Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 18/09
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Antoni Górski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego […]
przy uczestnictwie A.W. i "M." Spółki z o.o.
o wpis hipoteki przymusowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 marca 2009 r.,
zażalenia uczestnika postępowania "M." Spółki z o.o.
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 14 stycznia 2008 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
W toku postępowania wieczystoksięgowego o dokonanie wpisu hipoteki
przymusowej na udziale uczestnika A.W. Sąd Rejonowy w G. postanowieniem z
dnia 27 lipca 2006 r. oddalił wnioski uczestników A.W. oraz „M.” Spółki z
ograniczona odpowiedzialnością o przywrócenie terminu do złożenia apelacji oraz
odrzucił wniesione przez nich apelacje od wpisu. Zażalenie uczestnika
postępowania „M." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na postanowienie
odrzucające jego apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia
10 lutego 2005 r. Sąd Okręgowy w G. oddalił postanowieniem z dnia 25 czerwca
2007 r.
Od postanowienia Sądu drugiej instancji uczestnik ten wywiódł skargę
kasacyjną, która odrzucona została postanowieniem z dnia 14 stycznia 2008 r. na
podstawie art. 3986
§ 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jako niedopuszczalna. Sąd
Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 5191
§ 1 k.p.c., skarga kasacyjna przysługuje
w sprawach z zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego od wydanego
przez sąd drugiej instancji postanowienia co do istoty sprawy oraz postanowienia
w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania, kończących
postępowanie w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Postanowienie zaskarżone przez uczestnika nie należy do żadnej z wymienionych
w powyższym przepisie kategorii.
Zdaniem Sądu Okręgowego od omawianego postanowienia przysługuje
natomiast zażalenie, przewidziane w art. 3941
§ 2 k.p.c., gdyż jest to
postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie i wydane w sprawie,
w której przysługuje skarga kasacyjna. Jednak skarga wniesiona przez uczestnika,
a sporządzona przez fachowego pełnomocnika, nie może być potraktowana
i rozpoznana jako zażalenie przy zastosowaniu art. 130 § 1 zd. 2 k.p.c. Sąd
II instancji odwołał się do poglądów Sądu Najwyższego wyrażonych m.in.
w postanowieniu z dnia 19 grudnia 2001 r. (IV CZ 197/01, nie publ.), z dnia 24
listopada 2004 r. (V CZ 121/04 nie publ.) oraz z dnia 12 grudnia 2000 r. (V CZ
110/00, OSNC 2001/7-8/105) i uznał, że specyfika środków odwoławczych
w postępowaniu kasacyjnym oraz obowiązujący w nim przymus adwokacki
wyłączają możliwość nadawania przez sąd składanym pismom innego charakteru
3
niż określony przez pełnomocnika, nawet wówczas, gdy określenie to jest
oczywiście błędne.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego o odrzuceniu skargi
kasacyjnej uczestnik wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania temu Sądowi oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego od wnioskodawcy. Zarzucił oparcie zaskarżonego postanowienia
na przepisach art. 5191
§ 1 k.p.c. i art. 3941
§ 2 k.p.c. sprzecznych z art. 176 § 1
Konstytucji RP, naruszenie powyższych przepisów kodeksu postępowania
cywilnego, a ponadto uchybienie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art.
130 § 1 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
Wniósł również o wystąpienie przez Sąd Najwyższy do Trybunału
Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją art. 5191
§ 1 k.p.c. i art. 3941
§ 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest środkiem prawnym o charakterze nadzwyczajnym,
służącym kwestionowaniu prawomocnych orzeczeń, kończących dwuinstancyjne
postępowanie przed sądami powszechnymi. Szczególny charakter tego środka,
wykraczającego ponad wymagany konstytucyjnie standard dwuinstancyjności,
wyraża się m. in. we wprowadzeniu przedmiotowych ograniczeń możliwości jego
wnoszenia. Wprowadzenie ustawowych wyłączeń nie uchybia jednak art. 176 ust.
1 Konstytucji, który przewiduje, że postępowanie sądowe jest co najmniej
dwuinstancyjne, nie gwarantuje natomiast powszechnego prawa do dalszej kontroli
orzeczenia w drodze środków nadzwyczajnych. Z tego względu zawężenie w art.
5191
k.p.c. dostępności skargi kasacyjnej nie budzi sugerowanych przez
skarżącego wątpliwości i nie uzasadnia poddawania tego przepisu kontroli
Trybunału Konstytucyjnego (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC 2001/4/53
oraz postanowienie z dnia 11 stycznia 2006 r., III CZ 103/05, nie publ.).
Przewidziany w art. 5191
k.p.c. katalog wypadków, w których może być
złożona skarga kasacyjna został ograniczony dwojako – poprzez wyznaczenie
rodzaju spraw, a dodatkowo poprzez wskazanie rodzaju orzeczeń kończących
4
postępowanie, które w tych sprawach podlegają zaskarżeniu. W rozpatrywanym
wypadku postępowanie toczyło się w sprawie z zakresu prawa rzeczowego,
w której - zgodnie z regulacją zawartą w art. 5191
§ 1 k.p.c. - skarga kasacyjna
przysługuje od wydanego przez sąd drugiej instancji postanowienia co do istoty
sprawy oraz od postanowienia w przedmiocie odrzucenia wniosku i umorzenia
postępowania. Postanowienie, od którego wniósł skargę kasacyjną uczestnik nie
jest żadnym z wymienionych. Jest to postanowienie wydane przez Sąd drugiej
instancji w postępowaniu zażaleniowym, po przeprowadzeniu kontroli
prawidłowości stanowiska Sądu pierwszej instancji, który odrzucił spóźnioną
apelację uczestnika. Nie rozstrzyga zatem istoty sprawy, nie orzeka w przedmiocie
odrzucenia wniosku, ani w przedmiocie umorzenia postępowania.
Niedopuszczalność złożonej skargi kasacyjnej jest zatem niewątpliwa.
Skarżący w zażaleniu nie przeprowadza żadnego wywodu mającego
wesprzeć jego pogląd, że skarga mu służy. Przeciwnie, przytacza szereg orzeczeń
potwierdzających przeciwne stanowisko, przyznając, że skarga kasacyjna od tego
rodzaju postanowienia przysługiwała przed zmianami wprowadzonymi do
procedury cywilnej nowelą z 24 maja 2000 r. (Dz.U. Nr 48, poz. 554), a zatem
w stanie prawnym, który nie ma zastosowania w rozpatrywanej sprawie.
W tej sytuacji zarzuty skierowane przeciwko postanowieniu o odrzuceniu
skargi kasacyjnej nie mogą odnieść zamierzonego skutku.
Drugi wątek zażalenia podważa prawidłowość stanowiska Sądu
Okręgowego o niedopuszczalności potraktowania złożonego przez uczestnika
środka odwoławczego jako zażalenia, które przysługiwało, zdaniem tego Sądu, od
postanowienia z dnia 25 czerwca 2007 r. (oddalającego zażalenie uczestnika na
postanowienie Sądu I instancji o odrzuceniu apelacji). Podzielając pogląd Sądu II
instancji, że w wypadku środków procesowych sporządzanych w postępowaniu
objętym przymusem adwokacko-radcowskim, nie można – z powołaniem się na art.
130 k.p.c. – przypisywać im odmiennego charakteru, niż nadany przez fachowego
autora, zwrócić należy uwagę, iż w rozpatrywanym wypadku nie zachodziła, nawet
teoretyczna, możliwość uznania niedopuszczalnej skargi kasacyjnej za
przysługujące zażalenie. Wbrew wywodom Sądu Okręgowego, art. 3941
§ 2 in fine
5
k.p.c. wyłącza expressis verbis możliwość zaskarżenia zażaleniem, skierowanym
do Sądu Najwyższego, postanowień sądu drugiej instancji, wydanych w wyniku
rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji, którym to
kryteriom odpowiada postanowienie zaskarżone przez uczestnika.
Również w tym zakresie wątpliwości skarżącego, dotyczące konstytucyjności
powyższego przepisu nie są uzasadnione, a przytaczane argumenty, oparte na
treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r. (SK 3/05, OTK-A
2007/3/32) odnoszą się do zupełnie innego, nie występującego w niniejszej
sprawie zagadnienia – zgodności z Konstytucją wyłączenia możliwości złożenia
zażalenia na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania wydane po raz pierwszy
przez sąd drugiej instancji, które – tym samym – nie może zostać poddane kontroli
z zachowaniem reguł dwuinstancyjności. Tymczasem nie podlega dyskusji, że
zasadność odrzucenia apelacji uczestnika była przedmiotem badania przez sądy
w dwóch instancjach.
Powyższe argumenty uzasadniają oddalenie zażalenia na podstawie art.
397 § 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.