Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 5/09
POSTANOWIENIE
Dnia 12 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa Prezydenta Miasta K.
przy uczestnictwie L.R. i kuratora spadku S.W.
o wpis prawa własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 lutego 2009 r.,
zażalenia uczestniczki L.R.
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie w części odrzucającej
apelację uczestniczki postępowania L.R.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2005 r. Sąd Rejonowy uwzględnił
wniosek Skarbu Państwa o ujawnienie go w dziale II księgi wieczystej [...] jako
właściciela nieruchomości przy ul. S. w K. w miejsce S.W. Apelację od tego
orzeczenia złożyła m. in. uczestniczka postępowania L.R., która zgłosiła się jako
spadkobierczyni S.W. Jej apelację Sąd Okręgowy w K. odrzucił postanowieniem
z dnia 5 sierpnia 2008 r., wyjaśniając w uzasadnieniu, że L.R. nie wykazała żadnym
dokumentem urzędowym, iż jest spadkobierczynią S.W. (postępowanie o
stwierdzenie nabycia spadku jeszcze się nie zakończyło), tymczasem uczestnikami
postępowania wieczystoksięgowego są – według art. 6261
§ 2 i 5 k.p.c. – tylko
wnioskodawca oraz osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone, bądź
na których rzecz wpis ma nastąpić. Przy tym, w myśl art. 6268
§ 2 k.p.c.,
rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych
do wniosku dokumentów i treść księgi wieczystej.
Uczestniczka L.R. zaskarżyła powyższe postanowienie, zarzucając
naruszenie art. 6261
§ 2 k.p.c. Podniosła, że przepis ten, ograniczając krąg
uczestników postępowania wieczystoksięgowego, nie wyłącza ogólnych zasad
następstwa prawnego, wobec czego uczestnikiem postępowania w sprawie, w której
wpis dotknął praw osoby zmarłej, muszą być jej następcy prawni. Śmierć S.W. była
w faktem niespornym, podobnie jak to, że toczy się postępowanie spadkowe po niej,
którego uczestniczką jest L.R. Skarżąca wskazała, że Sąd powinien był w takiej
sytuacji zawiesić postępowanie do czasu zakończenia sprawy spadkowej.
Dodatkowo uczestniczka zgłosiła wątpliwość, czy konieczne jest
wykazywanie przez nią następstwa po S.W., skoro przedmiotem niniejszego
postępowania nie jest dokonanie wpisu na jej rzecz, lecz zasadność wykreślenia
wpisu prawa S.W. Wyjaśniła też, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia
spadku sąd uchylił kuratelę spadku wobec objęcia tego spadku przez L.R., którą
potraktował jako spadkobiercę.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
W postępowaniu wieczystoksięgowym, ze względu na jego sformalizowany
charakter i cel, jakim jest zapewnienie szybkości aktualizacji wpisów,
wprowadzonych zostało kilka zasad odmiennych od tych, jakie generalnie
obowiązują w postępowaniu nieprocesowym. Należy do nich ograniczenie kręgu
podmiotów uczestniczących w tym postępowaniu jedynie do wymienionych w art.
6261
§ 2 k.p.c. oraz przyjęcie za podstawę wpisu stanu z chwili złożenia wniosku, co
wyraża się nie tylko w nakazie ograniczenia postępowania do badania treści
wniosku, treści i formy dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi
wieczystej (art. 6268
§ 2 k.p.c.), ale także w przewidzianym w art. 6261
§ 3 k.p.c.
nakazie pominięcia powstałych po złożeniu wniosku zmian w sytuacji prawnej
uczestników, takich jak śmierć uczestnika, pozbawienie go lub ograniczenie w
możliwości rozporządzania prawem albo w zdolności do czynności prawnych (art.
6261
§ 3 k.p.c.).
Wprowadzone zmiany nie oznaczają jednak, że postępowanie może toczyć
się prawidłowo bez udziału osób uprawnionych. Nie wezwanie do udziału
w postępowaniu nieprocesowym osoby zainteresowanej nie prowadzi wprawdzie
do nieważności takiego postępowania, lecz stanowi jedynie uchybienie procesowe
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1997 r., I CKN 39/97,
OSNC 1997/12/197 oraz z dnia 25 kwietnia 2007 r., IV CSK 40/07, nie publ.).
Jednak w wypadku, kiedy osoba zainteresowana zgłosi swój udział jako uczestnik,
wyjaśniając przesłanki swojego uprawnienia, w tym wskazując na podjecie
czynności koniecznych do wykazania jej następstwa prawnego w sposób
wymagany przez art. 1027 k.c., potraktowanie takiej osoby jako pozbawionej
przymiotu uczestnika jest nieprawidłowością mogącą prowadzić do nieważności
postępowania. W takim wypadku niezbędne było zawieszenie postępowania.
Wprawdzie podstawy zawieszenia nie może stanowić art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c., który powołała skarżąca, a który dotyczy wypadku śmierci
strony w toku postępowania, ponieważ bezsporne jest, że S.W. zmarła przed jego
wszczęciem. Zawieszenie powinno nastąpić na podstawie art. 177 § 1 pkt. 1 k.p.c.,
gdyż rozstrzygnięcie sprawy o stwierdzenie nabycia spadku po wykreślonej
właścicielce ma charakter prejudycjalny w zakresie ustalenia osoby rzeczywiście
dotkniętej dokonanym wpisem.
4
Z przytoczonych względów odrzucenie apelacji w chwili obecnej uznać
należy za przedwczesne, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego postanowienia na
podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.

III CZ 5/09

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia