V CZ 1/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-08-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:P 37/07 III CZP 142/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 1/09
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W.M.
przeciwko Bank S.A.
o ustalenie nieważności umowy kredytowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 stycznia 2009 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 listopada 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Pozew w niniejszej sprawie został odrzucony postanowieniem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 29 maja 2008 r., a zażalenie powoda na to postanowienie
Sąd Apelacyjny oddalił 11 sierpnia 2008 r. Powód w toku postępowania przed
sądami powszechnymi korzystał z całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego powód w zaskarżył skargą kasacyjną, od
której uiścił opłatę w wysokości 30 zł. Złożenie skargi kasacyjnej poprzedziło
ustanowienie dla powoda w dniu 20 października 2008 r. adwokata z urzędu przez
Sąd Apelacyjny.
Wniesioną skargę Sąd Apelacyjny odrzucił postanowieniem z dnia
24 listopada 2008 r., wskazując jako podstawę art. 3986
§ 2 k.p.c. i wyjaśniając, że
skarga nie została należycie opłacona, ponieważ zwolnienie od kosztów sądowych
przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym nie obejmuje
postępowania kasacyjnego, wobec czego uiszczenie opłaty podstawowej, bez
wcześniejszego uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych w postępowaniu
kasacyjnym, jest niewystarczające. Sąd Apelacyjny powołał się na pogląd wyrażony
przez Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 5 czerwca 2008 r.
(III CZP 142/07, OSNC 2008/11/122).
Powód zaskarżył postanowienie odrzucające jego skargę kasacyjną,
domagając się jego uchylenia. Zarzucił błędne ustalenie, jakoby nie został
zwolniony od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym, gdy tymczasem
udzielenie takiego zwolnienia było warunkiem ustanowienia dla niego pełnomocnika
z urzędu, a analiza językowa wniosku o ustanowienie pełnomocnika wskazuje, że
intencją powoda było również uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew twierdzeniom zawartym w zażaleniu, złożony przez powoda w dniu
18 października 2008 r. wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie
zawiera sformułowań pozwalających przypisać mu także rolę wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym. Zawarte w tym piśmie zdania
„Podstawy zwolnienia od kosztów sądowych wskazałem we wniosku o to
3
zwolnienie, który został przez Sąd Okręgowy uwzględniony w całości. Powołuję się
na treść tego wniosku i dokumenty do niego załączone.” nawiązują do treści art.
117 k.p.c. i wskazują na spełnienie przez powoda przesłanek wymienionych w tym
przepisie. Po wejściu w życie wyroku Trybunały Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca
2008 r. (P 37/07, Dz.U. Nr 110, poz. 706), mocą którego art. 117 § 1 k.p.c. w części
obejmującej zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub
w części” uznany został za niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 i art. 32
ust. 1 Konstytucji – przesłanki te, to spełnienie przez stronę ubiegającą się
o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu wymagań określonych w art. 117
§ 6 k.p.c. Osoba taka musi zatem wykazać za pomocą stosownego oświadczenia,
zawartego we wniosku i obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym,
majątku, dochodach i źródłach utrzymania, że nie może, bez uszczerbku
utrzymania swojego i rodziny, ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy
prawnego (por. uzasadnienie wyroku Trybunału pkt 9.3).
W konsekwencji, ani złożenie przez powoda wniosku o ustanowienie dla
niego pełnomocnika po wydaniu prawomocnego orzeczenia przez Sąd II instancji,
ani też fakt uwzględnienia tego wniosku nie mogą być uznane jednocześnie za
złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i dorozumiane przyznanie
tego zwolnienia w postępowaniu kasacyjnym. Z drugiej strony skuteczność
ustanowienia przez sąd pełnomocnika nie może być podważana odwoływaniem się
do niekorzystania przez stronę ze zwolnienia od kosztów sądowych. Przyznanie
zwolnienia od kosztów sądowych nie stanowi już koniecznego warunku
ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu. Aby ubiegać się o takie zwolnienie
strona musi złożyć stosowny wniosek, czego powód nie uczynił, a sąd obowiązany
jest odrębnie orzec o tym przedmiocie. Takie postanowienie nie zostało jednak
wydane.
W rezultacie Sąd Apelacyjny słusznie przyjął, opierając się na mającej moc
zasady prawnej (a zatem wiążącej inne składy Sądu Najwyższego) uchwale z dnia
5 czerwca 2008 r., że powodowi w postępowaniu kasacyjnym nie przysługuje
zwolnienie od kosztów sądowych, a w rezultacie, że uiszczenie opłaty
podstawowej zamiast opłaty stosunkowej było wadliwe. Uiszczenie nieprawidłowej
(zbyt niskiej) opłaty od skargi kasacyjnej przez stronę zastępowaną przez adwokata
4
uzasadniało odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw.
z art. 3986
§ 2 k.p.c.
Zażalenie powoda podlegało zatem oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3
w zw. z art. 39814
k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W.M.
przeciwko Bank S.A.
o ustalenie nieważności umowy kredytowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 stycznia 2009 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 listopada 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Pozew w niniejszej sprawie został odrzucony postanowieniem Sądu
Okręgowego w W. z dnia 29 maja 2008 r., a zażalenie powoda na to postanowienie
Sąd Apelacyjny oddalił 11 sierpnia 2008 r. Powód w toku postępowania przed
sądami powszechnymi korzystał z całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego powód w zaskarżył skargą kasacyjną, od
której uiścił opłatę w wysokości 30 zł. Złożenie skargi kasacyjnej poprzedziło
ustanowienie dla powoda w dniu 20 października 2008 r. adwokata z urzędu przez
Sąd Apelacyjny.
Wniesioną skargę Sąd Apelacyjny odrzucił postanowieniem z dnia
24 listopada 2008 r., wskazując jako podstawę art. 3986
§ 2 k.p.c. i wyjaśniając, że
skarga nie została należycie opłacona, ponieważ zwolnienie od kosztów sądowych
przyznane w postępowaniu przed sądem powszechnym nie obejmuje
postępowania kasacyjnego, wobec czego uiszczenie opłaty podstawowej, bez
wcześniejszego uzyskania zwolnienia od kosztów sądowych w postępowaniu
kasacyjnym, jest niewystarczające. Sąd Apelacyjny powołał się na pogląd wyrażony
przez Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 5 czerwca 2008 r.
(III CZP 142/07, OSNC 2008/11/122).
Powód zaskarżył postanowienie odrzucające jego skargę kasacyjną,
domagając się jego uchylenia. Zarzucił błędne ustalenie, jakoby nie został
zwolniony od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym, gdy tymczasem
udzielenie takiego zwolnienia było warunkiem ustanowienia dla niego pełnomocnika
z urzędu, a analiza językowa wniosku o ustanowienie pełnomocnika wskazuje, że
intencją powoda było również uzyskanie zwolnienia od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew twierdzeniom zawartym w zażaleniu, złożony przez powoda w dniu
18 października 2008 r. wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie
zawiera sformułowań pozwalających przypisać mu także rolę wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym. Zawarte w tym piśmie zdania
„Podstawy zwolnienia od kosztów sądowych wskazałem we wniosku o to
3
zwolnienie, który został przez Sąd Okręgowy uwzględniony w całości. Powołuję się
na treść tego wniosku i dokumenty do niego załączone.” nawiązują do treści art.
117 k.p.c. i wskazują na spełnienie przez powoda przesłanek wymienionych w tym
przepisie. Po wejściu w życie wyroku Trybunały Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca
2008 r. (P 37/07, Dz.U. Nr 110, poz. 706), mocą którego art. 117 § 1 k.p.c. w części
obejmującej zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub
w części” uznany został za niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 i art. 32
ust. 1 Konstytucji – przesłanki te, to spełnienie przez stronę ubiegającą się
o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu wymagań określonych w art. 117
§ 6 k.p.c. Osoba taka musi zatem wykazać za pomocą stosownego oświadczenia,
zawartego we wniosku i obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym,
majątku, dochodach i źródłach utrzymania, że nie może, bez uszczerbku
utrzymania swojego i rodziny, ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy
prawnego (por. uzasadnienie wyroku Trybunału pkt 9.3).
W konsekwencji, ani złożenie przez powoda wniosku o ustanowienie dla
niego pełnomocnika po wydaniu prawomocnego orzeczenia przez Sąd II instancji,
ani też fakt uwzględnienia tego wniosku nie mogą być uznane jednocześnie za
złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych i dorozumiane przyznanie
tego zwolnienia w postępowaniu kasacyjnym. Z drugiej strony skuteczność
ustanowienia przez sąd pełnomocnika nie może być podważana odwoływaniem się
do niekorzystania przez stronę ze zwolnienia od kosztów sądowych. Przyznanie
zwolnienia od kosztów sądowych nie stanowi już koniecznego warunku
ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu. Aby ubiegać się o takie zwolnienie
strona musi złożyć stosowny wniosek, czego powód nie uczynił, a sąd obowiązany
jest odrębnie orzec o tym przedmiocie. Takie postanowienie nie zostało jednak
wydane.
W rezultacie Sąd Apelacyjny słusznie przyjął, opierając się na mającej moc
zasady prawnej (a zatem wiążącej inne składy Sądu Najwyższego) uchwale z dnia
5 czerwca 2008 r., że powodowi w postępowaniu kasacyjnym nie przysługuje
zwolnienie od kosztów sądowych, a w rezultacie, że uiszczenie opłaty
podstawowej zamiast opłaty stosunkowej było wadliwe. Uiszczenie nieprawidłowej
(zbyt niskiej) opłaty od skargi kasacyjnej przez stronę zastępowaną przez adwokata
4
uzasadniało odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. w zw.
z art. 3986
§ 2 k.p.c.
Zażalenie powoda podlegało zatem oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3
w zw. z art. 39814
k.p.c.