Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 27 STYCZNIA 2009 R.
SNO 96/08
Przewodniczący: sędzia SN Jacek Sobczak.
Sędziowie SN: Mirosława Wysocka, Teresa Flemming-Kulesza
(sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y  S ą d D y s c y p l i n a r n y z udziałem protokolanta
w sprawie sędziego Sądu Rejonowego po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 27
stycznia 2009 r., zażalenia wniesionego przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego w
Sądzie Okręgowym na postanowienie Sądu Apelacyjnego  Sądu Dyscyplinarnego z
dnia 21 października 2008 r., sygn. akt (...), w przedmiocie zawieszenia postępowania
dyscyplinarnego
p o s t a n o w i ł : u c h y l i ć z a s k a r ż o n e postanowienie i p r z e k a z a ć
s p r a w ę Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu celem dalszego
prowadzenia.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny postanowieniem z dnia 21 października
2008 r. zawiesił postępowanie dyscyplinarne w sprawie przeciwko sędziemu Sądu
Rejonowego o zarzucane mu przewinienie dyscyplinarne z art. 107 § 1 u.s.p. do czasu
prawomocnego rozstrzygnięcia o winie sędziego w zakresie tego czynu jako
przestępstwa z art. 222 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz z art. 226
§ 1 k.k. w postępowaniu toczącym się na podstawie art. 80 u.s.p. przed Sądem
Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym, sygn. akt ASDo (...) i ewentualnym
postępowaniu karnym.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Apelacyjny podniósł, że w
postępowaniu wszczętym na wniosek Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego zarzucono
sędziemu Sądu Rejonowego popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego
na tym, że orzekając w Wydziale Pracy Sądu Rejonowego w dniu 7 kwietnia 2008 r.
naruszył nietykalność cielesną asesora sądowego X. Y. podczas pełnienia obowiązków
służbowych, czym dopuścił się oczywistej i rażącej obrazy prawa karnego
materialnego – art. 222 § 1 k.k. oraz § 2, § 4 i § 5 Zbioru Zasad Etyki Zawodowej
Sędziów, a także uchybił godności urzędu naruszając art. 82 § 1 i § 2 ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych, co stanowi przewinienie dyscyplinarne określone w
art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. W toczącym się
równolegle przed Sądem Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym postępowaniu o
2
zezwolenie na pociągnięcie obwinionego do odpowiedzialności karnej, sygn. akt
ASDo (...), czyn ten zakwalifikowano z art. 222 § 1 w związku z art. 157 § 2 k.k. w
związku z art. 11§ 2 k.k. oraz z art. 226 § 1 k.k. W owej sprawie Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny nieprawomocną uchwałą z dnia 17 października 2008 r. zezwolił
na pociągnięcie sędziego Sądu Rejonowego do odpowiedzialności karnej za te czyny.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał za uzasadniony wniosek o zawieszenie
postępowania dyscyplinarnego, zgłoszony przez obrońcę obwinionego, gdyż sędziemu
zarzucono popełnienie przewinienia dyscyplinarnego tożsamego z występkami,
których dotyczy nieprawomocna uchwała zezwalająca na pociągnięcie do
odpowiedzialności karnej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, „w orzecznictwie
dotyczącym postępowań dyscyplinarnych widać stałą tendencję do dania sądom
dyscyplinarnym możliwości podejmowania decyzji o zawieszeniu postępowania
dyscyplinarnego w wypadku, gdy czyn będący przedmiotem tego postępowania jest
też przedmiotem osądu w postępowaniu karnym”. Powołał się przy tym na uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2006 r., I KZP 8/06, w której wyrażony został
pogląd o braku „racjonalnych powodów” do wykluczenia możliwości zawieszenia
postępowania dyscyplinarnego do czasu ukończenia postępowania karnego w sytuacji,
gdy sąd dyscyplinarny dostrzega taką potrzebę w wypadku jednoczesności oraz
podmiotowo – przedmiotowej tożsamości postępowania karnego i dyscyplinarnego.
Upoważnia do tego art. 22 § 1 k.p.k. stosowany odpowiednio w postępowaniu
dyscyplinarnym, zgodnie z art. 128 u.s.p. Organy władzy publicznej prowadząc
postępowanie niebędące postępowaniem karnym nie mogą samodzielnie ustalić faktu
popełnienia przez obywatela (chronionego domniemaniem niewinności) przestępstwa i
wyprowadzać z tego negatywnych konsekwencji prawnych. Artykuł 42 ust. 3
Konstytucji RP wyraża zasadę wyłączności określonego rodzaju postępowania w
uchyleniu domniemania niewinności. W sytuacji, gdy popełnienie przestępstwa
stanowi przesłankę pozytywną lub negatywną określonego rozstrzygnięcia, to bez
prawomocnego wyroku sądu karnego organ ten nie może samodzielnie ustalić tego
faktu. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym w przywołanej uchwale, ustalenie, iż
przewinienie dyscyplinarne zawiera znamiona przestępstwa musi być oparte na
prawomocnym wyroku skazującym za przestępstwo, którego znamiona są zawarte w
zarzucanym przewinieniu dyscyplinarnym. Analogiczne poglądy wyrażane są w
orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Według nich, wypowiedź
organu władzy publicznej stwierdzająca popełnienie przestępstwa (a nie jedynie
podejrzenie popełnienia przestępstwa) narusza domniemanie niewinności,
gwarantowane art. 6 ust. 2 Europejskiej Konwencji, o ile następuje ona poza
odpowiednim w tym zakresie postępowaniem karnym.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego w (...)
zaskarżył zażaleniem postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego,
3
domagając się jego zmiany przez uchylenie. Jako podstawę zaskarżenia powołał art.
22 § 2 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. Skarżący podniósł, że z art. 119 u.s.p. wynika
niemożliwość wstrzymania biegu postępowania dyscyplinarnego w sytuacji wydania
uchwały zezwalającej na pociągnięcie obwinionego sędziego do odpowiedzialności
karnej. Natomiast z powołanej w zaskarżonym postanowieniu uchwały Sądu
Najwyższego – jego zdaniem – należy wyprowadzić wniosek o możliwości
zawieszenia postępowania dyscyplinarnego tylko ze względu na ekonomię procesową
lub gdy zachodzi konieczność zastosowania instytucji z art. 108 § 4 u.s.p. W tej
sprawie nie zachodzą takie okoliczności.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny rozważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione.
Z art. 119 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) wynika, że wydanie uchwały o zezwoleniu na
pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej nie wstrzymuje biegu
postępowania dyscyplinarnego, prowadzonego przeciwko temu sędziemu. Przepis ten
dotyczy wprawdzie sytuacji, gdy uchwała w przedmiocie uchylenia immunitetu
zapada w trakcie postępowania dyscyplinarnego a nie ma wprost zastosowania w
przypadku równoległego rozpoznawania sprawy dyscyplinarnej i wniosku o
zezwolenie na pociągnięcie tego samego sędziego do odpowiedzialności karnej. Z
przepisu art. 119 wynika jednakże jasno wyrażona zasada niezależności obu tych
postępowań, której nie niweczy nawet wydanie uchwały w przedmiocie uchylenia
immunitetu. Taka sytuacja procesowa miała miejsce w dacie wydania zaskarżonego
postanowienia. W toku postępowania dyscyplinarnego doszło do wydania w innej
sprawie uchwały zezwalającej na pociągnięcie obwinionego sędziego do
odpowiedzialności karnej. Przeciwko temu sędziemu nie toczyło się wówczas (ani nie
toczyło się do czasu rozpoznania zażalenia) postępowanie karne. Ustała jedynie
przeszkoda do jego prowadzenia przeciwko osobie sędziego. Nie ma zatem podstaw
do zawieszenia postępowania dyscyplinarnego do czasu zakończenia postępowania
karnego, które jeszcze nie toczy się wobec obwinionego a nawet nie jest wiadome, czy
będzie się toczyć. Postanowienie o zawieszeniu postępowania zostało zatem wydane
co najmniej przedwcześnie.
W ocenie Sądu Najwyższego zawieszenie postępowania w tej sprawie nie zostało
przekonująco uzasadnione. Podstawę zawieszenia może stanowić jedynie art. 22 § 1
k.p.k. stosowany na podstawie odesłania z art. 128 u.s.p. Zawieszenie postępowania
musiałoby być zatem uzasadnione długotrwałą przeszkodą w jego prowadzeniu. Sąd
Apelacyjny nie podał, jakie dostrzega przeszkody w prowadzeniu postępowania
dyscyplinarnego. „Ewentualne postępowanie karne” – jak to ujęto w zaskarżonym
postanowieniu – nie stanowi takiej przeszkody. Zgodnie z poglądem przedstawionym
4
w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2006 r. (I KZP 8/06) postępowanie
dyscyplinarne należy zawiesić do czasu ukończenia postępowania karnego (w
przypadku jednoczesności i podmiotowo – przedmiotowej tożsamości obu
postępowań), gdy przemawia za tym wzgląd na ekonomię procesową lub konieczność
zastosowania instytucji określonej w art. 108 § 4 u.s.p., chyba, że wystarczające jest
zarządzenie przerwy lub odroczenie rozprawy. Niewątpliwie, w rozpoznawanej
sprawie nie zachodzi konieczność zastosowania instytucji z art. 108 § 4 u.s.p. Problem
przedawnienia nie jest rozważany w żadnym aspekcie w obecnym stadium
postępowania dyscyplinarnego. Nie zachodzą też inne okoliczności, które skłaniałyby
Sąd Dyscyplinarny do samodzielnego rozważania popełnienia przestępstwa przez
obwinionego sędziego, co nasuwałoby zastrzeżenia w świetle gwarantowanej w
Konstytucji RP zasady domniemania niewinności. W myśl poglądu wyrażonego przez
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 września 2006 r., uzasadnienie dla zawieszenia
postępowania dyscyplinarnego do czasu zakończenia postępowania karnego mogłoby
stanowić niebezpieczeństwo zapadnięcia odmiennych rozstrzygnięć odnoszących się
do tych samych okoliczności faktycznych i prawnych. W rozpoznawanej sprawie takie
niebezpieczeństwo jednakże dotychczas nie wystąpiło. Sąd Apelacyjny nie powołał się
także na potrzebę wykorzystania materiału dowodowego zgromadzonego w
postępowaniu karnym, tym bardziej potrzebę tego rodzaju, dla zaspokojenia której
niewystarczające byłoby zarządzenie przerwy lub odroczenie rozprawy.
Z tych przyczyn zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na podstawie art.
22 § 2 k.p.k. i art. 437 k.p.k. w związku z art. 128 ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych, co obliguje Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny do kontynuowania
postępowania dyscyplinarnego.