Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 553/09
POSTANOWIENIE
Dnia 24 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku H. K.
przy uczestnictwie W. G., Pracowniczej Spółdzielni Mieszkaniowej K. w L. i Gminy
L. w L.
o zasiedzenie użytkowania wieczystego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 24 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 8 lipca 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 8 lipca 2009 r. Sąd Okręgowy oddalił
apelację wnioskodawczyni H. K. od postanowienia Sądu pierwszej instancji
oddalającego wniosek o stwierdzenie, że z dniem 1 października 2005 r. C. i S.
małż. G. nabyli przez zasiedzenie prawo użytkowania wieczystego bliżej opisanej
we wniosku działki nr 85/5 o pow. 55 m. kw.
Sądy ustaliły, że C. i S. małż. G. byli właścicielami nieruchomości o pow.
1 395 m. kw. zabudowanej domem mieszkalnym i garażem. Decyzją
administracyjną z dnia 18 lipca 1973 r. część tej nieruchomości o powierzchni 824
m. kw. została wywłaszczona, a reszta o pow. 571 m. kw., oznaczona jako działka
nr 8/2, pozostała własnością małż. G., którzy bezpośrednio po wywłaszczeniu
ogrodzili część nieruchomości pozostającej w ich władaniu. Powierzchnia tak
ogrodzonej nieruchomości była o 55 m. kw. większa od działki, która po
wywłaszczeniu pozostała ich własnością i Skarb Państwa objął w posiadanie
wywłaszczoną działkę jedynie do wzniesionego ogrodzenia, a więc objął działkę o
55 m. kw. mniejszą od wywłaszczonej. Przedmiotowa część nieruchomości o pow.
55 m. kw. oznaczona jest obecnie nr 85/5 i stanowi własność Gminy L. Na
podstawie umowy z dnia 14 listopada 1988 r. została ona oddana w użytkowanie
wieczyste Pracowniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” w L., jednak pozostała w
posiadaniu małż. G. Działka 85/5 stanowi jedną całość z działką 8/2, obie są
ogrodzone jednym ogrodzeniem wzniesionym w 1973 r.
W oparciu o powyższe ustalenia Sądy obu instancji stwierdzając, że możliwe
jest nabycie w drodze zasiedzenia już ustanowionego prawa użytkowania
wieczystego, uznały, iż wnioskodawczyni nie wykazała przesłanek takiego nabycia.
Sąd Rejonowy stwierdził, że od 1988r. nie upłynął jeszcze okres 30 lat konieczny
przy posiadaniu w złej wierze do zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego,
a niedopuszczalne jest zaliczenie do okresu posiadania jak użytkownik wieczysty
posiadania samoistnego jak właściciel. Sąd Okręgowy podzielając co do zasady to
stanowisko stwierdził, że wnioskodawczyni przede wszystkim nie wykazała, iż małż.
G. od chwili ustanowienia użytkowania wieczystego spornej nieruchomości na
rzecz Spółdzielni „K.” posiadali tę nieruchomość jak użytkownicy wieczyści.
3
Niesporne jest bowiem, że od 1973 r. posiadali ją samoistnie jak właściciele
i charakter tego posiadania nie zmienił się po ustanowieniu w 1988 r. użytkowania
wieczystego na rzecz Spółdzielni „K.”. Prowadzące do zasiedzenia prawa
własności posiadanie samoistne „jak właściciel” jest innym rodzajem posiadania niż
posiadanie „jak użytkownik wieczysty”, prowadzące do zasiedzenia prawa
użytkowania wieczystego i nie można doliczać okresów posiadania jak właściciel do
okresów posiadania jak użytkownik wieczysty, ani odwrotnie. Sąd Okręgowy
stwierdził ponadto, że skoro wnioskodawczyni nie wykazała, iż posiadanie małż. G.
od 1988 r. było posiadaniem „jak użytkownik wieczysty”, nie ma w ogóle podstaw
do rozważań, czy dopuszczalne jest zaliczenie okresu posiadania samoistnego w
zakresie prawa własności do okresu posiadania w zakresie użytkowania
wieczystego, podobnie jak nie ma podstaw do rozważania, czy wnioskodawczyni
mogłaby w ustalonym stanie faktycznym domagać się stwierdzenia nabycia przez
zasiedzenie prawa własności, skoro przedmiotem wniosku jest żądanie ustalenia
nabycia przez zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego.
W skardze kasacyjnej opartej tylko na pierwszej podstawie,
wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art. 172 k.c. w zw. z art. 10 ustawy z dnia
28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55 poz. 321) przez ich
niezastosowanie w drodze analogii do zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego
gruntu będącego w samoistnym posiadaniu małż. G. przed oddaniem go
w użytkowanie wieczyste Spółdzielni „K.” i po tej chwili nieprzerwanie przez łączny
okres wystarczający, w świetle powyższych przepisów, do zasiedzenia tego prawa.
Wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zmianę postanowienia Sądu
pierwszej instancji przez uwzględnienie wniosku.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak słusznie stwierdziły Sądy obu instancji możliwe jest nabycie przez
zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego już ustanowionego na nieruchomości.
Prawo takie nie może natomiast powstać w drodze zasiedzenia (porównaj między
innymi uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia
1975 r. III CZP 63/75, OSNC 1976/12/259 i uchwałę z dnia 23 lipca 2008 r. III CZP
68/08, OSNC 2009/7-8/109).
4
Zgodnie z art. 172 k.c. przesłankami nabycia własności nieruchomości przez
zasiedzenie jest jej nieprzerwane samoistne posiadanie przez okres dwudziestu lat,
a jeżeli posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze- przez okres trzydziestu lat.
Przepis ten, stosowany odpowiednio do zasiedzenia prawa użytkowania
wieczystego (art. 234 k.c.), wymaga zatem, by osoba żądająca stwierdzenia
nabycie przez zasiedzenie użytkowania wieczystego wykazała, zgodnie
z wymogami art. 6 k.c., spełnienie powyższych przesłanek zasiedzenia. Jednakże,
jak przyjmuje się w literaturze i orzecznictwie, posiadanie prowadzące do nabycia
przez zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego nie jest takie samo jak
posiadanie prowadzące do nabycia prawa własności. Do nabycia prawa własności
prowadzi bowiem posiadanie samoistne, a więc władanie rzeczą jak właściciel (art.
336 k.c..), to jest w takim zakresie władztwa jaki przysługuje właścicielowi oraz
z zamiarem władania nieruchomością dla siebie. Natomiast posiadanie
prowadzące do nabycia prawa użytkowania wieczystego nie jest w pełni
posiadaniem samoistnym, nie spełnia bowiem przesłanki władania jak właściciel
gdyż posiadacz włada nieruchomością w zakresie innego prawa, niż prawo
własności: włada nią w zakresie prawa użytkowania wieczystego. W literaturze
wyrażono nawet pogląd, że jest to posiadanie zależne, skoro nie jest posiadaniem
samoistnym w rozumieniu art. 336 k.c., a przepis ten przewiduje tylko dwa rodzaje
posiadania: samoistne i zależne. W literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego
przeważa jednak stanowisko, że posiadanie nieruchomości przez użytkownika
wieczystego jest postacią posiadania samoistnego i polega na wykonywaniu
władztwa nad nieruchomością odpowiadającego uprawnieniom z art. 233 k.c.,
z wolą posiadania dla siebie. Polega zatem na faktycznym władaniu
nieruchomością jak użytkownik wieczysty, z wolą posiadania dla siebie tak, jak
użytkownik wieczysty (porównaj między innymi obie wskazane wyżej uchwały
z dnia 11 grudnia 1975 r. III CZP 63/75 i z dnia 23 lipca 2008 r. III CZP 68/08 oraz
orzeczenia z dnia 25 marca 2004 r. II CK 105/03, nie publ., z dnia 28 września
2000 r. IV CKN 103/00, nie publ. z dnia 17 kwietnia 1997 r. I CKU 32/97, nie publ.,
z dnia 28 czerwca 1973 r. III CRN 154, OSNCP 1974/6/111 i z dnia 18 czerwca
1975 r. II CR 238/75, OSPiKA 1976/7-8/150).
5
Słusznie zatem Sąd Okręgowy stwierdził, że wnioskodawczyni żądając
ustalenia, iż jej poprzednicy prawni nabyli przez zasiedzenie prawo użytkowania
wieczystego określonej nieruchomości powinna wykazać, że od chwili, gdy na
nieruchomości tej w 1988 r. ustanowiono na rzecz Spółdzielni „K.” prawo
użytkowania wieczystego, małż. G. posiadali sporną nieruchomość jak użytkownicy
wieczyści. Oceniając poczynione w tym przedmiocie ustalenia faktyczne Sąd
drugiej instancji stwierdził, że wnioskodawczyni przesłanki tej nie wykazała, bowiem
posiadanie małż. G. od 1973 r. było cały czas, także po 1988r., posiadaniem
samoistnym „właścicielskim”, a nie posiadaniem w zakresie odpowiadającym treści
prawa użytkowania wieczystego.
Posiadanie jest stanem faktycznym i ustalenie na czym polegało i jaki miało
charakter należy do zakresu ustaleń faktycznych sądu, którymi Sąd Najwyższy jest
związany (art. 39813
§ 2 k.p.c.), jeżeli nie zostały one skutecznie podważone
w ramach dopuszczalnych zarzutów zgłoszonych w oparciu o drugą podstawę
kasacyjną. Z uwagi na to, że rozpoznawana skarga kasacyjna nie zawiera zarzutów
naruszenia przepisów postępowania, Sąd Najwyższy jest związany ustaleniem, iż
małż. G. od 1973 r. przez cały czas, także po 1988r. posiadali przedmiotową
nieruchomość jak właściciele, a nie jak użytkownicy wieczyści. To ustalenie
przesądza o trafności oceny Sądu drugiej instancji, że wnioskodawczyni przede
wszystkim nie wykazała podstawowej przesłanki art. 172 w zw. z art. 233 k.c:
posiadania nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści prawa użytkowania
wieczystego. Samo ustanowienie prawa użytkowania wieczystego na gruncie
pozostającym w samoistnym posiadaniu innej osoby nie zmienia charakteru jej
posiadania i nie przerywa biegnącego zasiedzenia jak właściciel (porównaj
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r. V CSK 383/07,
OSNC-ZD 2008/6/14). Żądając w takiej sytuacji stwierdzenia nabycia przez
zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego, a nie prawa własności, należy
wykazać, że nastąpiła odpowiednia zmiana w charakterze posiadania, które
z samoistnego posiadania właścicielskiego zmieniło się w samoistne posiadanie
w zakresie prawa użytkowania wieczystego. Są to bowiem, jak wskazano wyżej,
inne rodzaje posiadania, prowadzące do nabycia przez zasiedzenie innych praw.
6
Skoro zatem wnioskodawczyni nie wykazała, że od 1988 r. jej poprzednicy
prawni posiadali sporną nieruchomość w zakresie prawa użytkowania wieczystego,
bezprzedmiotowe są, jak słusznie stwierdził Sąd Okręgowy, rozważania dotyczące
możliwości zaliczenia do okresu posiadania jak użytkownik wieczysty okresu
posiadania jak właściciel. Bezprzedmiotowy jest zatem także kasacyjny zarzut
naruszenia art. 172 k.c. w zw. z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie
ustawy kodeks cywilny przez nie zaliczenie tego okresu.
Nie ma także podstaw do wypowiadania się w przedmiocie wywodów skargi
kasacyjnej dotyczących dopuszczalności lub niedopuszczalności nabycia przez
zasiedzenie własności nieruchomości, na której ustanowiono prawo użytkowania
wieczystego na rzecz innej osoby, bowiem przedmiotem rozpoznawanej sprawy
jest wniosek o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie prawa użytkowania
wieczystego, a nie prawa własności.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną jako
pozbawioną uzasadnionych podstaw ( art. 39814
k.p.c.).