Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 55/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Romualda Spyt
w sprawie z wniosku Z. A.
przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w […]
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 19 listopada 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Decyzją z dnia 20 listaopada 1987 r. Wojewódzki Sztab Wojskowy w […]
przyznał Z. A., na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, emeryturę wojskową.
2
Następnie wojskowy organ emerytalny dokonywał waloryzacji tak przyznanego
świadczenia. Organ rentowy dokonywał waloryzacji przed 1 stycznia 1999 r. na
podstawie art. 6 ust. 1 i 2 powołanej ustawy w brzmieniu obowiązującymi do dnia
31 grudnia 1998 r. Z dniem 1 stycznia 1999 r. przepis art. 6 ustawy uzyskał nowe
brzmienie nadane mu przez art. 159 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z tą
zmianą organ rentowy dokonał po dniu 1 stycznia 1999 r. waloryzacji świadczenia
emerytalnego na podstawie art. 6 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 1999 r.
(decyzje waloryzacyjne z dnia 22.02.1999r., 25.05.1999r., 29.05.2000r.,
30.05.2001r., 29.05.2002r., 24.02.2003r., 08.03.2004r., 03.03.2006r.,06.03.2008r.).
Od wskazanych decyzji waloryzacyjnych nie zostały wniesione odwołania, a tym
samym decyzje te stały się prawomocne.
W dniu 30 grudnia 2008 r. Z. A. złożył wniosek o ponowne ustalenie
wysokości świadczeń emerytalnych wypłacanych przez wojskowy organ
emerytalny.
Decyzją z dnia 20 stycznia 2009 r. Wojskowe Biuro Emerytalne, po
rozpoznaniu wniosku Z. A. odmówiło ponownego ustalenia wysokości świadczenia
emerytalnego, ustalonego prawomocnymi decyzjami waloryzacyjnymi z dnia: 22
lutego 1999 r., 25 maja 1999 r., 29 maja 2000 r., 30 maja 2001 r., 29 maja 2002 r.,
24 lutego 2003 r., 8 marca 2004 r., 3 marca 2006 r., 6 marca 2008 r. oraz odmówiło
wypłacenia z odsetkami kwot wynikających z różnicy między świadczeniami w
wysokości żądanej, a ustalonej powołanymi decyzjami waloryzacyjnymi (punkt
pierwszy decyzji). W punkcie drugim decyzji organ rentowy odmówił stwierdzenia
nieważności prawomocnych decyzji waloryzacyjnych.
Wyrokiem z dnia 19 maja 2009 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie od powyższej decyzji organu rentowego.
Apelację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wniósł wnioskodawca,
zaskarżając go w całości, powyższemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie norm
prawa materialnego - art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin w jego brzmieniu obowiązującym
na dzień 1 stycznia 1999 r. (Dz.U. z 1994 roku. Nr 10, poz. 36, ze zm.) oraz art. 1
3
ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) poprzez błędną ich
interpretację. Wskazał ponadto naruszenie przepisów postępowania przez
przekroczenie zakresu swobodnej oceny dowodów i wyciągniecie błędnych
wniosków ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego tj. naruszenie
przepisu art. 233 § 1 k.p.c., polegające na dokonaniu odmiennych ustaleń w
oparciu o ustalenia wynikające wprost z przepisów ustawy, a nadto brak
ustosunkowania się w uzasadnieniu decyzji do wszystkich zarzutów i wniosków
zawartych we wniesionym odwołaniu oraz pominięcie okoliczności
przemawiających na korzyść wnioskodawcy.
Wyrokiem z dnia 19 listopada 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację jako bezzasadną. W ocenie Sądu
Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie
dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem
granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c.
Odwołującemu przyznano prawo do emerytury w 1987 r. na podstawie przepisów
ustawy z dnia 16 grudnia1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych i ich rodzin (tekst jednolity - Dz.U. z 1983 r., Nr 29, poz. 139 ze zm.).
Zgodnie z przepisem art. 6 tej ustawy emerytury podlegały podwyższeniu na
zasadach i w terminach określonych w przepisach wyłącznie tego aktu
normatywnego. Przepisy powyższej ustawy straciły moc obowiązywania z dniem 26
lutego 1994 r. na podstawie art. 159 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz.
1118 ze zm.).W tekście pierwotnym ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, przepisem
dotyczącym waloryzacji świadczenia emerytalnego był przepis art. 6, który stanowił,
iż emerytury podlegają waloryzacji w takim samym stopniu i terminie, w jakim
następuje wzrost uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych pozostających
w służbie i zajmujących analogiczne stanowiska. Jednakże powyższy przepis
obowiązywał we wskazanym brzmieniu do dnia 1 stycznia 1999 r., kiedy to wskutek
reformy systemu ubezpieczeń społecznych, weszła w życie ustawa z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
4
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny stwierdził, że przepis art. 159 ustawy
emerytalnej, z dniem 1 stycznia 1999 r., nadał powołanemu art. 6 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy nowe brzmienie, zgodnie z którym emerytury
podlegają waloryzacji na zasadach i w terminach przewidzianych w przepisach o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego też Sąd
Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu pierweszej instancji, iż wobec norm
zawartych w obowiązujących obecnie przepisach prawnych, nie zachodzą
jakiekolwiek podstawy do uwzględnienia roszczenia Z. A. dotyczącego ponownego
ustalenia - na podstawie art. 6 powolanej ustawy w brzmieniu obowiązującym do
dnia 31 grudnia 1998 r. - wysokości świadczenia emerytalnego ustalonego
prawomocnymi decyzjami waloryzacyjnymi oraz wypłacenia z odsetkami kwot
wynikających z różnicy między świadczeniami w wysokości żądanej a ustalonej
decyzjami waloryzacyjnymi. Z treści art. 1 ust. 2 ustawy emerytalnej nie sposób
było stwierdzić, że nowy sposób waloryzacji świadczeń z zaopatrzenia
emerytalnego żołnierzy zawodowych dotyczył wyłącznie żołnierzy pozostających w
służbie na dzień 1 stycznia 1999 r. Art. 1 ust. 2 ustawy emerytalnej określał
wyłącznie podstawowe, najbardziej ogólne kwestie, dotyczące zakresu
podmiotowego i przedmiotowego ustawy, w tym wysokości świadczeń
przysługujących żołnierzom zawodowym. Zatem jako przepis ogólny, jego
stosowanie zostało wyłączone poprzez istnienie przepisu szczególnego (lex
specjalis derogat legi generali), którym - w ocenie Sądu - był art. 159 ustawy
emerytalnej. Przepis art. 159 ustawy emerytalnej dotyczył szczegółowego
zagadnienia, jakim jest waloryzacja świadczenia emerytalnego. W konsekwencji,
zastosowanie przepisu szczególnego, stanowiącego o tym, iż od dnia 1 stycznia
1999 r. w przedmiocie waloryzacji emerytury wojskowej należy stosować przepisy
ustawy emerytalnej, nie mogło być wyłączone na podstawie przepisu generalnego,
którego celem było ogólne określenie zakresu przedmiotowego danego aktu
normatywnego. Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację.
Na powyższe rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji wnioskodawca wniósł
skargę kasacyjną wskazując naruszenie prawa materialnego - art. 159 pkt 1 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm); art. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993
5
r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin (Dz.U. z 1994 r.
Nr 10, poz. 36 ze zm.) w związku z art. 2 i 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
poprzez błędną wykładnię powyższych przepisów emerytalnych i niewłaściwe ich
zastosowanie w sprawie; art. 6 i 17 Konwencji Ochrony Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie, dnia 4 listopada 1950 r. poprzez
niezastosowanie w sprawie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. Przedstawiane przez
skarżącego argumenty prawne dotyczące interpretacji przywołanych przepisów z
uwzględnieniem standardów konstytucyjnych w tym ochrony praw nabytych oraz
ochrony praw człowieka i podstawowych wolności nie uzasadniają stanowiska, iż
nowe zasady waloryzacji nie mają zastosowanie do emerytów wojskowych, którzy
prawo do świadczeń nabyli pod rządami uprzednio obowiązujących przepisów
waloryzacyjnych. Powyższa kwestia została już rozstrzygnięta w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99 (OTK 1999 nr 7, poz. 165),
zresztą powołanym przez Sąd Apelacyjny i przez skarżącego. W orzeczeniu tym
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 159 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP. To
stwierdzenie odnosi się do osób, którym przysługuje już prawo do emerytury
przyznanej decyzją wojskowego organu emerytalnego, jak też do osób, wobec
których wprawdzie nie wydano jeszcze decyzji przyznającej prawo, ale które
spełniły wszystkie przesłanki warunkujące nabycie danego prawa (ekspektatywa
prawa). W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że przez
zmianę metody waloryzacji przysługujących świadczeń (ich podwyższania) nie
doszło do pozbawienia prawa do świadczeń ani prawa do ich waloryzacji, a
naruszenie oczekiwań określonej grupy świadczeniobiorców co do przewidywanego
poziomu przyszłych świadczeń nie stanowi samo przez się naruszenia prawa do
waloryzacji i - w konsekwencji - niezgodnego z ustawą zasadniczą arbitralnego
ograniczenia zasady ochrony praw nabytych. W sprawach, w których powoływano
się na identyczny problem prawny Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w
tym przedmiocie (postanowienia z dnia 8 września 2009 r., I UK 144/09 oraz z dnia
12 listopada 2009 r., I UK 254/09 i I UK 255/09, niepublikowane).
6
Majac powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekający w niniejszej sprawie
oddalił skargę kasacyjną na podstawie art. 39814
k.p.c.