Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 24 SIERPNIA 2010 R.
WZ 36/10
Informacje, które dziennikarz uzyskał od rzecznika prasowego organu
administracji rządowej z przeznaczeniem do publikacji w artykule praso-
wym, nie są objęte tajemnicą dziennikarską określoną w art. 15 ust. 2
ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24
ze zm.).
Przewodniczący: sędzia SN M. Pietruszyński (sprawozdawca).
Sędziowie SN: M. Buliński, J. B. Rychlicki.
Sąd Najwyższy w sprawie zwolnienia z obowiązku zachowania ta-
jemnicy dziennikarskiej, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu
w dniu 24 sierpnia 2010 r., zażalenia Ewy K. – dziennikarki gazety X. na
postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 24 czerwca
2010 r., zwalniające ją od obowiązku zachowania tajemnicy dziennikar-
skiej,
z m i e n i ł zaskarżone postanowienie i o d d a l i ł wniosek asesora Woj-
skowej Prokuratury Garnizonowej w K. o zwolnienie od obowiązku zacho-
wania tajemnicy dziennikarskiej, dziennikarki gazety X. Ewy K. w zakresie
udzielenia odpowiedzi na pytania odnoszące się do artykułu autorstwa tej
dziennikarki pt. „Minister odwołał komendanta”, zamieszczonego w tej ga-
zecie w dniu 9 października 2009 r., albowiem informacje te nie są objęte
tajemnicą dziennikarską.
2
U Z A S A D N I E N I E
Wojskowa Prokuratura Garnizonowa w K. prowadzi postępowanie
przygotowawcze w sprawie zniesławienia oficera starszego w stopniu puł-
kownika w artykule prasowym pt. „Minister odwołał komendanta”, zamiesz-
czonym w dniu 9 października 2009 r. w gazecie X. i narażenia go przez to
na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, tj. o przestępstwo
z art. 212 § 2 k.k. Pokrzywdzony w zawiadomieniu o popełnieniu na jego
szkodę przestępstwa przez kmdra Andrzeja Z. rzecznika prasowego In-
spektoratu Wojskowej Służby Zdrowia w W. wskazał, że tenże udzielił Ewie
K. – dziennikarce gazety X. – wypowiedzi prasowej, która zdaniem po-
krzywdzonego zawierała nieprawdziwe informacje mające na celu zdyskre-
dytowanie jego osoby, poniżenie w oczach opinii publicznej, co miało skut-
kować narażeniem go na utratę zaufania niezbędnego dla wykonywanej
przez niego pracy.
W dniu 15 czerwca 2010 r. asesor Wojskowej Prokuratury Garnizo-
nowej w K. wystąpił do Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z wnioskiem
o zwolnienie Ewy K. z obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej co
do faktów objętych tą tajemnicą, dotyczących wypowiedzi kmdra Andrzeja
Z. jakiej udzielił dziennikarce, która następnie została zamieszczona w ga-
zecie X., gdyż jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a oko-
liczności te nie mogą być ustalone na podstawie innego dowodu.
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. na posiedzeniu w dniu 24 czerwca
2010 r. wydał postanowienie, mocą którego zwolnił Ewę K. z obowiązku
zachowania tajemnicy dziennikarskiej i zezwolił na jej przesłuchanie w cha-
rakterze świadka w celu uzyskania odpowiedzi na pytania dotyczące: cza-
su i miejsca udzielenia wypowiedzi przez rzecznika prasowego, sposobu
3
udzielenia tej wypowiedzi oraz dokładnej treści wypowiedzi, w kontekście
jej zgodności z treścią wypowiedzi zamieszczonej w gazecie.
W uzasadnieniu podał, że przeprowadzone dotychczas czynności
postępowania przygotowawczego przesądzają, iż odtworzenie treści tej
wypowiedzi nie może nastąpić w drodze przeprowadzenia innego dowodu,
a ustalenie to jest niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, gdyż mo-
że decydować o odpowiedzialności karnej osoby wskazanej przez po-
krzywdzonego.
Na to postanowienie zażalenie wniosła Ewa K., która w zasadniczych
wywodach podniosła, że dopuszczalne jest zwolnienie od obowiązku za-
chowania tajemnicy dziennikarskiej tylko wówczas, gdy nie jest możliwe
ustalenie określonej okoliczności w inny sposób. Wskazała, że w tej spra-
wie przesłanka ta nie została spełniona, gdyż ustalenia co do treści wypo-
wiedzi zamieszczonej w gazecie mogą zostać dokonane w drodze przesłu-
chania kmdra Andrzeja Z., którego w tej sprawie dotychczas nie przepro-
wadzono.
W konkluzji wniosła o zmianę postanowienia i odmowę zwolnienia jej
z obowiązku zachowania tajemnicy dziennikarskiej lub uchylenie postano-
wienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył.
Przedmiotem postępowania karnego w tej sprawie jest wypowiedź
osoby pełniącej obowiązki rzecznika prasowego Inspektoratu Wojskowej
Służby Zdrowia, opublikowana w artykule prasowym autorstwa Ewy K.,
zamieszczonym w gazecie X., która według treści zawiadomienia o popeł-
nieniu przestępstwa zawierała treści zniesławiające.
W toku tego postępowania prokurator, przewidując możliwość podję-
cia wobec osoby udzielającej wypowiedzi czynności określonych w art. 313
§ 1 k.p.k. (do takiego stwierdzenia uprawnia przebieg dotychczasowych
czynności procesowych) stwierdził, że ustalenie okoliczności dotyczących
4
tej wypowiedzi, przy jednoczesnym uznaniu informacji dotyczących tych
okoliczności za przedmiot tajemnicy dziennikarskiej, będzie możliwe jedy-
nie w drodze przesłuchania dziennikarki i zwrócił się do sądu o zwolnienie
jej z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. Sąd wniosek prokurato-
ra uwzględnił, precyzując zakres zwolnienia od obowiązku zachowania ta-
jemnicy dziennikarskiej.
Rozważając zasadność rozstrzygnięcia sądu, w związku z wniesio-
nym zażaleniem, konieczne było odniesienie się do uregulowań prawnych
kształtujących zasady tajemnicy zawodowej dziennikarza, zawartych w
ustawie z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24
ze zm.). Artykuł 15 tej ustawy reguluje trzy niezmiernie istotne zagadnienia.
Po pierwsze, przyznaje autorowi materiału prasowego prawo do zachowa-
nia w tajemnicy swojego nazwiska. Po drugie, określono w jego treści za-
kres podmiotowy i przedmiotowy tajemnicy dziennikarskiej, wskazując na
to, że dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożli-
wiających identyfikację autora materiału prasowego, jak również innych
osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opu-
blikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnienie tych danych. Po trze-
cie, wskazano w treści tego przepisu, że dziennikarz ma obowiązek za-
chowania w tajemnicy wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby
naruszać chronione prawem interesy osób trzecich (por. J. Sobczak: Prawo
prasowe. Komentarz, Warszawa 2008, s. 624). Jeżeli interesujące organ
procesowy informacje mieszczą się w tak określonych granicach tajemnicy
zawodowej, to przesłuchanie dziennikarza na te okoliczności, po stwier-
dzeniu ich niezbędności i niemożliwości ich ustalenia na podstawie innego
dowodu, możliwe jest wyłącznie po zwolnieniu dziennikarza od obowiązku
zachowania tajemnicy zawodowej (art. 180 § 1 i 2 k.p.k.).
Odnosząc te uregulowania prawne do okoliczności sprawy podnieść
należało, że sąd w ślad za wnioskiem prokuratora błędnie uznał, że pytania
5
przez niego sformułowane, a dotyczące artykułu prasowego, są objęte ta-
jemnicą dziennikarską. Błąd ten miał swoje źródło w pominięciu w rozwa-
żaniach prawnych przede wszystkim treści art. 15 prawa prasowego. Na
wstępie tych rozważań wskazać należało, że wobec treści pytań zawartych
w zaskarżonym postanowieniu oraz treści artykułu, możliwa była pełna
identyfikacja osoby udzielającej informacji opublikowanych w artykule, stąd
też nie zachodzi sytuacja przewidziana w art. 15 ust. 2 pkt 1 prawa praso-
wego. Analiza treści artykułu w świetle dyspozycji art. 15 ust. 2 pkt 2 usta-
wy prowadzi do stwierdzenia, że nie było zasadne przyjęcie, iż istniał obo-
wiązek zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie w drodze
udzielenia odpowiedzi na pytania sądu mogłoby spowodować naruszenie
prawem chronionych interesów osób trzecich w sytuacji, gdy informacje
mogące skutkować tego rodzaju zagrożeniami zostały już ujawnione i stały
się publicznie dostępne. W kontekście tego zakresu tajemnicy zawodowej
podnieść również należało, że objęcie tajemnicą dziennikarską informacji,
których ujawnienie mogłoby nastąpić w drodze przeprowadzenia dowodu z
przesłuchania dziennikarki co do okoliczności wskazanych w treści zaskar-
żonego postanowienia, było niezasadne również z tego powodu, że osobą
udzielającą informacji opublikowanych w artykule prasowym była osoba
pełniąca obowiązki rzecznika prasowego organu administracji rządowej.
Generalizując można stwierdzić, że rzecznik prasowy to pracownik instytu-
cji lub przedsiębiorstwa, któremu w zakresie wewnętrznych przepisów lub
odpowiedniej umowy powierzono pieczę nad interesami pracodawcy w od-
niesieniu do prasy i innych środków komunikowania społecznego (por. J.
Maślanko, red.: Encyklopedia wiedzy o prasie, Wrocław – Warszawa –
Kraków – Gdańsk 1976, s. 217). Do zadań rzeczników prasowych zgodnie
z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie or-
ganizacji i zadań rzeczników prasowych w urzędach organów administracji
rządowej (Dz. U. Nr 4, poz. 36) należy publiczne prezentowanie działań
6
organów administracji rządowej, organizowanie kontaktów publicznych or-
ganów administracji rządowej realizowanych z udziałem lub za pośrednic-
twem środków masowego przekazu. Ponadto mają oni również współdzia-
łać w realizacji obowiązków nałożonych na organy administracji rządowej w
ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.
U. Nr 112, poz. 1198). W tej sytuacji, informacje pochodzące od rzecznika
prasowego organów administracji rządowej, dostępne dla środków maso-
wego przekazu, nie mogą mieć charakteru dyskrecjonalnego. Informacje te
mają charakter publiczny. Nie może być zatem wątpliwości, że rzecznik
prasowy reprezentuje urząd w kontaktach ze środkami masowego przeka-
zu, odpowiadając za całość informacji dotyczących tego urzędu i nie może
być objęty anonimatem. Rzecznik prasowy nie może odmówić udzielania
informacji, chyba że informacja objęta jest ochroną prawną jako tajemnica,
bądź informacja narusza dobra prawne (art. 11 ust. 2 prawa prasowego,
art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji pu-
blicznej). Zakres możliwych do przekazania informacji kształtowany jest
przez rzecznika prasowego. W tej sytuacji, pozostając w realiach tej spra-
wy, stwierdzić należało, że informacje udzielone przez rzecznika prasowe-
go organu administracji rządowej, przeznaczone do publikacji w artykule
prasowym, nie są objęte zakresem tajemnicy dziennikarskiej określonej w
art. 15 ust. 2 prawa prasowego. Przyjęcie wykładni przeciwnej oznaczałoby
ograniczenie możliwości realizowania przez tego rzecznika prasowego ob-
owiązków w zakresie dostępu do informacji publicznej. Uwzględniając
wskazaną argumentację uznać należało, że informacje, do ustalenia któ-
rych dąży prokurator, a których zakres został sprecyzowany w pytaniach
zawartych w zaskarżonym postanowieniu, nie są objęte tajemnicą dzienni-
karską. Z tego powodu należało zmienić to postanowienie i oddalić wnio-
sek prokuratora, sprecyzowany przez sąd pierwszej instancji, o zwolnienie
7
Ewy K. – dziennikarki gazety X. z obowiązku zachowania tajemnicy dzien-
nikarskiej w zakresie pytań postawionych przez ten sąd.