Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 18 sierpnia 2010 r.
II PZP 7/10
Przewodniczący SSN Halina Kiryło, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Józef Iwulski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2010 r.
sprawy z powództwa Zenona K. przeciwko Martynie S. o zapłatę, na skutek zagad-
nienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 1 czerwca 2010 r. [...]
„Czy żądanie doręczenia uzasadnienia wyroku na podstawie art. 328 KPC
zawiera w sobie implicite wniosek o jego sporządzenie ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Wniosek o doręczenie wyroku sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem,
wniesiony w terminie określonym w art. 328 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., z reguły
stanowi równocześnie żądanie sporządzenia tego uzasadnienia.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne ujawniło się w toku
rozpoznawania przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Gorzowie Wielkopolskim zażale-
nia powoda na postanowienie Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Słubicach, którym
oddalone zostały wnioski powoda oraz jego pełnomocnika procesowego o doręcze-
nie im uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Słubicach z 29 grudnia 2009 r. [...].
Sąd Rejonowy postanowieniem z 14 stycznia 2010 r. oddalił wnioski powoda i
jego pełnomocnika procesowego o doręczenie uzasadnienia wyroku, stwierdzając,
że wnioski te nie mogą być uwzględnione, ponieważ uzasadnienie nie zostało spo-
rządzone, albowiem żadna ze stron nie zażądała jego sporządzenia, a wnioski o do-
ręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem nie zawierały w swej treści wniosku o spo-
rządzenie uzasadnienia wyroku.
2
W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że co
do zasady sąd sporządza pisemne uzasadnienie wyroku na wniosek strony zgłoszo-
ny w ustawowym terminie. Z urzędu sąd sporządza pisemne uzasadnienie wyjątko-
wo, gdy wyrok został zaskarżony apelacją oraz gdy wniesiono skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 328 § 1 k.p.c.). Ponadto z
urzędu sporządza uzasadnienie wyroku sąd drugiej instancji, gdy apelacja została
przynajmniej częściowo uwzględniona. W sprawach, w których apelację oddalono w
całości, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia
jej wyroku z uzasadnieniem (art. 387 § 1 k.p.c.). Zgodnie z art. 331 k.p.c. odpis wyro-
ku z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uza-
sadnienia. Zdaniem Sądu Rejonowego, porównanie treści art. 387 k.p.c. z treścią art.
331 k.p.c. prowadzi do wniosku, że warunkiem doręczenia wyroku z uzasadnieniem
jest wcześniejsze zażądanie sporządzenia jego uzasadnienia.
Zażalenie od powyższego postanowienia wniósł powód, domagając się dorę-
czenia mu wyroku Sądu Rejonowego z uzasadnieniem.
Rozpoznając zażalenie powoda, Sąd Okręgowy uznał, że występuje w niej
budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne, dotyczące odpowiedzi na pyta-
nie, czy żądanie doręczenia uzasadnienia wyroku na podstawie art. 328 k.p.c. za-
wiera w sobie implicite wniosek o jego sporządzenie. Tak sformułowane zagadnienie
przedstawił na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższe-
mu.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 328 § 1 k.p.c. uzasadnienie
wyroku sporządza się na żądanie strony zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia
ogłoszenia sentencji wyroku, a w wypadku, o którym mowa w art. 327 § 2 k.p.c. - od
dnia doręczenia sentencji wyroku. Żądanie spóźnione sąd odrzuci na posiedzeniu
niejawnym. Sąd sporządza uzasadnienie wyroku również wówczas, gdy wyrok został
zaskarżony w ustawowym terminie oraz gdy wniesiono skargę o stwierdzenie nie-
zgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Sąd Okręgowy podniósł, że wykładania gramatyczna zdania pierwszego art.
328 § 1 k.p.c. prowadzi do wniosku, że uzasadnienie sporządza się wyłącznie na
wyraźne żądanie strony (jej pełnomocnika). Możliwa jest jednak również inna wy-
kładnia tego przepisu, a mianowicie, że wniosek strony o doręczenie wyroku z uza-
sadnieniem zawiera w sobie również wniosek o sporządzenie uzasadnienia.
3
W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowa jest gramatyczna wykładnia tego
przepisu, oparta na odczytaniu dosłownej jego treści. Analiza art. 9 k.p.c., art. 329
zdanie pierwsze k.p.c., art. 331 k.p.c., art. 369 k.p.c. i art. 394 § 1 pkt 7 k.p.c. prowa-
dzi do wniosku, że ustawodawca odróżnia wniosek o sporządzenie uzasadnienia
wyroku od żądania doręczenia uzasadnienia. Samo doręczenie uzasadnienia wyroku
(o ile zostanie ono sporządzone) może nastąpić w trybie art. 9 k.p.c. Nie spowoduje
to jednak przesunięcia terminu do złożenia apelacji ponad 21 dni od ogłoszenia
orzeczenia. Sąd Okręgowy powołał się na postanowienie Sądu Najwyższego z 22
czerwca 1966 r., I CR 435/1965 (LEX nr 6010), w którym przyjęto, że dla strony,
która nie zażądała sporządzenia uzasadnienia, albo zażądała go w terminie spóźnio-
nym, termin do wniesienia rewizji biegnie zgodnie z art. 371 § 2 k.p.c. (jego odpo-
wiednikiem jest w obecnym stanie prawnym art. 369 § 2 k.p.c.) od dnia, w którym
upłynął termin do żądania uzasadnienia. W przypadku, gdy strona nie zażądała uza-
sadnienia, może wnieść apelację niezależnie od tego, czy wniosła o doręczenie jej
odpisu orzeczenia, które zamierza zaskarżyć.
Sąd Okręgowy stwierdził, że sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku
jest obecnie uzależnione od wyraźnej woli strony procesu. Istnieją dwa wyodrębnione
przez ustawodawcę wnioski: wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz
wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem, co znajduje potwierdzenie za-
równo doktrynie, jak i w judykaturze (np. postanowienie Sądu Najwyższego z 17 li-
stopada 1998 r., II UKN 377/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 804). Z kolei w posta-
nowieniu z 29 listopada 2006 r., II PZ 53/06 (OSNP 2008 nr 7-8, poz. 107) Sąd Naj-
wyższy, dokonując wykładni art. 387 § 3 k.p.c., przyjął, że w przepisie tym jedno-
znacznie chodzi o żądanie doręczenia „orzeczenia z uzasadnieniem”, a zatem jeżeli
strona zażądała doręczenia tylko sentencji orzeczenia lub tylko uzasadnienia, dorę-
czeniu podlega sama sentencja lub samo uzasadnienie, szczególnie w sytuacji, gdy
z żądaniem takim wystąpił pełnomocnik strony będący adwokatem lub radcą praw-
nym, od którego można wymagać należytego wykonywania elementarnych zadań
warsztatowych, w tym prawidłowego od strony formalnej formułowania pism proce-
sowych. Rzeczą profesjonalnego pełnomocnika jest dochowanie szczególnej staran-
ności przy sporządzaniu każdego pisma procesowego i zamieszczenie w nim w pra-
widłowy sposób wszystkich niezbędnych elementów, zaś sąd nie ma obowiązku wy-
interpretowania z jego treści elementów brakujących lub przytoczonych w nieprawi-
4
dłowy sposób bądź domyślania się celu, w jakim strona występuje z danym wnio-
skiem.
Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że możliwa jest jednak taka wykładnia art. 328
§ 1 k.p.c., zgodnie z którą wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem za-
wiera w sobie jednocześnie wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia. Za
takim rozumieniem tego przepisu przemawiać może wykładania celowościowa, która
kładzie nacisk nie na samo wyrażenie woli strony, ale na cel, któremu ma służyć do-
ręczenie uzasadnienia wyroku. Jeżeli bowiem strona żąda doręczenia uzasadnienia
wyroku w terminie określonym w art. 331 k.p.c., to musi to być rozumiane również
jako żądanie sporządzenia tego uzasadnienia (tak przyjęto w uzasadnieniu wyroku
Sądu Najwyższego z 18 listopada 2004 r., I CK 231/04, LEX nr 277077 z zastrzeże-
niem wskazania celu złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia, np. „w celu wnie-
sienia apelacji”).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy bezpośrednio wykładni art. 328
§ 1 k.p.c., jednak jego analizę należy rozpocząć od przytoczenia przepisów, które
ogólnie regulują otrzymywanie przez stronę odpisów orzeczeń sądu (samej sentencji
orzeczenia lub także jego pisemnego uzasadnienia).
Według art. 9 k.p.c., ustalającego zasadę jawności procesu cywilnego, rozpo-
znawanie spraw odbywa się jawnie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, a
strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać
odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt. Nie ulega wątpliwości, że na podstawie tego
przepisu strona ma prawo otrzymać - na swój wniosek, w dowolnym czasie - odpis
każdego wydanego przez sąd orzeczenia (jego sentencji), a jeżeli zostało sporzą-
dzone jego pisemne uzasadnienie - także odpis uzasadnienia orzeczenia.
Otrzymanie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem jest na ogół potrzebne stronie
do wniesienia środka odwoławczego (apelacji, zażalenia) lub nadzwyczajnego
środka zaskarżenia (skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia). W przypadku apelacji i zażalenia zapoznanie się z pi-
semnymi motywami wydanego wyroku lub postanowienia może ułatwić stronie sfor-
mułowanie zarzutów pod adresem wydanego orzeczenia. W przypadku skargi kasa-
cyjnej złożenie przez stronę wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wy-
5
roku sądu drugiej instancji (albo tylko o doręczenie uzasadnienia wyroku, gdy jest
ono sporządzane przez sąd drugiej instancji z urzędu) stanowi obligatoryjny etap
przygotowania się do wniesienia skargi kasacyjnej i konieczny warunek skutecznego
jej wniesienia.
Strona może także domagać się doręczenia jej odpisu orzeczenia (samej sen-
tencji lub sentencji i uzasadnienia, jeżeli zostało sporządzone) także wtedy, gdy nie
zamierza skarżyć tego orzeczenia albo nawet nie może go skarżyć (bo na przykład
upłynęły terminy do zaskarżenia albo stronie nie przysługuje środek zaskarżenia). Na
ogół jednak strona wnosi o doręczenie jej odpisu uzasadnienia orzeczenia w celu
wniesienia środka odwoławczego lub środka zaskarżenia. Nieco inaczej uregulowa-
na jest przy tym kwestia sporządzania pisemnego uzasadnienia wyroku sądu pierw-
szej instancji i wyroku sądu drugiej instancji.
Zgodnie z art. 328 § 1 k.p.c., uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji
sporządza się na żądanie strony, zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogło-
szenia sentencji wyroku, a w wypadku, o którym mowa w art. 327 § 2 - od dnia dorę-
czenia sentencji wyroku. Sąd pierwszej instancji sporządza uzasadnienie wyroku
również wówczas, gdy wyrok został zaskarżony w ustawowym terminie oraz gdy
wniesiono skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie dwutygodniowym od dnia zło-
żenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a gdy wniosek taki nie był zgłoszony -
od dnia zaskarżenia wyroku lub wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego orzeczenia (art. 329 zdanie pierwsze k.p.c.). Wyrok z uza-
sadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia
(art. 331 k.p.c.).
Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwuty-
godniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem (art. 369 § 1
k.p.c.). Jeżeli strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od
ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął
termin do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2 k.p.c.).
W art. 394 § 1 pkt 7 k.p.c. wyraźnie wymieniono, wśród postanowień sądu
pierwszej instancji zaskarżalnych zażaleniem do sądu drugiej instancji, postanowie-
nia w przedmiocie odmowy sporządzenia uzasadnienia orzeczenia oraz w przedmio-
cie odmowy jego doręczenia.
6
Z kolei według art. 387 k.p.c., sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu wyrok
oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w których
apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona zażądała
doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem (§ 1). Sporządzenie uzasadnienia powinno
nastąpić w terminie dwóch tygodni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia. Jeżeli
ogłoszenia nie było, termin ten liczy się od dnia wydania orzeczenia. W sprawach, w
których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się w terminie dwóch tygodni od
dnia zgłoszenia wniosku (§ 2). Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie,
która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia. Jeżeli
ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom z urzędu w
terminie tygodniowym od sporządzenia uzasadnienia (§ 3). Jeżeli uzasadnienie nie
zostało sporządzone, a w sprawie została wniesiona skarga kasacyjna lub skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sąd drugiej instan-
cji sporządza uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia w terminie dwóch tygodni od
dnia wniesienia skargi (§ 4).
Jak wynika z przytoczonych regulacji Kodeksu postępowania cywilnego, sąd
pierwszej instancji sporządza pisemne uzasadnienie wyroku co do zasady na wnio-
sek strony (wyjątek przewiduje art. 328 § 1 zdanie trzecie k.p.c.). Sąd drugiej instan-
cji sporządza pisemne uzasadnienie albo na wniosek strony (gdy oddalono apelację
w całości) albo z urzędu (gdy apelację przynajmniej częściowo uwzględniono).
Nawet w przypadku niezłożenia w terminie ustawowym (art. 328 § 1 zdanie
pierwsze k.p.c. i art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c.) żądania sporządzenia uzasad-
nienia strona może, zgodnie z zasadą jawności wewnętrznej przewidzianą w art. 9
zdanie drugie k.p.c., uzyskać w każdym czasie odpis orzeczenia - także z pisemnym
uzasadnieniem, jeżeli zostało sporządzone. Tak wynika z postanowienia Sądu Naj-
wyższego z 20 października 1987 r., IV CZ 147/87 (LEX nr 8845, LexPolonica nr
320830), którym uchylono postanowienie oddalające wniosek strony o „doręczenie
sporządzonego uzasadnienia wyroku”. W tym jednak przypadku (zgłoszenia wniosku
na podstawie art. 9 zdanie drugie k.p.c.) uwzględnienie żądania strony o doręczenie
jej „wyroku z uzasadnieniem” albo „sporządzonego uzasadnienia wyroku” jest możli-
we tylko wtedy, gdy uzasadnienie zostało sporządzone (na przykład na wniosek dru-
giej strony lub innych uczestników postępowania albo z urzędu). Wniosek strony
oparty wyłącznie na treści art. 9 zdanie drugie k.p.c. nie może zobowiązywać sądu
do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku, jeżeli wcześniej nie zostało ono
7
sporządzone. Według tezy postanowienia Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1966 r., I
CR 435/65 (LEX nr 6010, LexPolonica nr 323022), okoliczność, że sąd pierwszej in-
stancji przeoczył spóźnienie żądania uzasadnienia wyroku i żądania tego nie odrzucił
(art. 328 § 1 zdanie drugie k.p.c.), sporządził uzasadnienie, a następnie wyrok z uza-
sadnieniem doręczył stronie żądającej uzasadnienia, nie ma wpływu na bieg terminu
do wniesienia rewizji (obecnie apelacji). Podobnie nie ma wpływu na uprawnienia tej
strony okoliczność, że strona przeciwna zgłosiła w terminie wniosek o sporządzenie
uzasadnienia. Zgodnie bowiem z art. 331 § 2 k.p.c. (w obecnym stanie prawnym art.
331 k.p.c.) wyrok z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która w terminie ty-
godniowym od ogłoszenia jego sentencji zażądała sporządzenia uzasadnienia. Dla
strony, która nie zażądała sporządzenia uzasadnienia albo zażądała go w terminie
spóźnionym, termin do wniesienia rewizji biegnie zgodnie z art. 371 § 2 k.p.c. (w
obecnie obowiązującym stanie prawnym jego odpowiednikiem jest art. 369 § 2 k.p.c.)
od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Zaskarżenie orzeczenia
apelacją przy braku złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego
wyroku ma ten skutek, że uzasadnienie zostanie sporządzone w istocie z urzędu (na
podstawie art. 328 § 1 zdanie trzecie k.p.c.), jednakże uzasadnienie to nie zostanie
doręczone stronie (postanowienie Sądu Najwyższego z 25 marca 1987 r., II CZ
31/87, LEX nr 8818, LexPolonica nr 320812).
Podobny pogląd wyrażono w nowszym orzecznictwie w odniesieniu do orze-
czenia sądu drugiej instancji. W postanowieniu z 7 stycznia 2003 r., I PZ 104/02
(OSNP 2004 nr 13, poz. 231, z glosą A.Świątkowskiego, Państwo i Prawo 2004 nr
10, s. 122) Sąd Najwyższy stwierdził, że złożenie wniosku o doręczenie odpisu wyro-
ku sądu drugiej instancji w terminie tygodniowym od ogłoszenia jego sentencji nie
oznacza spełnienia przesłanki dopuszczalności kasacji (art. 3934
§ 1 w związku z art.
387 § 3 k.p.c.), jeżeli wniosek nie dotyczy doręczenia wyroku z uzasadnieniem i brak
podstaw do uznania, że został złożony w celu wszczęcia procedury zaskarżenia wy-
roku kasacją (art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c.). Jest to wówczas wniosek o doręcze-
nie stronie odpisu sentencji wyroku złożony na podstawie art. 9 k.p.c.
2. Istotę zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy można
ująć następująco: czy żądanie doręczenia wyroku sądu pierwszej instancji z uzasad-
nieniem, wniesione w terminie ustawowo zakreślonym dla żądania sporządzenia
uzasadnienia wyroku (art. 328 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.), może zostać potraktowa-
ne jako jednoczesny wniosek o sporządzenie tego uzasadnienia.
8
Sąd Najwyższy w swoim dotychczasowym orzecznictwie miał już okazję zająć
się pośrednio zagadnieniem przedstawionym w pytaniu prawnym Sądu Okręgowego.
W wyroku z 18 listopada 2004 r., I CK 231/04 (LEX nr 277077, LexPolonica nr
1826424), Sąd Najwyższy odniósł się do zarzutu skarżącej, że sąd drugiej instancji
rozpoznał apelację przeciwnika procesowego, która wobec braku wniosku o sporzą-
dzenie uzasadnienia wyroku podlegała odrzuceniu. Sąd Najwyższy ocenił, że zarzut
ten nie może być uznany za zasadny, albowiem - jak wynikało z akt sprawy - pełno-
mocnik strony przeciwnej złożył do sądu pierwszej instancji wniosek „o nadesłanie
odpisu sentencji wyroku wraz z uzasadnieniem, celem sporządzenia apelacji”. W art.
331 k.p.c. jest wprawdzie mowa o „zażądaniu sporządzenia uzasadnienia”, tym nie-
mniej zgłoszenie żądania doręczenia sentencji wyroku „wraz z uzasadnieniem (...)
celem sporządzenia apelacji” obejmuje implicite także żądanie sporządzenia uza-
sadnienia, a dodanie, że chodzi o „sporządzenie apelacji” usuwa wszelkie wątpliwo-
ści. Z tej przyczyny prawidłowo sąd drugiej instancji uznał, że zgodnie z art. 369 § 1
k.p.c., apelacja mogła być wniesiona w terminie dwutygodniowym od doręczenia
stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem, a nie - jak przyjęła strona wnosząca ka-
sację - od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2
k.p.c.). W przytoczonym orzeczeniu Sąd Najwyższy zaakceptował możliwość doko-
nania sui generis celowościowej wykładni treści wniosku strony o doręczenie wyroku
z uzasadnieniem, przychylając się do możliwości „wyinterpretowania” zeń przez sąd
elementu żądania sporządzenia uzasadnienia.
Podobne stanowisko zostało przedstawione już w orzeczeniach okresu mię-
dzywojennego, odnoszących się do Kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r. (roz-
porządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. - Kodeks Po-
stępowania Cywilnego - tekst pierwotny: Dz.U. Nr 83, poz. 651, powoływany dalej
jako k.p.c. z 1930 r.). Według pierwotnej treści k.p.c. z 1930 r. sporządzenie pisem-
nego uzasadnienia wyroku miało w każdym przypadku następować z urzędu (art.
356 § 2), jednak w późniejszym tekście jednolitym, uwzględniającym zmiany wcho-
dzące w życie z dniem 1 stycznia 1933 r. (jednolity tekst: Dz.U. z 1932 r. Nr 112, poz.
934 ze zm., powoływany dalej jako k.p.c. z 1932 r.), przewidziano rozwiązanie co do
istoty zbieżne z aktualnie przyjętym - art. 350 k.p.c. z 1932 r. stanowił, że wyrok z
uzasadnieniem powinien być w ciągu dwóch tygodni sporządzony na piśmie, jeżeli
strona tego zażądała przed upływem tygodnia od ogłoszenia sentencji; jeżeli wyroku
nie doręczano z urzędu (gdy w sprawie nie występowała Prokuratoria Generalna),
9
apelacja służyła stronie tylko wtedy, gdy we właściwym terminie zażądała sporzą-
dzenia wyroku z uzasadnieniem (art. 393 § 2 w związku z art. 354 § 1 k.p.c. z 1932
r.). Kodeks przedwojenny w brzmieniu tekstu jednolitego nie zawierał przepisu naka-
zującego uzasadnienie wyroku zaskarżonego apelacją ani nie przewidywał - w od-
różnieniu od tekstu pierwotnego - sporządzenia uzasadnienia wyroku z urzędu.
W opisanym stanie prawnym Sąd Najwyższy skłaniał się raczej ku złagodzo-
nej, „słusznościowej” wykładni art. 393 § 2 w związku z art. 350 k.p.c. z 1932 r. W
orzeczeniu z 23 sierpnia 1934 r., C I 1071/34 (Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego -
Izba Cywilna 1935, poz. 42) zauważono, że żaden z wymienionych przepisów nie
określa formy, w jakiej ma być wyrażone żądanie sporządzenia uzasadnienia wyroku
albo postanowienia. Może więc ono być zgłoszone wyraźnie, jak również wynikać z
czynności procesowej podjętej przez stronę. Taką czynnością, w której mieści się
żądanie uzasadnienia, jest wniesienie apelacji lub zażalenia, z niej bowiem wynika,
że strona zmierza do przeniesienia sprawy do drugiej instancji, co z kolei pociąga za
sobą konieczność uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Przy tym wniesienie
apelacji lub zażalenia przed doręczeniem stronie orzeczenia z uzasadnieniem nie
jest sprzeczne z prawem, ponieważ według art. 184 § 1 k.p.c. z 1932 r. tylko doko-
nana „po upływie terminu” czynność nie miałaby mocy prawnej, natomiast czynność
dokonana przed rozpoczęciem terminu sankcji tej nie ulega. Zatem wniesienie apela-
cji lub zażalenia w terminie tygodniowym od daty ogłoszenia sentencji implicite za-
wierało w sobie, zdaniem Sądu Najwyższego, żądanie uzasadnienia na piśmie za-
skarżonego orzeczenia, wobec czego odpowiadało wymaganiu art. 393 § 2 k.p.c. z
1932 r.
Podobne wnioskowanie co do intencji strony, dokonane na podstawie przed-
sięwziętej przez nią czynności procesowej, zawiera także orzeczenie Sądu Najwyż-
szego z 1 lutego 1935 r., C III 364/33 (Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego - Izba Cy-
wilna 1935, poz. 357), dotyczące sprawy, w której pełnomocnik powódki żądał dorę-
czenia mu „decyzji na piśmie”; na tej podstawie sędzia przewodniczący polecił se-
kretarzowi doręczyć „w myśl wniosku sentencję wyroku”, a dalsze żądanie doręcze-
nia wyroku z uzasadnieniem sąd oddalił na tej podstawie, że powódka we właściwym
czasie nie zażądała jego sporządzenia. Jak wywiódł Sąd Najwyższy: „wobec art.
350, 354 § 1, 393 k.p.c. zabiegi strony, która proces w pierwszej instancji przegrała,
o doręczenie jej wyroku, przemawiać będą przedewszystkiem za wolą spowodowa-
nia sądu do podjęcia czynności, które umożliwią jej wniesienie odwołania. Jeżeli więc
10
z tego punktu widzenia ocenić wniosek powódki (…) przypisać można mu charakter
wniosku z art. 350 k.p.c. ujętego w nieścisłą formę”.
W przytoczonych orzeczeniach Sądu Najwyższego nie kwestionuje się poglą-
du, że przepisy procesowe dokonują rozróżnienia pomiędzy wnioskiem o sporządze-
nie uzasadnienia wyroku i wnioskiem o doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem.
Sąd Najwyższy dostrzega jednak istotne powody, dla których można dopuścić bar-
dziej liberalną wykładnię przepisów procesowych, w miejsce formalistycznej, opartej
na dosłownym odczytaniu ich treści.
Z pewnością od profesjonalnych pełnomocników stron (adwokatów, radców
prawnych, rzeczników patentowych i radców Prokuratorii Generalnej) można oczeki-
wać świadomości owego rozróżnienia i prawidłowego formułowania wniosków mają-
cych na celu uzyskanie przez stronę odpisu orzeczenia sądu z uzasadnieniem - w
pewnych sytuacjach wystarczające jest złożenie jedynie wniosku o doręczenie spo-
rządzonego przez sąd z urzędu uzasadnienia wyroku (art. 387 § 3 zdanie pierwsze w
związku z art. 387 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.), w innych konieczne jest zgłoszenie
zarówno wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku jak i o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem (art. 328 § 1 zdanie pierwsze w związku z art. 331 k.p.c.). Jeżeli jed-
nak wniosek o doręczenie uzasadnienia nie zawiera jednocześnie wniosku o jego
sporządzenie (choć w danej sprawie sąd nie sporządza uzasadnienia z urzędu),
możliwe jest - biorąc pod uwagę wszelkie okoliczności konkretnej sprawy, przede
wszystkim kontekst sytuacyjny, a w szczególności zgłoszenie wniosku o doręczenie
uzasadnienia wyroku w terminie ustawowym przewidzianym dla zgłoszenia wniosku
o sporządzenie tego uzasadnienia - potraktowanie go jako zawierającego w sobie
jednocześnie wniosek o sporządzenie uzasadnienia.
W orzecznictwie rozważa się w związku z tym kwestię podstawy prawnej do-
konywania przez sąd wykładni oświadczeń (wniosków procesowych) strony lub jej
pełnomocnika, zawartych w pismach procesowych. Podstawy tej nie stanowi z pew-
nością art. 65 k.c., gdyż dotyczy on czynności prawa materialnego, a nie czynności
procesowych (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 29 listopada
2006 r., II PZ 53/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 107). Podkreślając w tej sprawie ciążą-
cy na profesjonalnym pełnomocniku obowiązek dochowania szczególnej staranności
przy formułowaniu treści żądań i wniosków (podobnie w wyroku z 11 kwietnia 2000 r.,
I PKN 583/99, OSNAPiUS 2001 nr 18, poz. 555), Sąd Najwyższy przyjął jednak, że w
konkretnej sprawie - skoro wniosek „o doręczenie wyroku” został złożony w terminie
11
przewidzianym w art. 387 § 3 k.p.c., a ponadto stwierdzono w nim wyraźnie, że żą-
danie zostaje zgłoszone „na zasadzie art. 387 § 3 k.p.c.” - można było przyjąć, że
chodziło w istocie o konieczny do zaskarżenia kasacją wniosek o doręczenie orze-
czenia z uzasadnieniem. Odrzucenie tak sformułowanego wniosku strony, nawet
sporządzonego przez radcę prawnego, byłoby zdaniem Sądu Najwyższego nadmier-
nym formalizmem.
Rozwinięcie tej argumentacji można odnaleźć w postanowieniu Sądu Najwyż-
szego z 7 października 2005 r., IV CZ 81/05 (niepublikowane), w którym stwierdzono,
że pisma procesowe, obejmujące wnioski stron składane poza rozprawą, powinny
być zredagowane w taki sposób, aby treść pisma jasno odzwierciedlała intencje
strony. Szczególnie przejrzystej redakcji pism procesowych należy oczekiwać od
profesjonalnych pełnomocników procesowych. Nie oznacza to jednak, że w sytuacji,
w której pismo procesowe nie zostało właściwie zredagowane, sąd zwolniony jest z
obowiązku dokonania jego wykładni. Z art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. wynika dy-
rektywa rozpoznania pisma zgodnie z jego treścią (istotą sformułowanego w nim
wniosku), także wówczas, gdy zostało ono mylnie oznaczone lub dotknięte jest in-
nymi oczywistymi niedokładnościami. Oczywista niedokładność może dotyczyć także
treści pisma - gdy została ona niewłaściwie zredagowana, niemniej w sposób po-
zwalający na ustalenie jej w drodze wykładni. W opisywanej sprawie wniosek zgło-
szony przez pełnomocnika procesowego nie został ujęty w sposób precyzyjny, jed-
nak ze względu na to, że w postępowaniu cywilnym znana jest tylko instytucja dorę-
czenia orzeczenia z uzasadnieniem, nie zaś samego uzasadnienia orzeczenia (bez
jego sentencji), oczywista niedokładność w zredagowaniu treści wniosku nie wpły-
wała na możliwość wywołania skutku określonego w art. 387 § 3 k.p.c. Żądanie dorę-
czenia uzasadnienia postanowienia obejmowało przecież implicite żądanie doręcze-
nia postanowienia z uzasadnieniem. Jeżeli się natomiast dodatkowo zważy, że wnio-
sek, o którym mowa, złożony został w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji
orzeczenia, intencja jego autora, zwracającego się o doręczenie uzasadnienia po-
stanowienia, przedstawiona została w sposób niebudzący wątpliwości. Chodziło o
spełnienie wymagania dla powstania możliwości wniesienia kasacji, dlatego sąd dru-
giej instancji - uwzględniając dyrektywę rozpoznania pisma procesowego zgodnie z
jego treścią - powinien był potraktować wniosek zgłoszony przez pełnomocnika
strony jako wniosek w trybie art. 387 § 3 k.p.c.
12
Przytoczone orzeczenia Sądu Najwyższego (postanowienia z 29 listopada
2006 r., II PZ 53/06 oraz z 7 października 2005 r., IV CZ 81/05) sugerują, że aby w
ogóle była możliwa celowościowa wykładnia oświadczenia strony stanowiącego ele-
ment czynności procesowej, konieczne jest, aby oświadczenie obejmowało treść na-
dającą się do dokonania odpowiednich zabiegów interpretacyjnych. W taki sposób
traktowano dotychczas - na gruncie przepisów o kasacji (skardze kasacyjnej) - tzw.
zapowiedź kasacji (skargi kasacyjnej), czyli wniosek o doręczenie uzasadnienia wy-
roku sądu drugiej instancji. Wystąpienie przez stronę do sądu drugiej instancji o do-
ręczenie jej odpisu wyroku z uzasadnieniem stanowi, jak się zgodnie przyjmuje, ko-
nieczny warunek skutecznego wniesienia skargi kasacyjnej. Skutków prawnych za-
powiedzi skargi kasacyjnej nie wywoła doręczenie stronie wyroku z uzasadnieniem
mimo braku stosownego wniosku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 15 listo-
pada 1999 r., III CZ 126/99, LEX nr 528171) czy też ogólnie ujęty wniosek - nawet
zgłoszony w terminie z art. 387 § 3 k.p.c. - o doręczenie stronie „sentencji” bądź „wy-
roku” (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 11 grudnia 1996 r., I PKN 45/96,
OSNAPiUS 1997 nr 14, poz. 254; a przede wszystkim z 7 stycznia 2003 r., I PZ
104/02, OSNP 2004 nr 13, poz. 231, z glosą A. Świątkowskiego, Państwo i Prawo
2004 nr 10, s. 122).
Kilka istotnych uwag odnoszących się do przedmiotu przedstawionego zagad-
nienia prawnego zawiera uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 17 listo-
pada 1998 r., II UKN 377/98 (OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 804). Strona w tej sprawie
złożyła w terminie otwartym do żądania sporządzenia uzasadnienia jedynie wniosek
o „nadesłanie orzeczenia na piśmie w sprawie”. Zdaniem Sądu Najwyższego, nie
było to wystarczające do przyjęcia, że wniosła o sporządzenie pisemnego uzasad-
nienia wyroku, jeżeli jej zamiarem było jedynie zapoznanie się z treścią sentencji
orzeczenia. Przy rozpoznaniu kasacji nie uwzględniono zarzutu naruszenia art. 327
k.p.c., przyjmując, że strona działająca bez profesjonalnego pełnomocnika, która do-
browolnie była nieobecna przy ogłoszeniu orzeczenia, nie korzysta z ochrony przed
skutkami swej ewentualnej niewiedzy co do sposobu i terminów wnoszenia środków
zaskarżenia. Może bezpośrednio wnieść apelację, jeżeli uczyni to w terminie dwóch
tygodni, liczonym od dnia upływu terminu do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2
k.p.c.), przy czym zaskarżenie wyroku w tym szczególnym trybie aktualizuje dla sądu
obowiązek uzasadnienia orzeczenia (art. 328 § 1 zdanie trzecie i art. 329 in fine
k.p.c.). Odpierając zarzut błędnej kwalifikacji treści pisma skarżącego, Sąd Najwyż-
13
szy podkreślił, że żądanie „nadesłania orzeczenia na piśmie w sprawie” nie jest samo
przez się równoznaczne z wnioskiem o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyro-
ku. Co prawda, sentencja i uzasadnienie stanowią integralne części wyroku, ale to
nie znaczy, że wniosek o doręczenie „orzeczenia na piśmie” należy traktować jako
wniosek o doręczenie sentencji wyroku wraz z uzasadnieniem, a tym bardziej o spo-
rządzenie uzasadnienia. Pojęcie „orzeczenia” jest bowiem w Kodeksie postępowania
cywilnego jedynie zbiorczą nazwą obu rodzajów rozstrzygnięć sądowych, tj. wyroków
oraz postanowień, przy czym orzeczenia te nie zawsze są, zaś w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym na ogół nie są - z zastrzeżeniem sytuacji opisanej w art. 328 §
1 zdanie trzecie k.p.c. - uzasadniane z urzędu. Z wniosku o doręczenie wyroku sądu
pierwszej instancji musi więc wyraźnie wynikać, że stronie chodzi nie tylko o odpis
jego sentencji, ale również uzasadnienia.
3. Po rozważeniu wniosków wynikających z przytoczonych powyżej orzeczeń,
uwzględniając dotychczasowy dorobek orzecznictwa, Sąd Najwyższy przychylił się
do udzielenia na przedstawione zagadnienie prawne odpowiedzi twierdzącej, za-
wartej w sentencji uchwały. Przeważyły za tym następujące argumenty.
Złożenie przez stronę wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia orze-
czenia sądu pierwszej instancji oraz jego doręczenie jest czynnością procesową
strony (uczestnika postępowania), wywołującą doniosłe skutki, gdyż złożenie takiego
wniosku wpływa na bieg terminu do wniesienia apelacji (nie biegnie on, jak wynika z
art. 369 § 1 k.p.c., od chwili wpływu wniosku aż do doręczenia odpisu wyroku z uza-
sadnieniem stronie), a tym samym i na moment uzyskania przez orzeczenie atrybutu
prawomocności formalnej (art. 363 § 1 k.p.c.). Wniosek ten obliguje sąd do podjęcia
określonej czynności, jaką jest sporządzenie uzasadnienia (art. 328 § 1 k.p.c.). Uza-
sadnienie spełnia szereg doniosłych funkcji procesowych i pozaprocesowych. Nie
powinno jednak budzić wątpliwości, że przepisy prawa procesowego, które odnoszą
się do czynności procesowych stron w ogóle, dotyczą także rozważanego wniosku o
sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu wyroku z uza-
sadnieniem.
Na przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne należy spojrzeć
przede wszystkim przez pryzmat zasady (czy też cechy) formalizmu postępowania
cywilnego, w powiązaniu z kwestią ewentualnej wykładni przez sąd oświadczenia
procesowego strony. Wymagania co do formy czynności procesowych, uważanych w
doktrynie za pewien rodzaj czynności prawnych w ogóle, mają w porównaniu z dzie-
14
dziną prawa materialnego daleko większe znaczenie. Umiarkowany formalizm postę-
powania cywilnego spełnia wiele funkcji opisanych szeroko w doktrynie prawa proce-
sowego. Jedną z nich jest dyscyplinowanie stron i skłanianie ich do podejmowania
przemyślanych działań, wyrażonych w jednoznaczny sposób.
Podstawowy problem wykładni treści oświadczeń stron zawartych w czynno-
ściach procesowych wynika z braku wyraźnego upoważnienia sądu w przepisach
postępowania do dokonywania własnej oceny znaczenia złożonych oświadczeń, a co
za tym idzie - z braku pewności, jaki jest zakres ewentualnej swobody sądu oraz
wzorzec normatywny oceny treści oświadczenia. W doktrynie zauważa się, że Ko-
deks postępowania cywilnego nie zawiera odpowiednich przepisów w tym przedmio-
cie, poza regułą interpretacyjną zawartą w art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. Uznaje
się jednak za możliwe zastosowanie, w drodze bardzo ostrożnej analogii, przepisów
prawa cywilnego materialnego (art. 65 k.c.). Wyrażają one bowiem pewną myśl,
która przenika cały system prawny i może być odnoszona także do sfery postępowa-
nia cywilnego; nawet i tutaj nie jest wskazane przesadne formalizowanie (M. Piekar-
ski: Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1964 r., II PZ
46/64, Nowe Prawo 1965 nr 5, s. 561; J. Mokry: Wykładnia procesowych oświadczeń
w sądowym postępowaniu cywilnym, Studia Cywilistyczne 1975 t. XV-XVI, s. 185-
186).
Dokonywanie przez sąd zabiegów interpretacyjnych dotyczących treści czyn-
ności procesowej strony jest nie tylko uzasadnione, ale i niekiedy konieczne. Twier-
dzenie bowiem, że sąd niczego nie musi interpretować ani dociekać, jeśli chodzi o
treść czynności procesowych stron, jest zaprzeczeniem naturalnej wieloznaczności
języka jako środka porozumiewania się. Oświadczenie strony, nawet w jej mniema-
niu jasne, może komuś innemu wydawać się wieloznaczne. Trudno byłoby przyjąć,
że w postępowaniu cywilnym tylko wypowiedzenie określonych słów (będących do-
kładnym powtórzeniem przepisu prawa procesowego) zdolne jest wywołać odpo-
wiedni skutek. Prowadziłoby to do faktycznego pozbawienia strony, która nie wyka-
zuje odpowiedniej pieczołowitości w powtarzaniu tekstu ustawy oraz nie posiada na-
leżytego przygotowania prawniczego, możności osobistego działania w procesie, co
byłoby jawnym pogwałceniem powszechnego prawa do sądu (art. 45 Konstytucji RP,
art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności).
Mimo generalnej akceptacji dla potrzeby sformalizowania postępowania sądo-
wego, skrajny formalizm jest na ogół odrzucany przez doktrynę. Formalizm postępo-
15
wania zakłada dobre zorganizowanie i formalnie poprawne przeprowadzenie czynno-
ści procesowych, jednakże bez popadania w nadmierny rygoryzm. Wyrazem właści-
wego polskiemu postępowaniu cywilnemu umiarkowanego formalizmu jest w szcze-
gólności możliwość nadania biegu pismom, które są dotknięte pewnymi brakami. Or-
gan procesowy (sąd) może te braki albo pominąć, albo usunąć je - jeżeli pismo nie
może bez tego otrzymać prawidłowego biegu - w drodze postępowania wpadkowego
(art. 130 § 1 k.p.c.). Umiarkowany formalizm sprzyja ograniczeniom rygoryzmu przy
dokonywaniu przez sąd wykładni oświadczeń procesowych stron. Wykładnia ta w
mniejszym stopniu opiera się na dosłownym brzmieniu oświadczenia, a bardziej na
tym, jaki cel chciał osiągnąć podmiot dokonujący czynności procesowej. Następuje
wówczas przesunięcie w kierunku pozajęzykowych (celowościowych) dyrektyw wy-
kładni, kosztem reguł wykładni językowej (S. Cieślak: Formalizm postępowania cywil-
nego, Warszawa 2008, s. 160). Granica dopuszczalnego i koniecznego formalizmu w
postępowaniu sądowym jest zawsze kwestią dyskusyjną.
Dla celów zaskarżenia apelacją Kodeks postępowania cywilnego nie przewi-
duje konieczności żądania przez stronę doręczenia jej wyroku sądu pierwszej instan-
cji z uzasadnieniem (inaczej jest w przypadku zaskarżenia skargą kasacyjną wyroku
sądu drugiej instancji); art. 328 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. przewiduje natomiast moż-
liwość żądania przez stronę sporządzenia uzasadnienia wyroku. W wyniku zgłosze-
nia takiego wniosku (o sporządzenie uzasadnienia) doręczenie odpisu wyroku wraz z
uzasadnieniem następuje już z urzędu, bez względu na to, czy strona o to wnosiła;
taki wniosek znajduje uzasadnienie w brzmieniu art. 331 k.p.c. (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z 10 marca 2000 r., IV CZ 18/00, OSNC 2000 nr 10, poz. 181).
Powstaje w związku z tym pytanie, czy strona, która złożyła wniosek o „doręczenie
wyroku z uzasadnieniem”, sformułowała go tak w sposób świadomy i celowy, aby
zrealizować tylko uprawnienie wynikające z art. 9 k.p.c., czy też jej oświadczenie, z
racji okoliczności towarzyszących jego złożeniu, należy wykładać jako niewłaściwie
ujęty wniosek o sporządzenie uzasadnienia. Ta druga możliwość, na tle okoliczności
sprawy, w której przedstawiono do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, wydaje się
bardziej usprawiedliwiona. Przyjmując bowiem takie założenia, jakimi kierował się
Sąd pierwszej instancji oddalając wniosek powoda, należałoby uznać, że rozmyślnie
i celowo złożył on wniosek, któremu Sąd ten nie mógł nadać biegu. Należałoby więc
zakładać, że powód był świadom, iż w przypadku braku sporządzenia uzasadnienia
Sąd Rejonowy nie zadośćuczyni jego żądaniu. Takie wnioskowanie wydaje się po-
16
zbawione racjonalnych podstaw. Czynności procesowe uczestników postępowania
są zawsze działaniem celowym, podejmowanym dla spowodowania w tym postępo-
waniu określonych skutków. Okoliczności takie jak złożenie przedmiotowego wniosku
w terminie otwartym do żądania sporządzenia uzasadnienia oraz brak wykształcenia
prawniczego składającego wniosek mogą uzasadniać twierdzenie, że rozsądnie
działający adresat oświadczenia zrozumiałby ten wniosek jako obejmujący również
żądanie sporządzenia uzasadnienia. Strona nie miałaby powodu żądać doręczenia
jej uzasadnienia wraz z sentencją wyroku, gdyby zarazem nie chciała spowodować,
aby ono w ogóle powstało (zostało sporządzone). Co więcej, w praktyce obrotu, a
nawet w doktrynie, niekiedy bagatelizuje się czy nawet pomija różnicę pomiędzy żą-
daniem sporządzenia uzasadnienia a żądaniem doręczenia odpisu wyroku z uza-
sadnieniem (por. W. Siedlecki, Z. Świeboda: Postępowanie cywilne. Zarys wykładu,
Warszawa 2004, s. 305).
Wymaga także rozważenia jeden z argumentów przeciwko pozytywnej odpo-
wiedzi na rozważane pytanie prawne - że strona, która nie żąda uzasadnienia wyroku
sądu pierwszej instancji, nie jest przecież pozbawiona przez to prawa do jego zaskar-
żenia, zwłaszcza że może zapoznać się z ustnymi motywami rozstrzygnięcia. Zwa-
żywszy na doniosłe skutki złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia dla biegu
terminu do zaskarżenia orzeczenia (art. 369 k.p.c.), jest oczywiste, że w razie rozbież-
ności dotyczących treści czynności procesowej pomiędzy stroną (która uznaje swój
wniosek za wystarczający do sporządzenia uzasadnienia) a sądem (który z kolei trak-
tuje go tylko jako żądanie doręczenia odpisu wyroku bez sporządzania uzasadnienia)
następują dla strony negatywne konsekwencje prawne, których nie równoważy możli-
wość ewentualnego zgłoszenia wniosku o przywrócenie terminu. Przesadny nacisk na
dosłowne rozumienie oświadczeń procesowych stron, czy też negowanie możliwości
dokonywania ich wykładni przez sąd, prowadzić mogą do nadmiernego i przez to nie-
proporcjonalnego ograniczenia prawa strony do zaskarżenia orzeczenia, które jest
niezgodne z istotą prawa do sądu (art. 45 Konstytucji) oraz prawa strony do zaskarża-
nia wydanych w jej sprawie orzeczeń (art. 78 Konstytucji), w kształcie nadanym przez
orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego.
Na koniec wypada rozważyć, czy jakieś znaczenie dla udzielenia odpowiedzi
ma to, że powód był reprezentowany przez pełnomocnika będącego adwokatem.
Wykładnia oświadczeń składanych przez fachowego pełnomocnika może, a wręcz
powinna być dokonywana według surowszych mierników; istnieją powody, aby takie
17
oświadczenia były wykładane przez sąd raczej z uwzględnieniem dyrektyw języko-
wych niż celowościowych. Nie oznacza to jednak, że takie same kryteria powinny być
stosowane do czynności zdziałanych przez samą stronę. Ustanowienie pełnomoc-
nika, w świetle art. 86 k.p.c., nie pozbawia strony możności samodzielnego działania
w procesie. Powód mógł zatem osobiście złożyć tzw. zapowiedź apelacji. W tym
przypadku Sąd Rejonowy powinien był ocenić znaczenie jego oświadczenia z
uwzględnieniem przymiotów osoby działającej, a nie wiedzy profesjonalnego pełno-
mocnika.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przedsta-
wionej w sentencji.
========================================