Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 220/09
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
SSA Jan Futro
w sprawie z wniosku D. U.
przy uczestnictwie M. K., R. K. i M. K.
o dział spadku i zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy w S. dokonał działu
spadku po G. U. i zniesienia współwłasności w ten sposób, że nieruchomość
zabudowaną położoną w S. przy ul. P. oraz samochód osobowy Fiat Brava 1,2, nr rej.
(...), przyznał na własność wnioskodawcy D. A. U., nieruchomość niezabudowaną
położoną w S. przy ul. P. przyznał na własność uczestnikowi postępowania M. K., udział
w wysokości 1/3 części w nieruchomości zabudowanej położonej w S. przy ul. S.
przyznał na własność uczestniczce postępowania M. K., poza tym zasądził: od
wnioskodawcy na rzecz uczestniczki M. K. kwotę 190 947,53 zł, rozłożoną na raty, i na
rzecz uczestnika R. K. kwotę 11 452,60 zł, od uczestnika M. K. na rzecz wnioskodawcy
kwotę 57 663,35 zł i na rzecz uczestniczki M. K. kwotę 405,86 zł i od niej na rzecz
2
uczestnika R. K. kwotę 1 785,50 zł oraz orzekł o kosztach postępowania. Sąd Okręgowy
w K. postanowieniem z dnia 27 lutego 2009 r. zmienił to postanowienie w ten sposób, że
podzielił nieruchomość położoną w S. przy ul P. i na własność wnioskodawcy przyznał
jej część, stanowiącą działki nr 84/1 i nr 85/1, a na własność uczestnika M. K. – jej część
stanowiąca działki nr 84/2 i nr 85/2 i w miejsce kwoty 57 663,35 zł zasądzonej od
uczestnika M. K. na rzecz wnioskodawcy zasądził kwotę 3 733,59 zł, oddalił apelację
wnioskodawcy w pozostałej części oraz orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego i
kosztach sądowych. W sprawie zostało ustalone, że postanowieniem Sądu Rejonowego
w S. z dnia 30 marca 2006 r. stwierdzono, że spadek po G. U. na podstawie testamentu
nabyli: mąż D. U. w 25232775/29622930 częściach, brat M. K. w 1294625/29622930
częściach, brat R. K. w 1547765/29622930 częściach i bratanica M. K. w
1547765/29622930 częściach. Dla wyliczeń potrzebnych do dokonania działu spadku
Sąd Okręgowy ułamki te zamienił na procenty i przyjął, że spadek odziedziczyli: D. U. w
85%, M. K. w 4%, R. K. w 5,5% i M. K. w 5,5 %. Poza tym w sprawie ustalono m.in.,
że na nieruchomość położoną w S. przy ul. P. spadkodawczyni wraz z mężem dokonali
nakładów, które w 1/3 weszły w skład spadku po G. U.
Wymienione postanowienie Sądu Okręgowego w K. w części oddalającej
apelację oraz orzekającej o kosztach postępowania apelacyjnego i kosztach sądowych
zaskarżył skargą kasacyjną wnioskodawca. Podstawami skargi są: „1. a) naruszenie art.
924 w zw. z art. 948 k.c. przez odmienne ustalenie składu i stanu spadku niż zostało to
przyjęte wedle chwili jego otwarcia w sprawie o stwierdzenie praw do spadku, a dalej w
konsekwencji naruszenie art. 31 § 1, art. 35, art. 43 § 1 k.r.o. przez rozliczenie małżonka
spadkodawcy z majątku wspólnego mniejszym niż połowa udziałem, b) naruszenie art.
925 k.c. przez przyjęcie, że postępowanie o stwierdzenie praw do spadku miało
charakter ugodowy, podczas gdy postanowienie spadkowe ma charakter deklaratoryjny
i stwierdza jedynie nabycie na chwilę jego otwarcia, 2. naruszenie art. 328 § 2 w zw. z
art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c. przez brak wyjaśnienia na jakiej podstawie Sąd dokonał
odmiennego niż w postanowieniu o stwierdzeniu praw do spadku, a także w orzeczeniu
działowym Sądu I instancji określenia udziałów spadkowych; naruszenie art. 365 § 1 w
zw. z art. 13 § 2 k.c. przez przyjęcie na potrzeby rozliczeń w dziale spadku, wbrew treści
postanowienia o stwierdzeniu praw do spadku, odmiennych udziałów w spadku.”
Skarżący wniósł o uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Ustalenie składu i wartości spadku ulegającego podziałowi dokonuje
samodzielnie sąd w postępowaniu o dział spadku (art. 684 k.p.c.). Okoliczność, że w
postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po G. U. ze względu na treść
sporządzonego przez nią testamentu, dla określenia wielkości udziałów przypadających
spadkobiercom, zachodziła potrzeba ustalenia składu i wartości spadku, nie sprawia, że
ustalenia te wiążą sąd w postępowaniu o dział spadku. Postanowienie o stwierdzeniu
nabycia spadku wiąże ten sąd tylko co do – wskazanych w jego sentencji – osób
spadkobierców i wielkości przypadających im udziałów w spadku. Ustalając, że na
nieruchomość położoną w S. przy ul. P. spadkodawczyni wraz z mężem dokonali
nakładów, które w 1/3 weszły w skład spadku po G. U., podczas gdy w postępowaniu o
stwierdzenie nabycia spadku po niej ustalono, że nakłady te weszły w skład spadku w
połowie, Sąd Okręgowy nie naruszył ani art. 924 w zw. z art. 948 k.c., ani art. 31 § 1, art.
35 i 43 § 1 k.c. Wskazanie w skardze kasacyjnej, jako naruszonych ze względu na
odmienne, niż w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, ustalenie składu i wartości
spadku, wymienionych przepisów prawa materialnego wydaje się być
nieporozumieniem.
Stwierdzenie przez Sąd Okręgowy, że postępowanie o stwierdzenie nabycia
spadku po G. U. miało charakter „ugodowy”, było wynikiem oceny stanowiska
uczestników tego postępowania, którzy mimo początkowej różnicy zdań nie
zakwestionowali złożonej w tej sprawie opinii biegłego będącej podstawą poczynionych
w niej ustaleń faktycznych. W stwierdzeniu tym nie można dopatrzyć się poglądu, że
postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku stwierdza nabycie spadku z inną chwilą
niż chwila jego otwarcia. Brak jest związku jaki ma powyższe stwierdzenie z wynikiem
działu spadku.
2. Jeżeli spadek nabywa kilka osób, w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia
spadku oznacza się części, w jakich przypada on każdej z nich (wysokość ich udziałów)
– art. 677 k.p.c. Przyjęte jest, że czyni się to – tak jak ujmuje to Kodeks cywilny w
przepisach o dziedziczeniu ustawowym – w postaci odpowiednich ułamków. Zamiana
ułamka na procent jest zwykłą operacją rachunkową. Jeżeli dokonana zostaje z
uwzględnieniem reguł obowiązujących w arytmetyce, to wielkość wyrażona w ułamku
odpowiada wielkości wyrażonej w procentach. Nie jest więc uchybieniem, które mogło
wpłynąć na zniekształcenie wielkości udziału spadkobierców G. U. określonych w
postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku w ułamkach, określenie ich na użytek
4
działu spadku w procentach. Określenie ich w procentach z zaokrągleniem do 0,5
procenta praktycznie nie spowodowało istotnej, liczącej się zmiany wielkości udziałów
przypadających w spadku poszczególnym spadkobiercom w porównaniu do wielkości
tych udziałów określonych w procentach, wyrażonych z uwzględnieniem dwóch, trzech
czy więcej miejsc po przecinku. Brak w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
wyjaśnienia zastosowanej przez Sąd Okręgowy metody określenia wielkości udziałów w
spadku przypadających spadkobiercom G. U. nie stanowi naruszenia art. 328 § 2
w zw. z art. 391 § 1 i art. 13 § 2 k.p.c., mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Z przytoczonych względów należało uznać, że skarga kasacyjna wnioskodawcy
nie ma uzasadnionych podstaw. Podlega ona zatem oddaleniu (art. 39814
w zw. z art. 13
§ 2 k.p.c.).