Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 55/09
POSTANOWIENIE
Dnia 4 września 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Strzelczyk
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Syndyka Masy Upadłości Przedsiębiorstwa Wielobranżowego
Produkcyjno-Usługowo-Handlowo-Eksportowego "I." sp. z o.o. w K.
przeciwko "J." S.A. w R.
o dokonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 września 2009 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w R.
postanowieniem z dnia 30 marca 2009 r.,
"Czy "dokonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego"
w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.)
w aktualnym - to jest ustalonym ustawą z dnia 24 maja 2007 r.
o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 112, poz. 769) - brzmieniu,
oznacza wyłącznie sytuację, gdy doszło do faktycznego wykonania
orzeczenia o zabezpieczeniu przez komornika, czy też przesłanka ta
jest spełniona również wtedy, gdy na skutek podjętych przez
komornika czynności obowiązany zabezpieczył roszczenie pieniężne
przez złożenie odpowiedniej sumy do depozytu sądowego stosownie
do art. 47919a
k.p.c., zaś postępowanie o dokonanie zabezpieczenia
zostało umorzone na wniosek uprawnionego?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w R. postanowieniem z dnia 5 listopada 2008 r. oddalił skargę
obowiązanego Spółki Akcyjnej „J." w R. na postanowienie komornika przy Sądzie
Rejonowym w R. wydane w dniu 13 czerwca 2008 r., którym umorzył on
postępowanie zabezpieczające prowadzone na wniosek uprawnionego syndyka
masy upadłości Przedsiębiorstwa Wielobranżowego Produkcyjno - Usługowo -
Handlowo - Eksportowego „I.” Sp. z o.o. w K. i ustalił wysokość kosztów
postępowania zabezpieczającego na kwotę 10 335,05 zł.
Sąd Okręgowy w R. rozpoznając zażalenie obowiązanego na postanowienie
oddalające skargę na czynność komornika powziął wątpliwość, związaną z
rozumieniem pojęcia dokonania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, które
zostało użyte w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji, Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm. (dalej – u.o.k.s.). W jego
ocenie faktyczne wykonanie przez komornika postanowienia o zabezpieczeniu jest
niewątpliwie dokonaniem zabezpieczenia w rozumieniu tego przepisu. Wątpliwe
jest natomiast, czy za dokonanie zabezpieczenia można uznać przypadek, gdy na
skutek czynności podjętych przez komornika obowiązany „zabezpieczył roszczenie
pieniężne przez złożenie odpowiedniej sumy do depozytu sądowego stosownie do
art. 47919a
k.p.c." w następstwie czego postępowanie prowadzone przez komornika
zostało umorzone na wniosek uprawnionego. Zagadnienie to przedstawił do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sposób redakcji zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia oraz jego uzasadnienie wskazuje, że w ocenie
Sądu Okręgowego w R. komornik nie zrealizował w pełni postanowienia
o zabezpieczeniu roszczenia pieniężnego z tej racji, że po zajęciu przez komornika
rachunku bankowego obowiązanego nie zostały z niego ściągnięte jakiekolwiek
kwoty. Z tego względu należało ocenić, czy związane z dokonanym zajęciem
zachowanie obowiązanego, który w celu zwolnienia od zajęcia rachunków
bankowych złożył do depozytu sądowego kwotę 518 891,23 zł, pozwala przyjąć,
że doszło do dokonania zabezpieczenia w rozumieniu art. 45 ust. 1 u.o.k.s.
3
Stanowisko to wskazuje na wadliwe rozumienie charakteru tytułu
zabezpieczającego, którym jest nieprawomocny wyrok wydany w postępowaniu
gospodarczym (art. 47919a
k.p.c.), będący tytułem zabezpieczającym roszczenie
pieniężne w rozpoznawanej sprawie. Do tego rodzaju tytułów stosuje się
odpowiednio art. 492 § 2 k.p.c. Jest to związane z tym, że wyrok sądu
gospodarczego zasądzający roszczenie pieniężne, podobnie jak nakaz zapłaty, nie
określa sposobu zabezpieczenia. W tych wypadkach sposób zabezpieczenia
wskazuje uprawniony składając tytuł zabezpieczający komornikowi. Nie oznacza to
jednak, że uprawnionemu pozostawiono całkowitą swobodę wyboru sposobu
zabezpieczenia. Ogranicza ją art. 747 k.p.c., który w sposób wyczerpujący określa
dopuszczalne formy zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. Przepis ten pozostaje
w związku z art. 731 k.p.c., który stanowi, że zabezpieczenie nie może zmierzać do
zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa nie stanowi inaczej. Art. 747 k.p.c. nie
przewiduje takiej formy zabezpieczenia, która powala na ściągnięcie przez
komornika kwoty świadczenia pieniężnego objętej tytułem zabezpieczającym.
Art. 47919a
k.p.c. nie jest zaś przepisem szczególnym regulującym na innych
zasadach formę zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w oparciu o tytuł
zabezpieczający, który stanowi wyrok sądu wydany w postępowaniu
gospodarczym. Brak jest zatem całkowicie podstaw do stanowiska Sądu
Okręgowego, który uznał, że w rozpoznawanej sprawie komornik miał podstawy do
ściągnięcia kwoty zasądzonej wyrokiem, stanowiącym jedynie tytuł
zabezpieczający i decydowało to o dokonaniu zabezpieczenia.
Wymaga też podkreślenia, że uprawniony we wniosku o dokonanie
zabezpieczenia wniósł o zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych
obowiązanego, co odpowiada treści art. 747 pkt 1 k.p.c. W sprawie jest
bezspornym, że komornik zrealizował to zajęcie, a obowiązany w celu zwolnienia
środków znajdujących się na tych rachunkach wpłacił do depozytu sądowego kwotę
ponad 500 000 zł. Nie ulega zatem wątpliwości, że komornik dokonał
zabezpieczenia odpowiednio do treści wniosku o dokonanie zabezpieczenia
i rodzaju tytułu zabezpieczającego, co odpowiada zrealizowaniu zwykłego tytułu
zabezpieczającego określającego wprost sposób zabezpieczenia. W tej sytuacji
jest oczywiste, że komornik dokonał zabezpieczenia w rozumieniu art. 45 ust. 1
4
u.o.k.s., co czyni bezprzedmiotowym udzielenie odpowiedzi na przedstawione
zagadnienie prawne. Jak już bowiem podkreślono motywem jego przedstawienia
było stwierdzenie, że komornik nie zrealizował tytułu zabezpieczającego zgodnie
z jego treścią.
Nie powinno budzić jednocześnie wątpliwości, że obowiązujące obecnie
brzmienie art. 45 uoks, które przewiduje pobieranie przez komornika opłaty
egzekucyjnej od wniosku o dokonanie zabezpieczenia nie dezaktualizuje poglądów
co do rozumienia pojęcia dokonania zabezpieczenia prezentowanych
w orzecznictwie na gruncie poprzednio obowiązującej wersji tego przepisu. Sąd
Okręgowy powołał zasadnie dotyczące tego zagadnienia uchwały Sądu
Najwyższego z 12 maja 2005 r. (III CZP 27/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 59)
i 29 września 2005 r. (III CZP 60/05, OSNC 2006, nr 7 - 8, poz. 117). Art. 45 ust. 1
u.o.k.s. przewiduje obecnie, że opłatę za dokonanie zabezpieczenia uiszcza
wierzyciel, składając wniosek o dokonanie zabezpieczenia, a jeżeli wniosek ten nie
jest opłacony, to komornik wzywa wierzyciela do uiszczenia tej opłaty i nie
podejmuje czynności do czasu jej uiszczenia. Treść tego przepisu reguluje zatem
oddzielnie dwie kwestie. Wymogów wniosku o dokonanie zabezpieczenia i podstaw
do pobrania opłaty za dokonanie zabezpieczenia. Po pierwsze nakazuje traktować
uiszczenie opłaty od wniosku o dokonanie zabezpieczenia jako wymóg wniosku
o dokonanie zabezpieczenia przez komornika, rozumiany podobnie jak wymóg
uiszczenia opłaty sądowej przy wnoszeniu pism wszczynających postępowanie
w sprawie. Po drugie przesądza o tym, że opłata za dokonanie zabezpieczenia
obciąża wierzyciela. Rozwiązanie to jest istotne z punktu widzenia komornika, gdyż
art. 770 k.p.c. znajdujący odpowiednie zastosowanie przy ustaleniu kosztów
postępowania zabezpieczającego, nie daje podstaw do obciążenia nimi
uprawnionego i ich wyegzekwowania w oparciu o treść art. 7701
k.p.c. Rozwiązanie
przyjęte w art. 45 ust. 1 u.o.k.s. gwarantuje zatem komornikowi możliwość pobrania
opłaty za dokonanie zabezpieczenia. Nie ma ono natomiast wpływu na rozumienie
pojęcia dokonania zabezpieczenia, od czego uzależnione jest, zgodnie
z brzmieniem tego przepisu, „przysługiwanie opłaty" komornikowi. Powinno być ono
rozumiane podobnie jak pobranie opłaty egzekucyjnej, co stanowi formę
wynagrodzenia komornika. Tego rodzaju pobranie opłaty jest następstwem
5
ustalenia wysokości kosztów postępowania egzekucyjnego (odpowiednio
zabezpieczającego), przy uwzględnieniu jego wyniku. Nie pozwala to przyjąć,
że samo uiszczenie opłaty od wniosku o dokonanie zabezpieczenia przez
uprawnionego rzutuje na uprawnienie do jej pobrania przez komornika, które
zostało uzależnione od dokonania zabezpieczenia.
Dodatkowo wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy dokonał również
wadliwej wykładni art. 47919a
k.p.c., przyjmując, że złożenie przez obowiązanego
sumy zasądzonej wyrokiem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi
zabezpieczenie roszczenia pieniężnego przez obowiązanego. Według brzmienia
powołanego wyżej przepisu jest to suma wystarczająca do zabezpieczenia.
Ta regulacja pozostaje w związku z treścią art. 742 k.p.c. Przepis ten zezwala
obowiązanemu na domaganie się uchylenia przez sąd zabezpieczenia w razie
złożenia sumy wystarczającej do zabezpieczenia (art. 747 § 1 i 4 k.p.c.) lub
domagania się stwierdzenia upadku zabezpieczenia, w przypadku wpłacenia na
rachunek depozytowy sądu sumy zabezpieczenia, o której mowa w art. 736 § 1 pkt
1 k.p.c. (art. 742 § 1 w zw. z art. 7541
§ 3 k.p.c.). Działanie obowiązanego nie
powinno być zatem kwalifikowane jako zabezpieczenie przez niego roszczenia.
W praktyce spowodowało jedynie zmianę formy zabezpieczenia, którą
zaakceptował uprawniony, składając wniosek o umorzenie postępowania
zabezpieczającego prowadzonego przez komornika.
Uwzględniając powyższe Sąd Najwyższy, w oparciu o treść art. 390 § 1
k.p.c., orzekł jak w sentencji postanowienia..