Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 538/08
POSTANOWIENIE
Dnia 24 czerwca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Wojciech Jan Katner
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z wniosku V. S.A.
przy uczestnictwie VT. S.A., ET. Spółki z o.o., C. Spółki z o.o. oraz Zarządcy masy
upadłości E. S.A.
o uznanie za skuteczny na obszarze Polski wyroku częściowego Trybunału
Arbitrażowego przy Londyńskim Sądzie Arbitrażu Międzynarodowego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 24 czerwca 2009 r.,
skargi kasacyjnej Zarządcy masy upadłości E. S.A.
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 września 2008 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną;
zasądza od Zarządcy masy upadłości E. S.A. na rzecz VT.
S.A., ET. Spółka z o.o. i C. Spółka z o.o. kwoty po 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wydanym na posiedzeniu niejawnym postanowieniem z dnia 18 września
2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie Zarządcy E. S.A. w upadłości na
postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 maja 2008 r., uznające za
skuteczny na obszarze Polski wyrok częściowy Trybunału Arbitrażowego
działającego przy Londyńskim Sądzie Arbitrażu Międzynarodowego z dnia 22 maja
2006 r., wydany w sprawie pomiędzy V. S.A. oraz VT. S.A. jako powodami oraz E.
S.A., ET. Sp. z o.o. i C. Sp. z o.o. jako pozwanymi.
Wymienione postanowienie zaskarżył skargą kasacyjną Zarządca E. S.A. w
upadłości. Podstawą skargi jest naruszenie art. 1215 § 1 k.p.c. poprzez jego
niezastosowanie i art. 397 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez jego
zastosowanie i rozpoznanie zażalenia na posiedzeniu niejawnym zamiast na
rozprawie. Skarżący zarzucił także nieważność postępowania przez rozpoznanie
zażalenia na posiedzeniu niejawnym, co spowodowało, że został pozbawiony
możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.), gdyż nie mógł przedstawić na
rozprawie swego stanowiska w sprawie. Wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Pozostałe strony uczestniczące w postępowaniu wniosły o odrzucenie skargi
kasacyjnej, ewentualnie o odmowę przyjęcia jej do rozpoznania lub oddalenie.
Sąd Najwyższy nie dopatrzył się okoliczności powodujących odrzucenie
skargi kasacyjnej (art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c.). Występowanie w sprawie istotnego
zagadnienia prawnego – czy zażalenie na postanowienie w przedmiocie uznania
wyroku sądu polubownego wydanego za granicą podlega rozpoznaniu
na rozprawie, czy na posiedzeniu niejawnym – uzasadnia przyjęcie skargi
do rozpoznania (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Rozpoznając ją Sąd Najwyższy zważył,
co następuje:
Wniosek o uznanie, który zapoczątkował postępowanie w sprawie, został
złożony po dniu 17 października 2005 r., tj. po dniu wejścia w życie ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 178,
poz. 1478; dalej – „ustawa z dnia 28 lipca 2005 r.”), toteż toczy się ono według
przepisów części piątej kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu nadanym tą
3
ustawą. Przed wejściem w życie tych przepisów kodeks postępowania cywilnego
nie regulował zasad uznawania w Polsce wyroków sądów polubownych
wydawanych za granicą. W literaturze i orzecznictwie przyjęto, że w sytuacji,
gdy wiążąca Polskę umowa międzynarodowa przewiduje uznawanie wyroków
sądów polubownych wydanych za granicą, w zakresie nie uregulowanym w umowie
do postępowania w przedmiocie uznania takich wyroków stosować należy
odpowiednio lub w drodze analogii przepisy dotyczące uznawania orzeczeń
zagranicznych sądów państwowych, tj. art. 1145-1149 k.p.c. (orzeczenia Sądu
Najwyższego: z dnia 18 stycznia 2007 r., I CSK 330/06, OSNC 2007, nr 12,
poz. 175 i z dnia 17 stycznia 2008 r., III CZP 112/07, OSNC 2009, nr 1, poz. 5).
Oznaczało to, że o uznaniu wyroku sądu polubownego wydanego za granicą sąd
orzekał na rozprawie postanowieniem, na które przysługiwała apelacja (wcześniej –
rewizja). Konsekwencją tego było przyjęcie stosowania wszystkich przepisów
o apelacji (rewizji), w tym przepisów art. 374 i 375 (art. 376 i 377) k.p.c.
regulujących postać posiedzenia sądu odwoławczego. Postacią tą – co do zasady –
była rozprawa.
Wejście w życie ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. zmieniło istniejący do tego
czasu stan rzeczy. W art. 1212 i n. k.p.c. uregulowano wprost zagadnienie
uznawania i stwierdzania wykonalności wyroków sądu polubownego lub ugód
przed nim zawartych, przy czym uregulowanie to dotyczy wyroków wydanych
w kraju lub za granicą oraz ugód zawartych w kraju lub za granicą. Nowe
uregulowanie określa nie tylko przesłanki, od których zależne jest uznanie
i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim
zawartej (art. 1213 i 1214 § 3 k.p.c.), lecz także zawiera unormowania
o charakterze procesowym. Punktem wyjścia tych ostatnich regulacji jest art. 1214
§ 1 k.p.c., według którego o uznaniu sąd orzeka postanowieniem wydanym
na posiedzeniu niejawnym; na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Jako
wyjątek od tego unormowania, odnoszący się wyłącznie do wyroków sądu
polubownego wydanych za granicą lub ugód zawartych przed sądem polubownym
za granicą, jest art. 1215 k.p.c. W § 1 stanowi on, że o uznaniu sąd orzeka
po przeprowadzeniu rozprawy, a w § 2 przewiduje dodatkowe okoliczności
zobowiązujące sąd do odmowy uznania (stwierdzenia wykonalności). Taki stan
4
normatywny prowadzi do wniosku, że chociaż ze strukturalnego punktu widzenia
zagadnienie uznawania i stwierdzania wykonalności wyroków sądu polubownego
i ugód przed nimi zawartych zostało unormowane bez względu na to, czy wyrok
został wydany w kraju czy za granicą i czy ugodę zawarto przed sądem
polubownym w kraju czy za granicą, to między tymi sytuacjami zachodzą istotne
różnice. W związku z tym, w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 lipca 2008 r.,
I CZ 139/07 (OSNC-ZD 2009, nr 1, poz. 18) Sąd Najwyższy, odwołując się
do innych jeszcze argumentów, skonstatował, że w odniesieniu do wyroku sądu
polubownego wydanego w kraju postępowanie, o którym mowa, ma charakter
pomocniczy, natomiast gdy przedmiotem uznania lub stwierdzenia wykonalności
jest wyrok sądu polubownego wydany za granicą postępowanie to jest
odpowiednikiem postępowania „w sprawie”. Nawiązano tym samym
do przyjmowanego w nauce postępowania cywilnego rozróżnienia postępowań
„w sprawie” (postępowań głównych) i postępowań pomocniczych.
W doktrynie nie rozważano dotychczas, czy nakaz orzekania o uznaniu,
albo stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego za granicą
na rozprawie (art. 1215 § 1 k.p.c.) odnosi się wyłącznie do postępowania
przed sądem pierwszej instancji, czy także do postępowania zażaleniowego.
Wypowiedzi na ten temat ograniczają się na ogół do stanowczego stwierdzenia,
że rozpoznanie wniosku o uznanie wymaga przeprowadzenia rozprawy,
bez wyjaśnienia, czy dotyczyć ma to również postępowania przed sądem drugiej
instancji. Problemu tego w aktualnym stanie prawnym nie podejmował także Sąd
Najwyższy. W uchwale z dnia 17 stycznia 2008 r., III CZP 112/07 (OSNC 2009,
nr 1, poz. 5), zaakceptował jedynie pośrednio, że postanowienie o odrzuceniu
zażalenia w postępowaniu o uznanie wyroku sądu polubownego wydanego
za granicą sąd pierwszej instancji wydaje na posiedzeniu niejawnym. Chodziło tu
jednak o postanowienie dotyczące kwestii formalnej, nie zaś zasadności wniosku
o uznanie.
Z brzmienia art. 1215 § 1 k.p.c. nie wynika wprost czy nakaz orzekania
o uznaniu albo stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego wydanego
za granicą lub ugody zawartej przed sądem polubownym po przeprowadzeniu
rozprawy skierowany został do sądu pierwszej instancji, czy użyte w nim pojęcie
5
„sądu” obejmuje zarówno sąd pierwszej jak i drugiej instancji. Zgodzić się należy
z poglądem, że postanowienie w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego
wydanego za granicą stanowi odpowiednik wydawanych w postępowaniu
rozpoznawczym orzeczeń co do istoty sprawy, a postępowanie spowodowane
wniesieniem zażalenia na to postanowienie jest kontynuacją postępowania
pierwszoinstancyjnego. Argumenty te nie są jednak wystarczające do przyjęcia,
że zażalenie na postanowienie w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego
wydanego za granicą sąd powinien rozpoznać na rozprawie.
Treść art. 1215 § 1 k.p.c. nie może być analizowana w oderwaniu
od kontekstu, w jakim przepis ten występuje. Jak już wcześniej zauważono
art. 1215 k.p.c. rozwija i modyfikuje w odniesieniu do wyroków sądu polubownego
wydawanych za granicą i ugód zawartych przed sądem polubownym za granicą
ogólne zasady wyrażone w art. 1214 k.p.c., dotyczące uznania i stwierdzenia
wykonalności wszelkich wyroków sądu polubownego i ugód zawartych przed tym
sądem. Należy zatem przyjmować, że odpowiada on swoim zakresem normowania
przepisowi art. 1214 § 1 k.p.c. Zdanie drugie art. 1214 § 1 k.p.c., stanowiące,
że „na postanowienie sądu służy zażalenie” wskazuje, iż zdanie je poprzedzające,
według którego „…sąd orzeka postanowieniem wydanym na posiedzeniu
niejawnym”, oznacza orzeczenie sądu pierwszej instancji. Stanowisko,
że zażalenie, o którym mowa w zdaniu drugim art. 1214 § 1 k.p.c. przysługuje
również na postanowienie sądu drugiej instancji, jest bowiem nie do przyjęcia.
Już tylko ubocznie należy zauważyć, że problem zaskarżalności postanowień sądu
drugiej instancji w postępowaniu o uznanie wyroku sądu polubownego był
wprawdzie, także w aktualnym stanie prawnym, rozważany w piśmiennictwie
i w judykaturze, jednakże wyłącznie w płaszczyźnie dopuszczalności skargi
kasacyjnej. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 lipca 2008 r., I CZ 139/07,
Sąd Najwyższy opowiedział się przeciwko dopuszczalności takiej skargi od
postanowień wydanych w postępowaniu o uznanie „krajowego” wyroku sądu
polubownego, nie podejmując w ogóle kwestii, czy zażalenie przewidziane w art.
1214 § 1 k.p.c. odnosi się także do postanowień sądu drugiej instancji.
6
To, co wyżej powiedziano, nakazuje przyjąć, że art. 1215 § 1 k.p.c., mówiąc
o sądzie, który „orzeka po przeprowadzeniu rozprawy”, ma na myśli, tak jak
i poprzedzający go art. 1214 § 1 k.p.c., tylko sąd pierwszej instancji.
Przede wszystkim należy jednak zwrócić uwagę na to, że przepisy o uznaniu
i stwierdzeniu wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody przed nim
zawartej (tytuł VIII), wśród których znajduje się art. 1215 § 1, zamieszczone są
w części piątej kodeksu postępowania cywilnego, obejmującej przepisy dotyczące
sądu polubownego (arbitrażowego). Przepisy każdej z części kodeksu w sposób
autonomiczny regulują postępowanie w sprawach, których dotyczą
i do postępowania tego nie mają zastosowania przepisy żadnej innej części
kodeksu. Jedyny wyjątek wynika z art. 13 § 2 k.p.c., według którego przepisy
o procesie, tj. przepisy części pierwszej, księgi pierwszej kodeksu stosuje się
odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w kodeksie, chyba
że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Wśród przepisów ogólnych otwierających część piątą kodeksu postępowania
cywilnego znajduje się art. 1158 § 1 zawierający określenie sądu na użytek
przepisów tej części kodeksu. Stanowi on, że „ilekroć w części niniejszej mowa jest
o sądzie, rozumie się przez to sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy,
gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny”. Przepis ten określa sąd przez
wskazanie jego właściwości. W przepisach kodeksu postępowania cywilnego
oznaczenie właściwości sądu odnoszone jest zaś do sądu pierwszej instancji.
Nie budzi wątpliwości, że sąd, o którym mowa jest w art. 1158 § 1 k.p.c., jest to sąd
pierwszej instancji. Nie można więc przyjąć, że użyte w art. 1215 § 1 k.p.c. pojęcie
„sądu” obejmuje także sąd drugiej instancji. Gdyby było inaczej, przepis ten lub inny
przepis musiałby – w drodze wyjątku od zasady ustanowionej w art. 1158 § 1 k.p.c.
– tak stanowić.
Artykuł 1215 k.p.c., ani żaden inny przepis, nie stanowi na jakiego rodzaju
posiedzeniu sąd drugiej instancji jest obowiązany rozpoznać zażalenie
na postanowienie w przedmiocie uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku
sądu polubownego wydanego za granicą, lub ugody zawartej przed sądem
polubownym za granicą. W tej sytuacji w grę wchodzi art. 13 § 2 k.p.c., co prowadzi
7
do przyjęcia, że do omawianego przypadku znajduje odpowiednie zastosowanie
art. 397 § 1 k.p.c. „Odpowiednie zastosowanie” oznacza w tym wypadku możliwość
zastosowania przepisu zgodnie z jego brzmieniem, bez dokonywania modyfikacji
treści przepisu, a zatem prowadzi do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji
rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym.
Dla wykładni art. 1215 § 1 k.p.c. w interesującym w sprawie zakresie nie są
bez znaczenia przepisy dotyczące postępowania wywołanego wniesieniem środka
zaskarżenia w innych sprawach z elementem zagranicznym, mianowicie
w sprawach dotyczących wykonalności orzeczeń sądów zagranicznych i ugód
zawartych przed takimi sądami. Artykuł 1151 § 2 k.p.c. stanowi kategorycznie,
że o wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego „sąd orzeka
po przeprowadzeniu rozprawy”, bez żadnych bliższych wyjaśnień, jakiej fazy
postępowania nakaz ten dotyczy. Pomimo takiego brzmienia przepisu,
ani w doktrynie, ani w judykaturze nie wyrażono poglądu, że sąd drugiej instancji
obowiązany jest rozpoznać zażalenie na rozprawie. Przeciwnie, przyjęto
że zażalenie, zgodnie z art. 397 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., powinno być
rozpoznane na posiedzeniu niejawnym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
30 września 2008 r., II CSK 158/08, niepubl.).
Nie ma powodu, aby inaczej rozumieć sformułowanie art. 1215 § 1 k.p.c.
Dostatecznym motywem do przyjęcia odmiennego stanowiska nie jest
eksponowany przez skarżącego merytoryczny charakter postanowienia
w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego wydanego za granicą.
Także w tym wypadku odwołać się można do sytuacji istniejącej w postępowaniu
o stwierdzenie wykonalności orzeczeń sądów zagranicznych. Postanowienie
w przedmiocie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego jest bowiem
odpowiednikiem orzeczenia merytorycznego na równi z postanowieniem
w przedmiocie uznania takiego orzeczenia. Co prawda na postanowienie
w przedmiocie uznania przysługuje de lege lata apelacja (art. 1148 § 3 k.p.c.),
co implikuje konieczność rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji z reguły
na rozprawie (art. 374 i 375 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), jednakże środek zaskarżenia
na postanowienie w przedmiocie wykonalności (zażalenie) rozpoznawany jest już
na posiedzeniu niejawnym (art. 397 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), czemu
8
na przeszkodzie nie stoi merytoryczny charakter orzeczenia. Co więcej, ustawa
z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 234, poz. 1571; dalej – „ustawa z dnia
5 grudnia 2008 r.”), która wejdzie w życie dnia 1 lipca 2009 r., wprowadza
możliwość rozpoznania na posiedzeniu niejawnym już przez sąd pierwszej instancji
wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega
uznaniu (art. 11481
§ 2 k.p.c.) oraz – jako zasadę – orzekanie przez sąd pierwszej
instancji na posiedzeniu niejawnym o stwierdzeniu wykonalności orzeczenia sądu
państwa obcego przez nadanie mu klauzuli wykonalności (art. 11511
§ 2 k.p.c.).
Wymienione sytuacje nie należą przy tym do jedynych, w których orzeczenia
merytoryczne sąd pierwszej lub drugiej instancji wydaje lub może wydać
na posiedzeniu niejawnym (zob. art. 47918
§ 2, art. 50510
§ 2, art. 50523
k.p.c.).
Osobną kwestią jest, że merytoryczny charakter postanowienia
w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego wydanego za granicą musi być
rozpatrywany w relacji do przedmiotu postępowania o uznanie w ogólności. Tak jak
postępowanie cywilne pozbawione jest jednorodnego charakteru, tak też odmienny
charakter mogą mieć orzeczenia, którym w ramach danego postępowania
przyznaje się walor rozstrzygnięć orzekających co do istoty sprawy. Posiadanie
przez jakąś kategorię orzeczeń cechy „merytoryczności” nie oznacza zatem,
że muszą być one wszystkie traktowane w taki sam sposób, jeżeli ich przedmiot
jest odmienny. Z taką specyfiką przedmiotu rozstrzygnięcia mamy do czynienia
w postępowaniu o uznanie wyroku sądu polubownego wydanego za granicą.
Odwołując się do ustaleń doktryny dotyczących postępowania o uznanie
orzeczenia sądu zagranicznego stwierdzić należy, że w postępowaniu o uznanie
wyroku sądu polubownego wydanego za granicą sąd nie orzeka o prawach
materialnych stron. Rozpoznając wniosek o uznanie sąd nie rozpoznaje sprawy
rozstrzygniętej wyrokiem sądu polubownego na nowo ani też nie bada zasadności
roszczenia materialnoprawnego zgłoszonego przez powoda w postępowaniu
arbitrażowym. Działanie sądu ogranicza się do zbadania czy nie zachodzą
przesłanki odmowy uznania, którymi warunkowane jest uzyskanie przez wyrok
sądu polubownego po jego uznaniu przez sąd lub po stwierdzeniu przez sąd jego
wykonalności mocy prawnej na równi z wyrokiem sądu polskiego (art. 1212 § 1
9
k.p.c.). Postanowienie uwzględniające wniosek o uznanie wyroku sądu
polubownego wydanego za granicą deklaruje zatem brak przesłanek odmowy
uznania określonych w art. 1214 § 3 i art. 1215 § 2 k.p.c., a zarazem
konstytutywnie przyznaje temu wyrokowi moc równą wyrokowi sądu polskiego.
Tak określony przedmiot postępowania sprawia, że postanowienie o uznaniu,
choć w ramach postępowania o uznanie ma charakter merytoryczny, nie musi być
z procesowego punktu widzenia traktowane tak samo jak orzeczenie co do istoty
sprawy zapadające w obu trybach postępowania rozpoznawczego. Świadczy o tym
choćby pomijany przez skarżącego fakt, że jako właściwy środek zaskarżenia
ustawodawca przewidział w tym przypadku zażalenie, które co do zasady służy
przecież zaskarżaniu orzeczeń rozstrzygających kwestie procesowe. Po wejściu
w życie zmian wprowadzonych ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. zażalenie będzie
środkiem zaskarżenia postanowień sądu nie tylko – jak jest obecnie (art. 1151 § 2
k.p.c.) – w przedmiocie stwierdzenia wykonalności orzeczeń sądów państw obcych
(nowy art. 11511
§ 3 k.p.c.), lecz także w przedmiocie ustalenia, że orzeczenie
sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu (nowy art. 11481
§ 3
k.p.c.). Mniej sformalizowana postać środka zaskarżenia jaką jest zażalenie
w porównaniu do apelacji i – co się z tym łączy – rozpoznanie sprawy na skutek
tego środka zaskarżenia na posiedzeniu niejawnym a nie na rozprawie, pozwalają
przyspieszyć postępowanie, a możliwość wprowadzenia tego i innych uproszczeń
wiąże się właśnie ze szczególnym przedmiotem sprawy o uznanie (ustalenie
uznania) lub o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego
w zestawieniu z orzekaniem o prawach materialnych stron. Charakterystyczne jest
w tej mierze stanowisko wyrażone w piśmiennictwie, że orzeczenie o uznaniu
stanowi tylko funkcjonalny odpowiednik orzeczenia merytorycznego wydawanego
przez sąd w trybie postępowania rozpoznawczego.
Gdyby przyjąć, że art. 1215 § 1 k.p.c. reguluje także postać posiedzenia
sądu w postępowaniu zażaleniowym, po wejściu w życie ustawy z dnia 5 grudnia
2008 r. trudne do racjonalnego wyjaśnienia byłoby daleko idące zróżnicowanie
postaci posiedzenia sądu w postępowaniach mających na celu zapewnienie
skuteczności (w tym wykonalności) w Polsce orzeczeń wydanych za granicą.
Podczas gdy dla uznania i stwierdzenia wykonalności wyroku sądu polubownego
10
wydanego za granicą niezbędne byłoby przeprowadzenie w dwóch instancjach
obligatoryjnej rozprawy, to ustalenie uznania i stwierdzenie wykonalności
orzeczenia sądu państwa obcego nie wymagałoby przeprowadzenia takiej
rozprawy w ogóle. O ile można się zgodzić z tym, że z racji istotnej funkcji jaką
pełni postępowanie w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego wydanego
za granicą, oraz szerokiego spektrum przesłanek odmowy uznania rozpatrywanych
przez sąd, celowe jest rozpoznanie wniosku na rozprawie, o tyle wymaganie
przeprowadzenia jej w dwóch instancjach nie jest uzasadnione. Należy również
zauważyć, że wymaganie rozpoznania na rozprawie zażalenia w przedmiocie
uznania wyroku sądu polubownego wydanego za granicą szłoby dalej aniżeli nakaz
rozpoznania na rozprawie apelacji w postępowaniu rozpoznawczym (art. 375
k.p.c.). Konsekwentna realizacja poglądu, że art. 1215 § 1 k.p.c. określa także
postać posiedzenia sądu drugiej instancji, wykluczałaby bowiem – w braku co do tej
kwestii stosownego przepisu – możliwość rozpoznania zażalenia na posiedzeniu
niejawnym również wówczas, gdy zachodzi nieważność postępowania
(por. art. 374 k.p.c.).
Wreszcie, uzupełniające już tylko znaczenie należy przypisać spostrzeżeniu,
że w świetle przepisów kodeksu postępowania cywilnego obowiązuje nie budząca
wątpliwości reguła, iż zażalenie sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Wyjątki
od niej są bądź stwierdzone wyraźnym przepisem (np. art. 83 § 1 ustawy z dnia
14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, tekst jedn.; Dz.U. z 2008 r., Nr 198,
poz. 1158 ze zm.), bądź są uzasadnione szczególnym charakterem zażalenia jako
środka wszczynającego postępowanie sądowe (art. 47928
§ 1 pkt 2-4, art. 47946
pkt 2, art. 47957
pkt 2 i art. 47968
pkt 2 k.p.c.; uchwała Sądu Najwyższego z dnia
8 marca 2006 r., III SZP 1/06, OSNP 2006, nr 13-14, poz. 224). W rozważanym
przypadku ani brzmienie ustawy, ani charakter zażalenia jako dewolutywnego
środka zaskarżenia nie skłaniają do przyjęcia odstępstwa od obowiązującej reguły.
Należy sądzić, że gdyby rzeczywiście rozpoznanie zażalenia na postanowienie
sądu w przedmiocie uznania wyroku sądu polubownego wydanego za granicą
miało następować na rozprawie, to z racji daleko idącej specyfiki tego rodzaju
rozwiązania ustawodawca wprowadziłby je przez zamieszczenie wyraźnego
przepisu tak stanowiącego.
11
Z przytoczonych względów podstawa rozpoznawanej skargi kasacyjnej,
którą jest naruszenie art. 1215 § 1 i art. 397 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
przez ich niewłaściwe zastosowanie, nie jest uzasadniona.
Okoliczność, że wobec rozpoznania zażalenia na posiedzeniu niejawnym
skarżący nie mógł w postępowaniu zażaleniowym przedstawić swego stanowiska
na rozprawie, nie stanowi o pozbawieniu go możności obrony swych praw i z tego
powodu o nieważności postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.). W sytuacji,
gdy wyznaczenie rozprawy przez Sąd Apelacyjny nie było obligatoryjne,
rozpoznanie zażalenia na posiedzeniu niejawnym było działaniem zgodnym
z prawem. Przyjęcie, że nie wyznaczenie rozprawy może powodować nieważność
postępowania, oznaczałoby podważenie założenia, na którym opiera się
rozwiązanie przyjęte w ustawie, iż zażalenie podlega rozpoznaniu na posiedzeniu
niejawnym.
Brak podstaw uzasadniających uwzględnienie skargi kasacyjnej spowodował
jej oddalenie (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł stosownie
do art. 108 § 1 zd. pierwsze w zw. z art. 98 § 1 i 3 oraz art. 109 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i § 11 ust. 1 pkt 6 oraz § 5 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).