Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 38/10
POSTANOWIENIE
Dnia 18 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku Spółki Restrukturyzacji K.(...) S.A. w K.
przy uczestnictwie M. W. i K. W.
o ustanowienie służebności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 czerwca 2010 r.,
zażalenia uczestników na postanowienie Sądu Okręgowego w K. z dnia 18 lutego 2010
r., sygn. akt IV Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 18 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy w K.
odrzucił apelację uczestników postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w B. z
dnia 31 sierpnia 2009 r. o ustanowieniu służebności urządzenia przesyłowego kabli
elektroenergetycznych i teletechnicznych. Sąd Okręgowy wskazał, że ponieważ
postępowanie w sprawie wszczęte zostało w dniu 1 października 2007 r., a więc przed
wejściem w życie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. (Dz. U. Nr 234, poz. 1571)
zmieniającej kodeks postępowania cywilnego, w sprawie ma zastosowanie art. 1302
§ 3
k.p.c., zgodnie z art. 8 ust.1 ustawy zmieniającej k.p.c. Zawodowy pełnomocnik
procesowy uczestników postępowania powinien zatem uiścić bez wezwania Sądu opłatę
2
stałą od apelacji, która wynosi 200 zł, zgodnie z art. 39 ust.1 pkt 1 w zw. z art. 18 ust.2
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
167, poz. 1398 ze zm. – dalej: „u.k.s.c”). Z uwagi na to, że pełnomocnik uiścił opłatę od
apelacji jedynie w kwocie 100 zł, apelacja podlega odrzuceniu na podstawie art. 370 w
zw. z art. 373 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik uczestników zarzucił, iż w
chwili składania apelacji nie obowiązywał już art. 130 § 3 k.p.c., a zatem nie było
podstaw do odrzucenia apelacji z powodu braków fiskalnych, a co najwyżej do jej
zwrotu. Zarzucił także naruszenie art. 39 i art. 23 u.k.s.c. stwierdzając, że w sprawie
miał zastosowanie art. 23 pkt.1, a nie art. 39 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c, a zatem opłata od
apelacji wynosi 40 zł, w związku z czym uiszczona opłata nie jest zaniżona. Wnosił o
uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieuzasadniony jest pierwszy zarzut zażalenia, bowiem zgodnie z art. 8 ust. 1
wskazanej wyżej ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. nowelizującej kodeks postępowania
cywilnego od dnia 1 lipca 2009 r., przepisy tej ustawy stosuje się do postępowań
wszczętych po dniu jej wejścia w życie, a zatem a contrario, do postępowań wszczętych
przed dniem 1 lipca 2009 r. stosuje się przepisy dotychczasowe. Ustawodawca w
powyższym przepisie przejściowym nie odwołał się zatem ani do zasady
intertemporalnej niezwłocznego działania nowych regulacji procesowych, ani do zasady
instancyjności, w myśl której dawne przepisy stosuje się do chwili zakończenia
postępowania w danej instancji zaś nowe po wszczęciu postępowania w kolejnej
instancji. Jako granicę czasową i przedmiotową zastosowania nowych przepisów przyjął
wszczęcie postępowania w danej sprawie, a nie wszczęcie lub zakończenie
postępowania w danej instancji (porównaj między innymi postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 października 2009 r. II PZ 16/09, niepubl.).
Słusznie zatem Sąd Okręgowy zastosował w rozpoznawanej sprawie art. 1302
§
3 k.p.c., który wprawdzie z dniem 1 lipca 2009 r. został uchylony i nie obowiązywał w
chwili wniesienia apelacji, jednak, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej, nadal
miał zastosowanie w sprawach wszczętych przed dniem 1 lipca 2009 r., a więc także w
rozpoznawanej sprawie.
Oznacza to, że zawodowy pełnomocnik uczestników postępowania obowiązany
był do wniesienia apelacji wraz z należną od niej opłatą, bez wezwania do uiszczenia tej
opłaty i pod rygorem odrzucenia apelacji.
3
Nie można natomiast odmówić słuszności drugiemu zarzutowi zażalenia.
O wysokości należnej opłaty od pism procesowych decydują przepisy u.k.s.c.
Jako przepisy określające publicznoprawne obowiązki fiskalne, których naruszenie
powoduje dotkliwe dla stron skutki procesowe, także w postaci odmowy rozpoznania
sprawy w drugiej instancji w wyniku odrzucenia niewłaściwie opłaconych środków
odwoławczych, przepisy te powinny być wykładane ściśle, a stosowanie w drodze
analogii lub odpowiednio określonego przepisu do niewskazanego w nim stanu
faktycznego czy prawnego powinno być zupełnie wyjątkowe i dotyczyć tylko takich
sytuacji, gdy ustawa w ogóle nie reguluje wysokości opłaty od danego pisma
procesowego.
Odnosząc te zasady do opłat należnych w rozpoznawanej sprawie trzeba
stwierdzić, że zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 u.k.s.c. od apelacji pobiera się opłaty takie jak
od pozwu lub wniosku w postępowaniu nieprocesowym zaś zgodnie z art. 23 pkt 1
u.k.s.c. od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego pobiera się opłatę stałą
w kwocie 40 zł, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepisem szczególnym w
rozumieniu art. 23 pkt 1 u.k.s.c. jest tylko inny przepis tej ustawy. Jeżeli zatem nie ma w
u.k.s.c. innego przepisu określającego wysokość opłat należnych od wniosku o
wszczęcie danego rodzaju sprawy w postępowaniu nieprocesowym, zastosowanie ma
art. 23 pkt 1 tej ustawy, a nie inny przepis, regulujący wysokość opłat w podobnych
sprawach.
Rozpoznawana sprawa dotyczy wniosku o ustanowienie służebności urządzenia
przesyłowego, a więc ustanowienia tzw. służebności przesyłu uregulowanej w art. 3051
– 3054
k.c. Przepisy u.k.s.c. nie zawierają regulacji określającej wprost wysokość opłat
w tego rodzaju sprawach. Powołany przez Sąd Okręgowy, jako podstawa ustalenia
wysokości opłaty od wniosku i apelacji w rozpoznawanej sprawie, przepis art. 39 ust. 1
pkt 1 u.k.s.c. określa wysokość opłaty stałej od wniosku o ustanowienie drogi
koniecznej. Niewątpliwie służebność przesyłu stanowi odmianę służebności gruntowej i
zgodnie z art. 3054
k.c. stosuje się do niej odpowiednio przepisy o służebnościach
gruntowych. Jednak art. 3054
k.c. stanowi podstawę stosowania do służebności przesyłu
odpowiednio tylko przepisów kodeksu cywilnego o służebnościach gruntowych i nie
odnosi się do przepisów u.k.s.c. określających wysokość opłat w sprawach o
ustanowienie służebności gruntowej. Ustawa ta zresztą nie zawiera regulacji dotyczącej
opłat od wniosku o ustanowienie służebności gruntowej, a jedynie określa w art. 39 ust.
1 pkt 1 wysokość opłaty od wniosku o ustanowienie drogi koniecznej, będącej
4
niewątpliwie rodzajem służebności gruntowej oraz reguluje ogólnie w art. 23 pkt 1
wysokość opłaty od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego. Skoro nie ma
przepisów szczególnych ustanawiających wysokość opłaty od wniosku o ustanowienie
jakiejkolwiek innej służebności gruntowej, poza ustanowieniem drogi koniecznej, we
wszystkich sprawach o ustanowienie innych służebności, także służebności przesyłu,
wysokość opłaty reguluje art. 23 pkt 1 u.k.s.c., a nie art. 39 ust. 1 pkt 1 tej ustawy.
Także przepisy art. 626 k.p.c. dotyczące postępowania w sprawach o
ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu nie mogą stanowić podstawy
stosowania art. 39 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c., w drodze analogii czy odpowiednio, do wniosku o
ustanowienie służebności przesyłu. Wprawdzie zgodnie z art. 626 § 3 k.p.c. w sprawach
o ustanowienie służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy § 1 i 2, jednak po
pierwsze odnosi się to tylko do treści wniosku o ustanowienie służebności oraz
konieczności dokonania oględzin nieruchomości, a po drugie przepis ten nie może być
uznany za „przepis szczególny” w rozumieniu art. 23 pkt 1 u.k.s.c., a zatem także art.
626 § 3 k.p.c. nie może stanowić podstawy do określania opłat od wniosku o
ustanowienie służebności przesyłu według zasad art. 39 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c., a nie art.
23 pkt 1 tej ustawy.
Skoro zatem u.k.s.c. nie zawiera przepisu szczególnego określającego wysokość
opłaty w sprawie z wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, wysokość tej opłaty
określa się na podstawie art. 23 pkt 1, a nie art. 39 ust. 1 pkt 1 tej ustawy.
Z uwagi na to, że skarżący uiścili opłatę od apelacji w kwocie 100 zł, a więc
wyższą niż wskazana w art. 23 pkt 1 w zw. z art. 18 u.k.s.c. kwota 40 zł, nie było
podstaw do odrzucenia ich apelacji z powodu nie uiszczenia należnej opłaty.
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie na
podstawie art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.