Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 18/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 sierpnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi strony pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Apelacyjnego ku
z dnia 24 marca 2009 r., w sprawie z powództwa B. N. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością
w W. (poprzednio w S.)
przeciwko W. N. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 sierpnia 2010 r.,
oddala skargę i zasądza od W. N. Spółki z o. o.
na rzecz B. N. Spółki z o. o. kwotę 1800 (jeden tysiąc
osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania skargowego.
Uzasadnienie
2
Nakazem zapłaty z dnia 1 sierpnia 2007 r. Sąd Okręgowy orzekł, że
pozwana W. N. sp. z o.o. ma zapłacić na rzecz powódki B. N. sp. z o.o. w S. kwotę
128 939,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 kwietnia 2007 r. i kosztami
postępowania w kwocie 5 212 zł. Podstawą wydania nakazu zapłaty było między
innymi wezwanie powódki do zapłaty tej należności przez pozwaną z dnia 10
czerwca 2007 r. i pisemne oświadczenie dłużnika z dnia 10 czerwca 2007 r.
podpisane przez członka zarządu pozwanej S. T. o uznaniu długu. Nakaz zapłaty
wraz z odpisem pozwu został doręczony na adres siedziby pozwanej spółki, tj. ul.
C., nr […], [...] S., wynikający z krajowego rejestru sądowego. Pod tym adresem
siedzibę miała także powódka. Według dowodu doręczenia został on doręczony
osobie uprawnionej do odbioru przesyłki K. S., której podpis został opatrzony
pieczęcią pozwanej w dniu 8 sierpnia 2008 r. Nakaz zapłaty został zaopatrzony w
klauzulę wykonalności w dniu 31 sierpnia 2007 r.
W dniu 28 sierpnia 2007 r. pozwana reprezentowana przez radcę prawnego
złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zarzutów wraz z zarzutami.
Podniosła w nim, że doręczenie nakazu zapłaty nie nastąpiło w sposób prawidłowy,
gdyż w dniu 4 lipca 2007 r., złożyła wniosek o zmianę danych spółki w rejestrze
dotyczących siedziby spółki oraz adresu siedziby. Siedziba pozwanej została w tym
okresie przeniesiona do W. i mieściła się pod adresem: U.[…], [...] W. Adres na jaki
zostało dokonane doręczenie nakazu zapłaty był adresem powódki, a pozwana
korzystała z tego adresu de facto grzecznościowo, celem ułatwienia płynnego
przeprowadzenia spodziewanej sprzedaży przez głównego i jedynego udziałowca
W. N. sp. z o.o. G. B. – swoich udziałów powodowej spółce, do czego jednak nie
doszło. Zarzuciła, że osoba, która odebrała nakaz zapłaty K. S. nie była uprawniona
do odbioru korespondencji w imieniu pozwanej W. N. sp. z o.o. i po odebraniu
nakazu zapłaty nie przekazała tej korespondencji pozwanej, ani nie powiadomiła
jej o niej.
Do wydania przeciwko pozwanej nakazu zapłaty, a także jego
uprawomocnienia się, doprowadziły naganne działania S. T. byłego członka
zarządu zarówno pozwanej jak i powódki. W trakcie pełnienia funkcji członka
3
zarządu pozwanej przekraczał on swoje uprawnienia wynikające z pełnionej funkcji
jak i pełnomocnictwa udzielonego mu przez pozwaną. Na podstawie tego
notarialnego pełnomocnictwa z dnia 15 grudnia 2006 r. S. T. został uprawniony do
reprezentowania pozwanej wobec wszelkich władz urzędów, organów administracji
rządowej i samorządowej, sądów, banków, osób fizycznych i prawnych, do
składania w imieniu pozwanej wszelkich oświadczeń z wyjątkiem czynności
rozporządzających majątkiem Spółki, do składania wniosków, pozwów i podań
dotyczących jej majątku, do odbioru i kwitowania odbioru wszelkich dokumentów,
korespondencji, przesyłek pocztowych i należności z jakiegokolwiek tytułu
mogących przypadać Spółce.
We wniosku pozwana podniosła, że Nadzwyczajne Zgromadzenie
Wspólników W. N. sp. z o.o. z dnia 13 czerwca 2007 r. odwołało S. T. z funkcji
członka jej zarządu i oświadczeniem z dnia 11 lipca 2007 r. zostało odwołane
udzielone mu w dniu 15 grudnia 2006 r. pełnomocnictwo, przy czym odwołujący je
członkowie zarządu G. B. i A. C. zobowiązali się we własnym zakresie doręczyć je
zainteresowanemu. Wskazała, że uzyskała wiedzę o wydanym przeciwko niej
nakazie zapłaty dopiero w dniu 21 września 2007 r., w wyniku przeglądnięcia akt
sądowych przez upoważnioną osobę i od tego dnia rozpoczął bieg tygodniowy
termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. Zarząd pozwanej pismem z
dnia 2 lipca 2007 r. wezwał S. T. do przekazania dokumentacji pozwanej w
szczególności dokumentacji finansowo- skarbowej oraz dziennika budowy i
wydania jej w dniu 9 lipca 2007 r. do godz. 15 na ręce członka zarządu A. C.
Powódka wnosząc o odrzucenie wniosku o przywrócenie terminu podniosła
między innymi, że umową z dnia 31 sierpnia 2007 r. przelała objętą nakazem
zapłaty wierzytelność A. W., oraz iż odwołanie pełnomocnictwa udzielonego S. T.
wysłane zostało pocztą w dniu 28 września 2007 r. i doręczone zainteresowanemu
w dniu 3 października 2007 r. Wskazała, że pozwana nie może na skutki braku
wpisu w rejestrze powoływać się wobec osób trzecich, w tym powódki działającej
do niego w zaufaniu. Powódka, z chwilą powzięcia wiedzy o zmianie adresu
pozwanej, w oparciu o dane ujawnione w rejestrze przedsiębiorców, tj. od dnia 30
sierpnia 2007 r. wszelką korespondencję kierowała na nowy adres pozwanej.
4
Postanowieniem z dnia 17 października 2007 r. Sąd Okręgowy wniosek o
przywrócenie terminu oraz zarzuty odrzucił. Ocenił, że doręczenie pozwanej
nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu nastąpiło skutecznie i w związku z tym
zarzuty wniesione zostały po upływie terminu określonego w art. 491 § 1 k.p.c.
Ustalił, że pozwana w chwili wniesienia pozwu jak i doręczenia nakazu zapłaty
figurowała w rejestrze, po adresem podanym w pozwie stanowiącym jej siedzibę.
Przesyłka została odebrana w dniu 8 sierpnia 2007 r. przez osobę uprawnioną
posługującą się firmową pieczęcią pozwanej. Informację o wydanym w sprawie
nakazie zapłaty powzięła pozwana także w dniu 10 września 2007 r. kiedy to
członek zarządu pozwanej A. C. potwierdził zwrotne poświadczenie odbioru
zawiadomienia o przelewie wierzytelności objętej przedmiotowym nakazem zapłaty.
Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2007 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 17 października 2007 r.,
choć ocenił, zgodnie ze stanowiskiem skarżącej, że przesyłka zawierająca nakaz
zapłaty nie została doręczona w sposób skuteczny, gdyż odebrała ją osoba
nieuprawniona do odbioru korespondencji w imieniu pozwanej, bo nie była jej
pracownikiem. Tymczasem, art. 133 § 2 k.p.c. przewiduje, że pisma doręcza się
organowi uprawnionemu do reprezentowania osoby prawnej przed sądem lub do
rąk pracownika uprawnionego do odbioru pism. Stwierdzając, że K. S. działała na
podstawie zlecenia pozwanej ocenił, że taka podstawa odebrania pisma nie jest
wystarczająca.
Pomimo tego zapatrywania, jako moment ustania przyczyny uchybienia
terminu, podobnie jak Sąd pierwszej instancji, uznał dzień otrzymania przez
pozwaną na adres w W. pisma powódki powiadamiającego o dokonanym przelewie
wierzytelności objętej przedmiotowym nakazem zapłaty, które to pismo otrzymał
członek zarządu pozwanej w dniu 10 września 2007 r., odwołując się także do
przyznania tej okoliczności w zażaleniu przez pozwaną. W rezultacie stwierdził, że
wniosek pozwanej o przywrócenie terminu do wniesienia zarzutów od nakazu
zapłaty został złożony po upływie terminu przewidzianego w art. 169 § 1 k.p.c. i z
tej przyczyny podlegał odrzuceniu na podstawie art. 171 k.p.c. Wyraził pogląd, że
konsekwencją odrzucenia wniosku pozwanej o przywrócenie terminu do wniesienia
5
zarzutów jest odrzucenie samych zarzutów, jako wniesionych po terminie
określonym w art. 491 § 1 k.p.c.
W dniu 21 stycznia 2008 r., odwołując się do poglądu Sądu Apelacyjnego
wyrażonym w uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 grudnia 2007 r. pozwana
wniosła o doręczenie jej przedmiotowego nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu
i załączników. Uwzględniając ten wniosek przewodniczący w dniu 12 lutego 2008 r.
zarządził doręczyć pozwanej odpis nakazu zapłaty wraz z odpisem pozwu
i załączników, którą przesyłkę otrzymał pełnomocnik pozwanej w dniu 20 lutego
2008 r.
W dniu 22 lutego 2008 r. pozwana ponownie wniosła zarzuty od nakazu
zapłaty z dnia 1 sierpnia 2007 r. Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2009 r. Sąd
Okręgowy uchylił, na podstawie art. 359 § 1 k.p.c. w zw. z art. 362 k.p.c.,
zarządzenie przewodniczącego z dnia 12 lutego 2008 r. o doręczeniu odpisu
nakazu zapłaty z dnia 1 sierpnia 2007 r. i odrzucił wniesione w dniu 22 lutego
2008 r. od niego zarzuty pozwanej W. N. sp. z o.o. w S. Podniósł, że zostały
wniesienie po upływie terminu określonego w art. 491 § 1 k.p.c., który upłynął
bezskutecznie w dniu 23 sierpnia 2007 r.
Postanowieniem z dnia 24 marca 2009 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 7 stycznia 2009 r. W
uzasadnieniu wskazał, że oddalając zażalenie postanowieniem z dnia 21 grudnia
2007 r., prawomocne orzeczenie o odrzuceniu zarzutów wywołało skutek
prawomocności materialnej (art. 365 § 1 k.p.c.). Uprawomocnienie się
postanowienia o odrzuceniu środka odwoławczego wniesionego od orzeczenia
kończącego postępowanie w sprawie skutkuje tym, że takie postanowienie jest
wiążące dla sądu. Jako kończące postępowanie w sprawie nie może być uchylone
ani zmienione na podstawie art. 359 k.p.c. Dlatego też czynności prawne
odwołujące się do poglądów i ustaleń faktycznych zawartych w uzasadnieniu
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 grudnia 2008 r., nie mogą wywołać
skutków prawnych w postaci otwarcia pozwanemu terminu do wniesienia zarzutów
od nakazu zapłaty na podstawie art. 491 k.p.c.
6
Pozwana w skardze wniosła o stwierdzenie niezgodności z prawem
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 marca 2009 r., tj. z art. 169 § 1 w zw. z
art. 168 § 1 k.p.c. art. 494 § 1 w zw. z art. 491 § 1 k.p.c. oraz art. 133 § 2 oraz 2a
k.p.c., a także art. 359 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu w zasadzie drugiej instancji, gdy
przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a jego zmiana lub
uchylenie w drodze innych środków prawnych, nie było i nie jest możliwe (art. 4241
§ 1 k.p.c.). Zasadą jest, że prawomocność, tworzy nowy stan prawny pomiędzy
stronami albo erga omnes, jak też sanuje wszelkie ewentualne naruszenia prawa;
którymi orzeczenie ewentualnie jest dotknięte. Dlatego przy wykładni zawartego
w art. 4241
§ 1 k.p.c. pojęcia „niezgodności z prawem” należy uwzględnić istotę
i sens odpowiedzialności państwa przewidzianej w art. 4171
§ 2 k.c. w zw. z art. 77
Konstytucji oraz naturę władzy sądowniczej. Swoboda ocen sędziego wynika nie
tylko z jej istoty, ale często z pojęć niedookreślonych, czy klauzul generalnych.
W związku z tym w teorii prawa trafnie przyjmuje się istnienie tzw. luzu
decyzyjnego, który oznacza możliwość wyboru przez sędziego jednego
z możliwych rozwiązań.
Poza tym treść orzeczenia zależy od wyników wykładni, które mogą być
różne w zależności od przedmiotu i stosowanych jej metod. W związku
z otwartością semantyczną języka, w tym także języka prawnego mogą mieć
miejsce różne poprawne z punktu widzenia metod interpretacje. Z tych przyczyn
tezę o istnieniu jedynego trafnego orzeczenia należy odrzucić. Dlatego też należy
uznać, że różnej treści orzeczenia wydane w podobnej sprawie mogą być „zgodne
z prawem” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1991 r., III ARN
32/91, PUG 1992, nr 2-3, poz. 4).
Z tych wszystkich względów definicja bezprawności dotycząca art. 4241
§ 1
k.p.c. jest odmienna od tego ogólnego pojęcia funkcjonującego na gruncie prawa
materialnego i procesowego. Prawomocne orzeczenie jest w tym znaczeniu
niezgodne z prawem, gdy jest sprzeczne z niepodlegającymi różnej wykładni
7
przepisami i z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć (por. np. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia
31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17, z dnia 14 grudnia
2006 r., I BP 13/06, M. Pr. 2007, nr 5, poz. 253).
Skarga jest nieuzasadniona, gdyż zaskarżone orzeczenie nie jest bezprawne
w wyżej zasygnalizowanym znaczeniu. W pierwszej kolejności należy zauważyć,
że skarżąca zaskarżyła zażaleniem punkt drugi postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 7 stycznia 2009 r. Przedmiotem więc rozstrzygnięcia zaskarżonego skargą
postanowienia, nie było uchylenia zarządzenia przewodniczącego z dnia 12 lutego
2008 r. o doręczeniu pozwanej nakazu zapłaty z odpisem pozwu i załącznikami,
lecz odrzucenie zarzutów wniesionych przez W. N. sp. z o.o. z dnia 22 lutego 2008
r. od przedmiotowego nakazu zapłaty z dnia 1 sierpnia 2007 r. Podstawę prawną
tego rozstrzygnięcia stanowiło prawomocne odrzucenie pierwszych zarzutów od
tego orzeczenia. Sąd Apelacyjny zastosował art. 365 k.p.c. wskazując, że jest
związany prawomocnym postanowieniem odrzucającym zarzuty z dnia
17 października 2007 r. Uznał się związany treścią tego orzeczenia i oddalającego
zażalenie pozwanej sentencją postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 21 grudnia
2007 r., który w jego uzasadnieniu wyraził niekonsekwentny w stosunku do
rozstrzygnięcia pogląd, że doręczenie nakazu zapłaty w dniu 8 sierpnia stronie
pozwanej nie było skuteczne.
Rozpoznawana skarga jest środkiem wysoce sformalizowanym i dlatego Sąd
Najwyższy nie mógł zakwestionować zastosowania przez Sąd Apelacyjny art. 365
§ 1 k.p.c., skoro skarżąca nie powołała tego przepisu jako naruszonego. Należy
pamiętać, że prawomocność materialna wyraża nakaz przyjmowania, iż w danym
stanie faktycznym stan prawny przedstawia się tak, jak to wynika z prawomocnego
orzeczenia. Postanowieniem z dnia 17 października 2007 r. Sąd Okręgowy odrzucił
zarzuty ze względu na wniesienie ich po terminie, oceniając, że doręczenie
pozwanej nakazu zapłaty wraz załącznikami nastąpiło skutecznie w dniu 8 sierpnia
1977 r. W tym prawomocnym orzeczeniu, a nie w zaskarżonym skargą
postanowieniu nastąpiła ocena prawna ich doręczenia na podstawie art. 133 § 2
i 2a k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalając zażalenie na postanowienie Sądu
Okręgowego z dnia 7 stycznia 2009 r. odrzucające po raz drugi wniesione zarzuty,
8
dokonał tego ze względu na związanie prawomocnym orzeczeniem z dnia 17
października 2007 r., a więc nie stosował ani art. 494 § 1 k.p.c. w zw. z art. 494 § 1
k.p.c. Przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego nie był wniosek o
przywrócenie terminu, a zatem zarzuty naruszenia art. 169 § 1 w zw. z art. 168 § 1
k.p.c. były bezprzedmiotowe. Z kolei zarzut naruszenia art. 359 k.p.c. był z tego
względu nietrafny, że postanowienie odrzucające zarzuty jest orzeczeniem
kończącym postępowanie w sprawie i dlatego trafnie ocenił Sąd Apelacyjny, że
prawomocne postanowienie odrzucające zarzuty nie podpada pod hipotezę tego
przepisu.
W literaturze jak i judykaturze utrwalony jest pogląd, że wniosek
o przywrócenie terminu aktualny jest wtedy, gdy strona nie neguje uchybienia
terminu i wskazuje przyczyny usprawiedliwiające to uchybienie. Gdy strona
twierdzi, że terminowi nie uchybiła nie powinna składać wniosku o przywrócenie
terminu do złożenia środka zaskarżenia, lecz wyłącznie wnieść ten środek
(por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1957 r., II CZ
123/57, N.P. 1958, nr 3, s. 116). Skarżąca nie kwestionowała na początku,
że uchybiła terminowi do wniesienia zarzutów, skoro za pośrednictwem fachowego
pełnomocnika wystąpiła z wnioskiem o przywrócenie terminu do ich wniesienia.
Upływ terminu liczony od dnia doręczenia pisma sądowego, przesądza jego
doręczenie, gdyż brak doręczenia nie powoduje rozpoczęcia biegu terminu.
Nie jest wadliwa w wyżej zasygnalizowanym znaczeniu zaprezentowana
w literaturze wykładnia art. 133 § 2a k.p.c. że doręczenie przesyłki spółce z o.o.
następuje na adres podany w rejestrze, chyba że spółka wskaże inny adres do
doręczeń. Można wywodzić, w sposób usprawiedliwiony metodami wykładni,
że z przepisu tego wynika, że doręczeń na jego podstawie dokonuje się na
określony adres, a nie konkretnym osobom umocowanym do reprezentacji spółki.
W sprawie nie było sporne, że w dniu 8 sierpnia 2007 r. ujawnionym w rejestrze
adresem pozwanej był adres, na który doręczony został nakaz zapłaty z odpisem
pozwu, a pozwana nie wykazała aby skutecznie wskazała do tego dnia inny adres
do doręczeń.
9
Odmienna wykładnia, do której odwołała się skarżąca (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1994 r., III ARN 54/94, OSNP 1994,
nr 12, poz. 187), że pismo w siedzibie spółki powinno być doręczone członkowi
organu spółki uprawnionemu do jej reprezentowania, albo pracownikowi
uprawnionemu do doręczenia pism, także nie implikuje przyjęcia, że zaskarżone
skargą orzeczenie jest bezprawne w wyżej zasygnalizowanym znaczeniu.
W postanowieniu z dnia 21 grudnia 2007 r. Sąd Apelacyjny ustalił, że K. S., która
odebrała w dniu 8 sierpnia 2007 r. nakaz zapłaty z załącznikami, dokonała tego na
podstawie zlecenia jej przez pozwaną odbioru pism, a w postępowaniu ze skargi
nie można podnosić zarzutów dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów
(art. 4244
k.p.c.). Upoważnienie do odbioru pism sądowych jest czynnością, której
dokonanie nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. Sąd Najwyższy
wyraził nawet pogląd, że udzielenie takiego upoważnienia można dorozumieć na
podstawie innych czynności i zachowań (por. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 22 czerwca 2001 r., V CZ 85/01, LEX nr 558339 i z dnia 5 sierpnia 1999 r. II
CKN 509/99, OSNC 2000, nr 2, poz.42) W tym czasie pod adresem pozwanej w S.
działał jej przedstawiciel S. T., a K. S. dysponowała pieczęcią pozwanej. Zarówno
doręczający korespondencję listonosz, jak i nadawca mieli więc podstawy do
uznania, że dokonująca odbioru osoba jest upoważniona do odbioru pism
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CZ 33/77,
LEX nr 488972). Wprawdzie w art. 133 § 2 k.p.c. ustawodawca użył terminu
pracownik, niemniej nie narusza tego przepisu w wyżej zasygnalizowanym
znaczeniu, podjęcie przesyłki przez osobę wykonującą tę czynność pod adresem
wskazanym w rejestrze, nie na podstawie umowy o pracę, lecz na podstawie
umowy zlecenia.
Z tych względów Sąd Najwyższy skargę oddalił (art. 42411
§ 1 k.p.c.).