
instancji, ale niepodnoszony w apelacji, został w skardze kasacyjnej sformułowany
jedynie jako rzekomo uzasadniający działanie Sądu drugiej instancji z urzędu. Do
zarzutów naruszenia art. 224 § 1, art. 378 § 1, art. 382 i art. 386 k.p.c. trudno się
5
odnieść, skoro w uzasadnieniu skargi kasacyjnej nie podjęto próby wykazania, na czym
to naruszenie miałoby polegać. Można zatem odnieść wrażenie, że zarzuty te zostały
sformułowane tylko w związku z podniesieniem wyżej wskazanych zarzutów. Zarzut
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może zaś stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi
kasacyjnej tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich
koniecznych elementów bądź zawiera tak oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę
kasacyjną (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN
792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83, oraz z dnia 8 października 1997 r., I CKN 312/97, z
dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 11862/00, z
dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, z dnia 22 maja 2003 r., II CKN 121/01, z dnia 9
marca 2006 r., I CSK 147/2005). Takich zaś zarzutów z pewnością nie można postawić
zaskarżonemu wyrokowi Sądu Okręgowego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.