III CZP 32/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-03-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZP 144/08 III CZP 156/07 III CZP 29/08 III CZP 102/05 III CZP 116/07 III CZP 62/98 III CZP 790/08
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 32/10
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa Grzegorza M. syndyka masy upadłości
Fabryki Urządzeń Technicznych „W.-B.” sp. z o.o. we W.
w upadłości likwidacyjnej
przeciwko Tadeuszowi W.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 maja 2010 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r.,
„Czy w świetle art. 52 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo
upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz.
1361 ze zm.) o dacie ogłoszenia upadłości decyduje początek, czy
koniec dnia?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Powód będący syndykiem masy upadłości Fabryki Urządzeń Technicznych
W.-B. sp. z o.o. we W. dochodzi od pozwanego zasądzenia kwoty 8 609,73 zł,
twierdząc, że w dniu ogłoszenia upadłości, tj. 28 września 2007 r., upadła spółka
zapłaciła pozwanemu dochodzoną kwotę tytułem ceny za kupione towary. Pozwany
przyznał fakt otrzymania ceny w dniu 28 września 2007 r., jednak żądanie
oddalenia powództwa uzasadniał brakiem wiedzy o ogłoszeniu w tym dniu
upadłości spółki z o.o., twierdząc, że orzeczenie takie wywołuje skutki od
następnego dnia.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo, uznając, że w świetle art. 52
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz. U.
2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.), zwanej dalej „p.u.n.”, data upadłości jest datą
wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości i o powstaniu skutków upadłości
decyduje początek dnia wydania postanowienia w tym przedmiocie. Ponieważ
upadła spółka dokonała czynności dotyczącej mienia wchodzącego w skład masy
upadłości nie mając już do tego uprawnienia, przeto czynność ta z mocy art. 77
p.u.n. jest nieważna i skutkuje obowiązkiem pozwanego zwrotu tej kwoty do masy
upadłości z mocy art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. i art. 77 ust. 1 p.u.n.
Przy rozpoznawaniu apelacji pozwanego od postanowienia Sądu pierwszej
instancji powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości Sądu
Okręgowego, który postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. przedstawił to
zagadnienie, sformułowane w sentencji postanowienia, do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja pytań prawnych przewidziana w art. 390 § 1 k.p.c. jest
odstępstwem od wyrażonej w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zasady, że sędziowie
podlegają przy orzekaniu tylko przepisom tej Konstytucji i ustaw zwykłych. Zważyć
bowiem należy na wynikające z art. 390 § 2 k.p.c. skutki w postaci związania sądów
niższej instancji w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym
3
w podjętej uchwale. Przesądza to o konieczności dokonywania ścisłej, literalnej
wykładni przepisu art. 390 § 1 k.p.c. bez sięgania do argumentów celowościowych
czy utylitarnych, które z reguły prowadzą do szerszego rozumienia znaczenia
normy prawnej (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 30 kwietnia
1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 166). Przesłanką skutecznego
skorzystania przez Sąd drugiej instancji z uprawnienia wynikającego z art. 390 § 1
k.p.c. jest wykazanie wystąpienia w sprawie poważnych wątpliwości prawnych tego
Sądu, a zarazem niezbędności oczekiwanej odpowiedzi dla rozstrzygnięcia sprawy.
Przesądza to o obowiązku Sądu odwoławczego szczegółowego uzasadnienia,
że dotychczasowe orzecznictwo jak również doktryna nie dają podstaw do
usunięcia poważnych wątpliwości prawnych, które pozostają w związku
przyczynowym z rozstrzygnięciem sprawy.
Wymagań takich nie spełnia uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego
przedstawiającego zagadnienie prawne. Sąd Okręgowy w istocie podzielił bowiem
pogląd Sądu Rejonowego w kwestii wykładni art. 52 p.u.n. i uznał, że przyjęta przezeń
interpretacja zasługuje na aprobatę, co nie świadczy o wystąpieniu w sprawie
poważnych wątpliwości, o których mowa w art. 390 § 1 k.p.c. (postanowienie SN
z dnia 29 listopada 2005 r., III CZP 102/05, niepubl.). Sąd Najwyższy podtrzymuje
stanowisko, wyrażone już wcześniej w orzecznictwie (postanowienie SN z dnia 28
lutego 2008 r., III CZP 156/07, niepubl.), że celem instytucji przewidzianej w art. 390
§ 1 k.p.c. nie jest uzyskanie wsparcia Sądu Najwyższego dla jednoznacznie
sformułowanego przez sąd apelacyjny – jak w sprawie niniejszej – stanowiska
co do właściwej wykładni przepisu stosowanego przy rozpoznawaniu apelacji,
a mianowicie przyjmującej, że o dacie ogłoszenia upadłości decyduje początek dnia,
w którym wydano postanowienie Sądu o ogłoszeniu upadłości. W tej sytuacji
przesłanką uzasadniającą przedstawienie zagadnienia prawnego nie może być
wskazywanie przez Sąd Okręgowy na dostrzeżone i przedstawione kontrowersje,
ponieważ samego ich zaprezentowania nie można jeszcze utożsamiać z istnieniem
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości Sądu Okręgowego.
Przeciwnie, Sąd Okręgowy nie ma żadnych wątpliwości, która z obu
zaprezentowanych koncepcji jest trafna, zważywszy na samodzielnie
przedstawioną, merytorycznie pogłębioną argumentację świadczącą o nietrafności
4
nieaprobowanej wykładni przepisu art. 52 p.u.n. Samo dostrzeżenie
i przedstawienie istniejących kontrowersji w doktrynie i w orzecznictwie nie
świadczy o braku jednoznacznego stanowiska Sądu drugiej instancji co do
aprobowanego kierunku wykładni.
W tej sytuacji, skoro z uzasadnienia postanowienia przedstawiającego
zagadnienie prawne wynika, że Sąd Okręgowy nie ma żadnych argumentów
pozwalających także na inne, aniżeli aprobowane rozstrzygnięcie zagadnienia, to
brak jest podstaw do udzielenia odpowiedzi (postanowienie SN z dnia 24 lutego
2009 r., III CZP 144/08, niepubl.), ponieważ uzasadnienie postanowienia
o przedstawieniu zagadnienia prawnego powinno zawierać różne możliwe do
przyjęcia warianty rozwiązań (postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZP
116/07, niepubl.; postanowienie SN z dnia 16 maja 2008 r., III CZP 29/08, niepubl.;
postanowienie SN z dnia 17 września 2008 r., III CZP 790/08, niepubl.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa Grzegorza M. syndyka masy upadłości
Fabryki Urządzeń Technicznych „W.-B.” sp. z o.o. we W.
w upadłości likwidacyjnej
przeciwko Tadeuszowi W.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 maja 2010 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r.,
„Czy w świetle art. 52 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo
upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz.
1361 ze zm.) o dacie ogłoszenia upadłości decyduje początek, czy
koniec dnia?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
Uzasadnienie
Powód będący syndykiem masy upadłości Fabryki Urządzeń Technicznych
W.-B. sp. z o.o. we W. dochodzi od pozwanego zasądzenia kwoty 8 609,73 zł,
twierdząc, że w dniu ogłoszenia upadłości, tj. 28 września 2007 r., upadła spółka
zapłaciła pozwanemu dochodzoną kwotę tytułem ceny za kupione towary. Pozwany
przyznał fakt otrzymania ceny w dniu 28 września 2007 r., jednak żądanie
oddalenia powództwa uzasadniał brakiem wiedzy o ogłoszeniu w tym dniu
upadłości spółki z o.o., twierdząc, że orzeczenie takie wywołuje skutki od
następnego dnia.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił powództwo, uznając, że w świetle art. 52
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tj. Dz. U.
2009 r. Nr 175, poz. 1361 ze zm.), zwanej dalej „p.u.n.”, data upadłości jest datą
wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości i o powstaniu skutków upadłości
decyduje początek dnia wydania postanowienia w tym przedmiocie. Ponieważ
upadła spółka dokonała czynności dotyczącej mienia wchodzącego w skład masy
upadłości nie mając już do tego uprawnienia, przeto czynność ta z mocy art. 77
p.u.n. jest nieważna i skutkuje obowiązkiem pozwanego zwrotu tej kwoty do masy
upadłości z mocy art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. i art. 77 ust. 1 p.u.n.
Przy rozpoznawaniu apelacji pozwanego od postanowienia Sądu pierwszej
instancji powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości Sądu
Okręgowego, który postanowieniem z dnia 15 lutego 2010 r. przedstawił to
zagadnienie, sformułowane w sentencji postanowienia, do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja pytań prawnych przewidziana w art. 390 § 1 k.p.c. jest
odstępstwem od wyrażonej w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP zasady, że sędziowie
podlegają przy orzekaniu tylko przepisom tej Konstytucji i ustaw zwykłych. Zważyć
bowiem należy na wynikające z art. 390 § 2 k.p.c. skutki w postaci związania sądów
niższej instancji w danej sprawie poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym
3
w podjętej uchwale. Przesądza to o konieczności dokonywania ścisłej, literalnej
wykładni przepisu art. 390 § 1 k.p.c. bez sięgania do argumentów celowościowych
czy utylitarnych, które z reguły prowadzą do szerszego rozumienia znaczenia
normy prawnej (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 30 kwietnia
1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 166). Przesłanką skutecznego
skorzystania przez Sąd drugiej instancji z uprawnienia wynikającego z art. 390 § 1
k.p.c. jest wykazanie wystąpienia w sprawie poważnych wątpliwości prawnych tego
Sądu, a zarazem niezbędności oczekiwanej odpowiedzi dla rozstrzygnięcia sprawy.
Przesądza to o obowiązku Sądu odwoławczego szczegółowego uzasadnienia,
że dotychczasowe orzecznictwo jak również doktryna nie dają podstaw do
usunięcia poważnych wątpliwości prawnych, które pozostają w związku
przyczynowym z rozstrzygnięciem sprawy.
Wymagań takich nie spełnia uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego
przedstawiającego zagadnienie prawne. Sąd Okręgowy w istocie podzielił bowiem
pogląd Sądu Rejonowego w kwestii wykładni art. 52 p.u.n. i uznał, że przyjęta przezeń
interpretacja zasługuje na aprobatę, co nie świadczy o wystąpieniu w sprawie
poważnych wątpliwości, o których mowa w art. 390 § 1 k.p.c. (postanowienie SN
z dnia 29 listopada 2005 r., III CZP 102/05, niepubl.). Sąd Najwyższy podtrzymuje
stanowisko, wyrażone już wcześniej w orzecznictwie (postanowienie SN z dnia 28
lutego 2008 r., III CZP 156/07, niepubl.), że celem instytucji przewidzianej w art. 390
§ 1 k.p.c. nie jest uzyskanie wsparcia Sądu Najwyższego dla jednoznacznie
sformułowanego przez sąd apelacyjny – jak w sprawie niniejszej – stanowiska
co do właściwej wykładni przepisu stosowanego przy rozpoznawaniu apelacji,
a mianowicie przyjmującej, że o dacie ogłoszenia upadłości decyduje początek dnia,
w którym wydano postanowienie Sądu o ogłoszeniu upadłości. W tej sytuacji
przesłanką uzasadniającą przedstawienie zagadnienia prawnego nie może być
wskazywanie przez Sąd Okręgowy na dostrzeżone i przedstawione kontrowersje,
ponieważ samego ich zaprezentowania nie można jeszcze utożsamiać z istnieniem
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości Sądu Okręgowego.
Przeciwnie, Sąd Okręgowy nie ma żadnych wątpliwości, która z obu
zaprezentowanych koncepcji jest trafna, zważywszy na samodzielnie
przedstawioną, merytorycznie pogłębioną argumentację świadczącą o nietrafności
4
nieaprobowanej wykładni przepisu art. 52 p.u.n. Samo dostrzeżenie
i przedstawienie istniejących kontrowersji w doktrynie i w orzecznictwie nie
świadczy o braku jednoznacznego stanowiska Sądu drugiej instancji co do
aprobowanego kierunku wykładni.
W tej sytuacji, skoro z uzasadnienia postanowienia przedstawiającego
zagadnienie prawne wynika, że Sąd Okręgowy nie ma żadnych argumentów
pozwalających także na inne, aniżeli aprobowane rozstrzygnięcie zagadnienia, to
brak jest podstaw do udzielenia odpowiedzi (postanowienie SN z dnia 24 lutego
2009 r., III CZP 144/08, niepubl.), ponieważ uzasadnienie postanowienia
o przedstawieniu zagadnienia prawnego powinno zawierać różne możliwe do
przyjęcia warianty rozwiązań (postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZP
116/07, niepubl.; postanowienie SN z dnia 16 maja 2008 r., III CZP 29/08, niepubl.;
postanowienie SN z dnia 17 września 2008 r., III CZP 790/08, niepubl.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.