Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 marca 2009 r.
II UK 292/08
Połączenie spółek handlowych przez przejęcie spółki zobowiązanej do
opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe w innej wysokości niż spółka
przejmująca powoduje wyliczenie składki w wysokości ustalonej dla spółki
przejmowanej (art. 93 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja
podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. w związku z art.
31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm. i w związku z art. 494 § 1
k.s.h.).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Małgorzata Gersdorf, SA Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 marca
2009 r. sprawy z wniosku Agencji Ochrony L.-C. Spółki z o.o. w K. przeciwko Zakła-
dowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. z udziałem Marka L., Janusza K.,
Zbigniewa F., Józefa S. o składki, na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 marca 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę,
2. zasądził od strony pozwanej - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w K. kwotę 900 zł (dziewięćset) na rzecz Agencji Ochrony „L.-C.” Spółki z o.o. w K.
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 18 marca 2008 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił ape-
lację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie z dnia 1 października 2007
r. zmieniającego jego decyzję z dnia 2 kwietnia 2007 r. i ustalającego stopę procen-
tową składki na ubezpieczenie wypadkowe należnej od Agencji Ochrony „L.-C."
2
Spółki z o.o. w K. w roku składkowym obejmującym okres od dnia 1 kwietnia 2004 r.
do dnia 31 marca 2005 r. na 1,20% w miejsce 1,93% podstawy wymiaru. W ocenie
Sądu drugiej instancji, Sąd pierwszej instancji trafnie ustalił wysokość zobowiązania
tego płatnika z tytułu składek na ubezpieczenie wypadkowe, przy uwzględnieniu
faktu powstania Agencji Ochrony „L.-C." Spółki z o.o. w K. w wyniku przejęcia Agen-
cji Ochrony „L.-C." spółki jawnej - Zbigniew F., Marek L., Józef S. w K., zgłaszają-
cej ponad dziesięcioro ubezpieczonych, którą obowiązywała stopa 1,20% podstawy
wymiaru przez Agencję Usługową „L.” spółkę z o.o. w K. - płatnika składek zgłasza-
jącego w 2003 r. do ubezpieczenia wypadkowego dwoje ubezpieczonych, którego
obowiązywała stopa 1,93%. Prawidłowo też zastosował art. 494 § 1 k.s.h., traktu-
jąc odwołującą się spółkę jako sukcesora spółki przejętej, która powinna naliczać
składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 1,20%.
Skarga kasacyjna organu ubezpieczeń społecznych została oparta na pod-
stawie naruszenia - „przez niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie” - art.
27 w związku z art. 2 pkt 8 i art. 28 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpie-
czeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr
199, poz. 1673 ze zm.) w związku z art. 493 § 2 k.s.h. Zdaniem skarżącego, dla
ustalenia wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe nie ma znaczenia liczba
pracowników zatrudnianych przez spółkę przejmowaną w dniu 31 grudnia 2003 r.,
gdyż nowa podstawa wyliczenia składki na ubezpieczenie wypadkowe powinna być
brana pod uwagę dopiero od dnia połączenia się spółek (dnia wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego - 19 stycznia 2004 r.). Skarżący organ ubezpieczeń społecz-
nych przedstawił pod osąd kwestię sposobu wyliczenia składki na ubezpieczenie wy-
padkowe za rok poprzedzający rok przejęcia spółki, gdy połączenie spółek dokonuje
się w roku następnym, przy czym - bez bliższego uzasadnienia - wyraził pogląd, że
spółka powstała z połączenia spółek prawa handlowego zobowiązana jest opłacać
składkę na ubezpieczenie wypadkowe nie w wysokości ustalonej w roku poprze-
dzającym rok połączenia spółek dla spółki przejętej, lecz w wysokości wyliczonej
na podstawie danych wykazanych w roku poprzedzającym wpis do Krajowego Reje-
stru Sądowego przez spółkę przejmującą. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżone-
go wyroku oraz wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie i oddalenie odwołania lub
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie.
3
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Agencja Ochrony „L.-C." wniosła o jej od-
dalenie, stwierdzając, że - jako sukcesor prawny Agencji Ochrony L.C. - była upraw-
niona do naliczania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe w okre-
sie od dnia 1 kwietnia 2004 r. do dnia 31 marca 2005 r. w wysokości 1,20%.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 27 w związku z art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 30 października
2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok
składkowy, czyli okres obowiązywania stopy procentowej składek na ubezpieczenie
wypadkowe należnych za okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca
następnego roku. Wyliczenie składki następuje przez ustalenie jej stopy procentowej,
zależnej między innymi od liczby pracowników zgłaszanych przez płatnika w ciągu
poszczególnych miesięcy roku kalendarzowego poprzedzającego rok składkowy.
Stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe zostały określone w rozpo-
rządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w spra-
wie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wy-
padków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i
ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz. 1692 ze zm.), natomiast z art. 28 ust. 1 i 2 ustawy
systemowej wynika, że stopa składek jest wyższa dla płatnika zgłaszającego nie
więcej niż 9 ubezpieczonych (1,93% podstawy jej wymiaru), niż dla płatnika zgła-
szającego powyżej 10 ubezpieczonych (1,20 % podstawy wymiaru).
Przepisy te nie nasuwają wątpliwości interpretacyjnych i nie wymagają wy-
kładni. Rzecz w tym, że znajdowały zastosowanie w szczególnym wypadku zaistnie-
nia istotnej zmiany organizacyjno-prawnej płatnika składek na ubezpieczenie wypad-
kowe, następującej po upływie roku kalendarzowego poprzedzającego rok składko-
wy, z którego dane decydują o wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, a
przed rozpoczęciem roku składkowego biegnącego od dnia 1 kwietnia 2004 r.
Zmiana organizacyjno-prawna wynikła z połączenia się spółek, która - następując w
tym właśnie czasie - uniemożliwiła zastosowanie omawianych przepisów, wymagają-
cych odwołania się do sytuacji nowopowstałej spółki zobowiązanej do zapłaty skła-
dek w okresie obejmującym poprzedni rok kalendarzowy, gdyż wówczas spółka ta
jeszcze nie istniała, natomiast spółki przejmująca i przejmowana w dniu połączenia
4
już nie istniały; zakończyły swój byt i ich prawa i obowiązki nie podlegały kontynuacji.
Nieistnienie spółek w roku rozliczeniowym usuwa punkt odniesienia do warunków
ustalenia składki na wypadkowe ubezpieczenie społeczne dla nowej spółki - jeszcze
w tym okresie nieistniejącej. W takim wypadku nie znajduje oparcia pogląd skarżące-
go organu rentowego, że wysokość składki należy wyliczyć na podstawie danych
wykazanych w roku poprzedzającym wpis do Krajowego Rejestru Sądowego przez
spółkę przejmującą. Nie budzi tylko zastrzeżeń pogląd, że liczba pracowników za-
trudnianych przez spółkę przejmowaną w dniu 31 grudnia 2003 r. nie ma znaczenia
dla ustalenia wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe. Dane te mają zna-
czenie tylko względem spółki inkorporowanej, gdyż skoro przepisy prawa ubezpie-
czeń społecznych nie usuwają kolizji zachodzącej między niejednakowymi obowiąz-
kami składkowymi łączących się spółek i nie prowadzą do wskazania właściwej wy-
sokości składki obowiązującej nowego płatnika, należało zaaprobować zastosowanie
przez Sąd drugiej instancji art. 494 § 1 k.s.h., przewidującego sukcesję uniwersalną
spółki przejmującej po spółce przejmowanej. Zasada sukcesji obejmuje także zobo-
wiązania publiczno-prawne (por. art. 93 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), który w
związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych; (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., stosuje się do
należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne). Przepisy te na gruncie zo-
bowiązań podatkowych stanowią, że osoba prawna powstała w wyniku łączenia się
osób prawnych, osobowych spółek handlowych, osobowych i kapitałowych spółek
handlowych wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego
prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek. Zasadę tę stosuje się do
osoby prawnej łączącej się przez przejęcie innej osoby prawnej, osobowej spółki
handlowej, a z uwzględnieniem art. 494 § 1 k.s.h., spółka przejmująca wstępuje w
ogół sytuacji prawnej spółki inkorporowanej. Sukcesja generalna obejmuje wszystkie
prawa i obowiązki, zarówno znane, jak i nieznane w chwili połączenia; ważne jest
jedynie, aby te prawa i obowiązki powstały po stronie spółki przejmowanej przed
dniem połączenia. W tym stanie rzeczy trafne jest stanowisko Sądu drugiej instancji,
który uznał przejęcie spółki jawnej przez spółkę z o. o. za fakt istotny z punktu wi-
dzenia ustalenia wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe dla nowego pod-
miotu powstałego w wyniku połączenia w ten sposób spółek prawa handlowego. Po-
łączenie więc spółek handlowych przez przejęcie spółki zobowiązanej do opłacania
5
składki w innej wysokości niż spółka przejmująca spowodowało dla nowego pod-
miotu, jako płatnika składek, możliwość wyliczenia składki na ubezpieczenie wypad-
kowe w wysokości ustalonej dla spółki przejmowanej. Jeżeli wysokość składki jest
niższa od należnej od spółki przejmującej, to powstaje niesprzeczna z zasadami
współżycia społecznego i przewidziana przez prawo korzyść wynikająca z połączenia
spółek.
Należy pamiętać - i tu zarzut naruszenia art. 494 § 2 k.s.h. jest trafny - że
omawianych zasad wyliczenia składki na ubezpieczenie wypadkowe nie można
identyfikować z przewidzianymi w tym przepisie zezwoleniem, koncesją lub ulgą
przyznaną spółce przejmowanej, które mają charakter indywidualny i których sukce-
sja może być wyłączona ustawą lub decyzją o udzieleniu. Składka na ubezpieczenie
wypadkowe i jej wysokość nie stanowi elementu prawa administracyjnego; dotyczy
publicznoprawnych zobowiązań finansowych o charakterze podatku ale niebędących
podatkiem.
Ostatnim - aksjologicznym - argumentem przemawiającym przeciwko stanowi-
sku prawnemu skarżącego jest uwzględniony przez Sąd drugiej instancji fakt przeję-
cia na podstawie art. 231
k.p. ubezpieczonych pracowników przez następcę prawne-
go spółki jawnej i dostrzeżona przez ten Sąd nieracjonalność odprowadzania składki
na ich ubezpieczenie w kwocie wyższej, niż byłaby opłacana przez przejętą spółkę.
Mając to na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39814
oraz
art. 98 k.p.c.).
========================================