Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 MAJA 2010 R.
V KO 47/10
Nie jest możliwe wznowienie, zarówno na wniosek strony, jak i z
urzędu, samego postępowania o wznowienie, zakończonego uprzednio
prawomocnym orzeczeniem sądu o oddaleniu wniosku strony lub o braku
podstaw do wznowienia ex officio.
Przewodniczący: sędzia SN T. Artymiuk.
Sędziowie SN: T. Grzegorczyk (sprawozdawca), E. Wildowicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Bogdana D., ukaranego za wykroczenie z
art. 92 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane z 1994 r., w kwestii wznowienia z
urzędu postępowania o wznowienie, po oddaleniu postanowieniem Sądu
Apelacyjnego w W. z dnia 11 grudnia 2009 r., wniosku o wznowienie po-
stępowania o wykroczenie zakończonego prawomocnie wyrokiem Sądu
Okręgowego w L. z dnia 8 stycznia 2009 r., utrzymującym w mocy wyrok
Sądu Rejonowego w Z. z dnia 20 października 2008 r.,
s t w i e r d z i ł brak możliwości wznowienia postępowania o wznowienie.
U Z A S A D N I E N I E
Po prawomocnym ukaraniu za wykroczenie, które nastąpiło w wyniku
wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 8 stycznia 2009 r., utrzymującego w
mocy wyrok Sądu Rejonowego w Z. z dnia 20 października 2008 r., którym
2
skazano Bogdana D. za popełniony w okresie od dnia 4 czerwca 2007 r. do
dnia 20 sierpnia 2008 r. czyn z art. 92 ust. 1 pkt 3 prawa budowlanego z
1994 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 ze zm.), wymierzając mu karę
600 zł grzywny, ukarany wystąpił w listopadzie 2009 r., poprzez swego
obrońcę z wyboru, z wnioskiem do Sądu Apelacyjnego w W. o wznowienie
tego postępowania. We wniosku tym powołano się na nowe fakty i dowody
wskazujące, że nie mogło dojść do przypisanego wykroczenia utrudniania
kontroli budowlanej, a nadto, że w zakończonym prawomocnie postępowa-
niu brak było skargi uprawnionego oskarżyciela, gdyż Powiatowy Inspektor
Nadzoru Budowlanego nie był uprawniony w tej sprawie do oskarżania.
Postanowieniem z dnia 11 grudnia 2009 r. Sąd Apelacyjny w W. oddalił ów
wniosek i obciążył wnioskodawcę kosztami postępowania wznowieniowe-
go, nie dopatrując się w przywołanych w tej skardze okolicznościach zaist-
nienia nowych faktów i dowodów w kwestii przypisanego wnioskodawcy
utrudniania kontroli budowlanej oraz wskazując, że stosowane w postępo-
waniu w sprawach o wykroczenia odpowiednio przepisy procedury karnej o
wznowieniu nie przewidują wśród podstaw wznowienia ujawnienia się no-
wych faktów odnośnie do okoliczności nakazujących odmowę wszczęcia
lub umorzenie postępowania.
Po tym orzeczeniu ukarany wystąpił w styczniu 2010 r. z pismem za-
tytułowanym: „Wniosek o stwierdzenie nieważności postępowania”, żąda-
jąc uchylenia postanowienia Sądu Apelacyjnego, zwrócenia mu opłaty od
wniosku o wznowienie i wznowienia tego postępowania z urzędu, gdyż sąd
ten orzekał w składzie 3 sędziów, choć zgodnie z art. 113 § 3 k.p.s.w. po-
winien to uczynić jednoosobowo oraz ponieważ naruszono art. 439 § 1 pkt
9 k.p.k., z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela, czyli uchybie-
nie, o jakim mowa w art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k. Powyższe oświadczenie ukara-
nego potraktowano jako sygnalizację uchybień uwzględnianych z urzędu i
pismem z dnia 16 marca 2010 r. Przewodniczący Wydziału Sądu Apelacyj-
3
nego w W. powiadomił ukaranego, że nie będzie kierował sprawy na po-
siedzenie tego sądu odnośnie do podnoszonego braku skargi uprawnione-
go oskarżyciela, gdyż w świetle art. 17 § 3 k.p.w. w związku z przepisami
art. 80, 81a i 81c prawa budowlanego Powiatowy Inspektor Nadzoru Bu-
dowlanego, jako ujawniający wykroczenie budowlane w zakresie swego
działania, czyli w ramach sprawowanego nadzoru budowlanego, był
uprawniony do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie (z oskarżeniem) oraz
że ponadto kieruje jego pismo do Sądu Najwyższego w trybie art. 542 § 2
k.p.k., gdyż dotyczy sprawy zakończonej w Sądzie Apelacyjnym. W Sądzie
Najwyższym przekazano je na posiedzenie jako dotyczące wszczęcia z
urzędu sprawy o wznowienie postępowania zakończonej prawomocnym
postanowieniem Sądu Apelacyjnego.
Rozpatrując przedstawioną kwestię Sąd Najwyższy zważył, co na-
stępuje.
Kwestia ta dotyczy sprawy o wykroczenie, jednak Kodeks postępo-
wania w sprawach o wykroczenia, zakładając możliwość wznowienia po-
stępowania zakończonego prawomocnie w trybie jego przepisów, przewi-
duje jednocześnie odpowiednie stosowanie w tej materii przepisów art. 540
– 542 oraz art. 544 § 2 i 3, a także art. 545 – 548 k.p.k., dotyczących
wznowienia procesu (art. 113 § 1). Samodzielnie normuje zaś tylko kwestię
opłaty od wniosku o wznowienie (§ 2 art. 113) oraz właściwość sądów do
wznawiania postępowania i skład tych sądów (§ 3 i 4 art. 113). Obowiązuje
tu również odpowiednio art. 9 § 2 k.p.k. (art. 8 k.p.s.w.) o możliwości ini-
cjowania przez strony czynności, które winny być podejmowane urzędu.
W świetle art. 540 k.p.k. wznowienie dotyczy „postępowania sądowe-
go zakończonego prawomocnym orzeczeniem”. Wszelkie zatem podstawy
wznowieniowe, w tym i określone w art. 542 § 3 k.p.k. (wznowienie z urzę-
du), dotyczą tylko takiego postępowania. Przepisy o wznowieniu, zarówno
w procedurze karnej, jak i o wykroczenia, zamieszczone są w ramach norm
4
o nadzwyczajnych środkach zaskarżenia (rozdział 56 Kodeksu postępowa-
nia karnego i rozdział 19 Kodeksu postępowania w sprawach o wykrocze-
nia), po uprzedniej regulacji całego postępowania sądowego, w tym w try-
bach szczególnych. Owo postępowanie sądowe, wcześniej w obu kodek-
sach uregulowane, to postępowanie w przedmiocie procesu, a więc odno-
śnie do odpowiedzialności prawnej określonej osoby (oskarżonego, obwi-
nionego), w tym i dopuszczalności procedowania w tej materii. W doktrynie
wskazuje się jednak, że przedmiotem procesu może być także kwestia od-
powiedzialności Skarbu Państwa za niesłuszne skazanie (ukaranie) lub
pozbawienie wolności przez zatrzymanie, a w procesie karnym także przez
tymczasowe aresztowanie (zob. np. T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania
karnego oraz ustawa o świadku koronnym, Komentarz, Warszawa 2008, s.
45 – 46, tenże Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komen-
tarz, Warszawa 2008, s. 62), która to odpowiedzialność wchodzi w rachubę
także w prawie wykroczeń (art. 114 – 115 k.p.s.w.). W związku z tym nie
budzi wątpliwości, że wznowienie prawomocnie zakończonego postępo-
wania jest aktualne właśnie odnośnie do postępowań sądowych o wskaza-
nym wyżej przedmiocie (zob. np. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Ko-
deks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2007, t. III, s. 299,
zob. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2006 r., II
AKa 9/06, Lex Nr 168032). W doktrynie wskazuje się wprawdzie na możli-
wość wznowienia także w odniesieniu do postępowań ubocznych, a więc
co do innego niż zasadniczy nurt procesu, ale co najwyżej tylko takich, któ-
re mają autonomiczny charakter względem tego nurtu, a więc nie są z nim
związane (zob. np. S. Zabłocki [w:] J. Bratoszewski, L. Gardocki, Z Gostyń-
ski, S. Przyjemski, R. Stefański, S. Zabłocki: Kodeks postępowania karne-
go. Komentarz, Warszawa 2004, t. III, s. 648, czy wcześniej np. M. Biłyj, M.
Murzynowski: Wznowienie postępowania karnego w PRL świetle prawa i
praktyki, Warszawa 1980, s. 59 – 60). W przypadku postępowania o
5
wznowienie jego przedmiotem nie jest odpowiedzialność prawna ani inna
kwestia uboczna niezwiązana z postępowaniem odnośnie tej odpowie-
dzialności, lecz problem istnienia podstaw do samego wznowienia procesu
w sytuacji, gdy zagadnienie odpowiedzialności prawnej jest już rozstrzy-
gnięte prawomocnym orzeczeniem sądu (tak już w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 21 października 1997 r., II KZ 139/07, OSNKW 1998,
z. 1, poz. 10). Nie jest to zatem postępowanie uboczne, o jakim wyżej mo-
wa.
Powyższe prowadzi do wniosku, że instytucji wznowienia postępo-
wania, przewidzianej w rozdziale 56 Kodeksu postępowania karnego i roz-
dziale 19 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, nie można w
ogóle odnosić do prawomocnie zakończonego postępowania o wznowie-
nie. Nie jest zatem możliwe wznowienie, zarówno na wniosek strony, jak i z
urzędu, samego postępowania o wznowienie, zakończonego uprzednio
prawomocnym orzeczeniem sądu o oddaleniu wniosku strony lub o braku
podstaw do wznowienia ex officio. Inne rozumienie tej konstrukcji prowa-
dzić by musiało w konsekwencji do przyjęcia, że możliwe jest również
wznowienie postępowania kasacyjnego, zakończonego oddaleniem kasa-
cji, gdyż kończy je przecież prawomocne orzeczenie sądu, i to w sytuacji,
gdy niedopuszczalna jest już sama kasacja od orzeczenia zapadłego w
wyniku uprzedniego rozpoznania kasacji (art. 539 k.p.k.). Instytucja wzno-
wienia postępowania aktualizuje się natomiast w razie wznowienia prawo-
mocnie zakończonego procesu i wydania w postępowaniu wznowionym
nowego prawomocnego wyroku, w tym także, gdy dojdzie do tego bez
przekazywania sprawy po wznowieniu do ponownego rozpoznania właści-
wemu sądowi, a więc gdy wyrok wyda sąd wznawiający (art. 547 § 3 i 4
k.p.k. oraz art. 113 § 1 k.p.s.w.). Będzie to już bowiem orzeczenie zapadłe
w postępowaniu wznowionym, a nie w postępowaniu o wznowienie. Należy
przy tym zauważyć, że przy oddaleniu wniosku o wznowienie prawomoc-
6
ność zachowuje wyrok, którego wniosek o wznowienie dotyczył, a sam
wniosek o wznowienie może być bez ograniczenia terminem ponawiany,
tyle że ze wskazaniem innej podstawy lub dodatkowych, uprzednio nie-
podnoszonych, okoliczności. Nie jest też wykluczone ponowne rozważenie
kwestii wznowienia postępowania z urzędu, gdyby po uprzednim stwier-
dzenia braku podstaw ku temu ujawniły się nowe okoliczności w tej materii,
z uwzględnieniem tu jednak ograniczeń płynących z art. 542 § 4 i 5 k.p.k.
(art. 113 § 1 k.p.s.w.).
W konsekwencji, skoro nie jest możliwe wznawianie postępowania o
wznowienie, nieaktualne staje się rozważanie istnienia w tej sprawie pod-
staw do wznowienia tego postępowania, w tym wypadku jakoby z urzędu.
Niemniej, informującemu o istnieniu rzekomo takiej podstawy z uwagi na
skład sądu, który oddalił jego wniosek o wznowienie, należy zwrócić uwa-
gę, iż co prawda art. 113 § 3 k.p.s.w. zakłada, że sąd apelacyjny orzeka w
kwestii wznowienia na posiedzeniu jednoosobowo, a w sprawie tej proce-
dowano w składzie 3 sędziów, ale nie dostrzegł on, iż zgodnie z art. 15 § 4
k.p.s.w. sądy wskazane w § 1-3 tego przepisu, a więc także sąd apelacyjny
przy rozpoznawaniu środków odwoławczych oraz innych spraw przekaza-
nych mu przez ustawę (§ 1 art. 15) – a do tych ostatnich należy także roz-
strzyganie w kwestii wznowienia – orzekają jednoosobowo, chyba że usta-
wa stanowi inaczej albo prezes sądu zarządzi orzekanie w składzie trzech
sędziów. W art. 113 § 3 k.p.s.w. powtórzono zatem regułę określoną w art.
15 § 4, ale tym samym ma tu także zastosowanie odstępstwo od niej,
wskazane w końcowym fragmencie tego ostatniego przepisu. Jest zatem
możliwe, gdy prezes sądu tak zarządzi, procedowanie w kwestii wznowie-
nia w składzie 3 sędziów. W sprawie niniejszej zarządzenie takie wydano,
zatem skład sądu apelacyjnego odpowiadał wymogom prawa procesowe-
go, co oznacza, że nie zachodzi okoliczność wskazana w art. 104 § 1 pkt 2
k.p.s.w. (odpowiedniku art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.). Gdy zaś chodzi o kwestię
7
braku skargi uprawnionego oskarżyciela, to dotyczyła ona postępowania
zakończonego wyrokiem Sądu Okręgowego, a nie postępowania o wzno-
wienie przed Sądem Apelacyjnym i ukarany otrzymał informację odnośnie
do tej kwestii. Skoro zaś chodzi o wznowienie postępowania z urzędu, to
skierowanie sprawy na posiedzenie właściwego sądu powinno wchodzić w
rachubę jedynie wtedy, gdy rzeczywiście występuje wysokie prawdopodo-
bieństwo zaistnienia uchybienia pozwalającego na takie wznowienie, za-
tem nie zawsze konieczne jest przekazywanie sądowi przez Prezesa Sądu
każdej informacji strony o rzekomym naruszeniu prawa o takim charakte-
rze.
Mając to wszystko na uwadze orzeczono jak na wstępie.