Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 69/09
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku K.W.
przy uczestnictwie A.S., E.S., J.S., K.Z. i A.S.
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 3 grudnia 2009 r.,
zażalenia uczestników postępowania A.S., E.S. i J.S. na postanowienie Sądu
Okręgowego w S.
z dnia 17 czerwca 2009 r., sygn. akt [...],
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. postanowieniem z dnia 17 czerwca 2009 r. odrzucił
apelację uczestniczek postępowania A.S. i E.S. od postanowienia Sądu
Rejonowego w Ś. z dnia 5 grudnia 2008 r. w przedmiocie stwierdzenia nabycia
spadku po J.W. W uzasadnieniu wskazał, że apelację od powyższego orzeczenia
złożył pełnomocnik uczestniczek, uiszczając jednocześnie kwotę 20 zł tytułem
opłaty od apelacji. Następnie zarządzeniem z dnia 18 lutego 2009 r. Sąd pierwszej
instancji wezwał pełnomocnika do uzupełnienia opłaty od apelacji przez uiszczenie
kwoty 80 zł, wskazując, że opłata stała od apelacji wynosi 100 zł, w terminie 7 dni
pod rygorem odrzucenia apelacji. W dniu 26 lutego 2009 r. apelujący uiścił
wymaganą opłatę.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy błędnie wezwał apelującego do
uzupełnienia opłaty od apelacji, zamiast odrzucić apelację jako nieopłaconą.
Zgodnie bowiem z treścią art. 1302
§ 3 k.p.c. sąd odrzuca bez wezwania
o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub
rzecznika patentowego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację,
zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu
zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego) podlegające opłacie
w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości
przedmiotu zaskarżenia. Stosownie zaś do przepisu art. 50 pkt 1 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, opłatę stałą w kwocie
100 złotych pobiera się od apelacji, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawie o stwierdzenie
nabycia spadku. W ocenie Sądu Okręgowego nie ulega również wątpliwości, iż
cytowana ustawa o kosztach sądowych ma zastosowanie w niniejszej sprawie,
bowiem zgodnie z art. 149 ust. 1 tejże ustawy przepisy wcześniejszej ustawy
stosuje się w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, do czasu
zakończenia postępowania w danej instancji. Orzeczenie kończące sprawę
w niniejszej sprawie w instancji, tj. zaskarżone postanowienie o stwierdzeniu
3
nabycia spadku, zostało wydane w dniu 5 grudnia 2008 r., a zatem postępowanie
wywołane wniesieniem apelacji zostało wszczęte już pod rządami nowej ustawy,
w związku z czym należy do niego stosować przepisy obecnie obowiązującej
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Ostatecznie Sąd Okręgowy wskazał, że naruszenie obowiązku prawidłowego
uiszczenia opłaty powinno skutkować odrzuceniem apelacji zgodnie z art. 1302
§ 3
k.p.c., zaś stosownie do treści art. 373 k.p.c. sąd drugiej instancji odrzuca na
posiedzeniu niejawnym apelację, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd pierwszej
instancji.
Od powyższego postanowienia uczestniczki postępowania wniosły
zażalenie, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie. Na wstępie
podniosły, że z dniem 1 lipca 2009 r., a zatem w otwartym okresie do zaskarżenia
postanowienia z dnia 17 czerwca 2009 r. doszło do uchylenia przepisu art. 1302
§ 3
k.p.c., a w konsekwencji, że w obecnym stanie prawnym nie ma podstaw do
odrzucenia apelacji na podstawie nie istniejącego już art. 1302
§ 3 k.p.c. Nadto
wskazały, że nie uiszczenie w całości należnej opłaty było następstwem niejasności
przepisu art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, w części obejmującej stwierdzenie „do czasu zakończenia
postępowania w danej instancji” i jako okoliczność niezawiniona podlega sanacji
przez wezwanie do uzupełnienia opłaty w pełnej wysokości (art. 130 k.p.c.) oraz, że
wykładnia przepisu art. 1302
§ 3 k.p.c. pozwalała i pozwala przyjąć, że tylko
nieuiszczenie w jakiejkolwiek części kwoty odpowiadającej opłacie od apelacji,
wywołuje skutek odrzucenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie uczestniczek postępowania nie zasługuje na uwzględnienie.
Trafnie Sąd Okręgowy w S. wskazał, że wniesienie apelacji bez uiszczenia opłaty w
wysokości stałej przez profesjonalnego pełnomocnika skutkuje odrzuceniem
apelacji z mocy art. 1302
§ 3 k.p.c., przy czym jeżeli Sąd pierwszej instancji tego nie
uczyni, błędnie wzywając pełnomocnika do uzupełnienia braków apelacji przez jej
opłacanie, zobligowany do odrzucenia środka odwoławczego jest Sąd drugiej
instancji z mocy art. 373 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11
4
stycznia 2008 r., I UZ 36/07, niepubl.). Nie ulega też wątpliwości, wbrew
twierdzeniom skarżących, że nienależyte opłacenie pisma w rozumieniu art. 1302
k.p.c. oznacza, że od pisma w ogóle nie została uiszczona opłata lub opłatę
uiszczono po upływie terminu, jak również chodzi o taką sytuacje, w której od pisma
wniesiono opłatę w niepełnej wysokości (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 18 marca 2008 r., II PZ 1/08, OSNP 2009, nr 11-12, poz. 147; postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., I CZ 71/07, niepubl.). Nie można też
zgodzić się ze skarżącymi, że przepis art. 149 ust. 1 u.k.s.c. w zakresie
sformułowania: „do czasu zakończenia postępowania w danej instancji”, w dacie
wniesienia apelacji budził wątpliwości. Zarówno w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, przy czym stanowisko to należy uznać za ugruntowane, jak
i w doktrynie, nie ulega wątpliwości, że zakończenie postępowania w danej instancji
– w rozumieniu art. 149 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
– następuje z chwilą wydania orzeczenia kończącego postępowanie w tej instancji
(zob. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 124/06,
OSNC 2007, nr 6, poz. 91; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca
2008 r., I CZ 150/07, niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca
2007 r., II CZ 40/07, niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia
2007 r., V CZ 22/07, nie publ.). Wprawdzie art. 1302
§ 3 k.p.c. utracił moc z dniem
1 lipca 2009 r., uchylony przez art. 1 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 234, poz. 1571), to jednak obowiązywał w dacie wydania zaskarżonego
orzeczenia i prawidłowo został zastosowany przez Sąd drugiej instancji (art. 316
§ 1 k.p.c.). Zmiana stanu prawnego, która nastąpiła już po wydaniu zaskarżonego
orzeczenia nie ma znaczenia dla kontroli jego legalności dokonywanej
w postępowaniu zażaleniowym.
Ponadto należy podnieść, że zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 8 grudnia
2008 r. jej przepisy – a zatem także art. 1 pkt 3 lit. a uchylający art. 130 2
§ 3 k.p.c. –
stosuje się do postępowań wszczętych po dniu jej wejścia w życie, tj. po dniu
1 lipca 2009 r., i także z tej przyczyny, Sąd Najwyższy rozpoznając zażalenie,
wniesione w sprawie wszczętej przed tą datą nie mógłby uchylić zaskarżonego
orzeczenia ze względu na utratę mocy obowiązującej przez art. 1302
§ 3 k.p.c.
5
Za bezzasadne należy też uznać zarzuty zmierzające do wykazania
niekonstytucyjności art. 1302
§ 3 k.p.c. W tym zakresie trzykrotnie wypowiadał się
Trybunał Konstytucyjny, który w wyrokach z dnia 14 września 2009 r. (SK 47/07,
Dz. U. RP 2009/156/1239); z dnia 28 maja 2009 r. (P 87/08 Dz. U. RP
2009/91/751); z dnia 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, Dz. U. RP 2008/207/130)
uznał, że art. 1302
§ 3 k.p.c. jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1
w związku z art. 78 Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny nie podzielił
zapatrywania, że przepis ten, w wypadku gdy strona postępowania zastąpiona jest
w postępowaniu przed sądem powszechnym przez adwokata, radcę prawnego czy
rzecznika patentowego, wprowadza nadmierny rygoryzm,. Zdaniem Trybunału,
z samej istoty zastępstwa procesowego wypełnianego przez profesjonalnego
pełnomocnika wynika uprawnione założenie, że pełnomocnik ten będzie działał
fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością,
a w konsekwencji uznaje za dopuszczalne stosowanie surowszych rygorów
w odniesieniu do pism procesowych, wnoszonych przez profesjonalnych
pełnomocników procesowych.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. rozstrzygnął jak w sentencji.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13