Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 września 2010 r.
III SK 13/10
Przepis art. 9a ust. 8e ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energe-
tyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.) ogranicza zakres
zastosowania art. 9a ust. 8d tej ustawy w ten sposób, że tego przepisu nie sto-
suje się do przedsiębiorstw energetycznych, o których mowa w art. 2 pkt 7
ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u
wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długotermino-
wych sprzedaży mocy i energii elektrycznej (Dz.U. Nr 130, poz. 905 ze zm.), co
oznacza, że przedsiębiorstwa te mogą zaliczyć świadectwa pochodzenia ener-
gii z kogeneracji uzyskane dla energii wytworzonej w jednostkach kogeneracji
objętych umowami długoterminowymi na poczet wykonania przez siebie obo-
wiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Halina Kiryło.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 września
2010 r. sprawy z powództwa PGE Zespołu Elektrowni D.O. SA w N.C. przeciwko
Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki o wydanie świadectw pochodzenia, na sku-
tek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 27 października 2009 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 270 (dwieście siedem-
dziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z dnia 15 lutego
2008 r. umorzył PGE Zespołowi Elektrowni D.O. SA w N.C. (powód) świadectwo po-
chodzenia z kogeneracji o numerze [...], opiewające na ilość energii elektrycznej
2
wynoszącą 27241,887 MWh. W uzasadnieniu decyzji Prezes Urzędu wyjaśnił, że
zgodnie z art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego do wypełnienia obowiązku, o którym
mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego, nie zalicza się umorzonych
świadectw pochodzenia z kogeneracji, o których mowa w art. 9l ust. 1 Prawa ener-
getycznego wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostce kogeneracji
w okresie, w którym koszty wytworzenia tej energii wynikające z nakładów, o których
mowa w art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego, są uwzględniane w kosztach działal-
ności przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją
energii elektrycznej. Na tej podstawie Prezes Urzędu umorzył, zgodnie z art. 9e ust.
14 Prawa energetycznego, powodowi świadectwo pochodzenia wydane dla energii, o
której mowa w art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego. Prezes Urzędu przyjął, że
umorzenie tego świadectwa nie daje uprawnienia do wypełnienia obowiązku, o któ-
rym mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego.
Powód wniósł odwołanie od powyższej decyzji Prezesa Urzędu, zarzucając
naruszenie: 1) art. 9e ust. 14 w związku z art. 9a ust. 8d oraz art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego i art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania
kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem
umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii (Dz.U. Nr 130, poz. 905, dalej
jako ustawa z 29 czerwca 2007 r.); 2) art. 9a ust. 8d w związku z art. 45 ust. 1a
Prawa energetycznego.
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wy-
rokiem z 27 listopada 2008 r. [...] uchylił decyzję Prezesa Urzędu. Sąd Okręgowy
wyjaśnił, że powód wystąpił do Prezesa Urzędu z wnioskiem o wydanie świadectw
pochodzenia z kogeneracji, w którym oświadczył, że koszty wytworzenia energii
elektrycznej wynikające z nakładów, o których mowa w art. 45 ust. 1a Prawa ener-
getycznego, nie są uwzględniane w kosztach działalności przedsiębiorstw energe-
tycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej w zakre-
sie obejmującym wytwarzanie energii elektrycznej przez bloki nr 3, 4, 5 i 6 Elektrowni
D.O. Koszty te są natomiast uwzględniane w zakresie energii elektrycznej wytwarza-
nej przez bloki nr 1, 2, 7 i 8 wspomnianej elektrowni. Zdaniem Sądu Okręgowego
Prezes Urzędu zastosował art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego do energii nieob-
jętej kontraktami długoterminowymi, nie przedstawiając w decyzji powodów, dla któ-
rych przyjął, iż w kosztach tej energii uwzględniono koszty wynikające z nakładów, o
których mowa w art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego. W takich okolicznościach
3
Prezes Urzędu nie miał podstaw do umorzenia świadectwa na podstawie art. 9a ust.
8d Prawa energetycznego.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją, zarzucając naru-
szenie art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego, poprzez jego niezastosowanie do
stanu faktycznego ustalonego w sprawie oraz art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego,
poprzez błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie polegające na niezastoso-
waniu przepisu do energii elektrycznej wyprodukowanej w jednostce kogeneracyjnej
powoda w blokach 3, 4, 5 i 6.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 27 października 2009 r. [...] od-
dalił apelację Prezesa Urzędu, uznając, że spór dotyczy interpretacji art. 9a ust. 8d
oraz art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego. Sąd Apelacyjny przyjął, że w stanie fak-
tycznym sprawy do powódki powinien znaleźć zastosowanie przepis art. 9a ust. 8e
Prawa energetycznego, który jako lex specialis wyłączał zastosowanie art. 9a ust. 8d
Prawa energetycznego. Tym samym nie podzielił poglądu Prezesa Urzędu, że prze-
pis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego znajduje zastosowanie dopiero od chwili
rozwiązania umów długoterminowych, to jest od dnia 1 kwietnia 2008 r., ponieważ
przepis ten wszedł w życie z dniem 4 sierpnia 2007 r.
Prezes Urzędu zaskarżył powyższy wyrok skargą kasacyjną i wniósł o jego
uchylenie w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie za-
skarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do po-
nownego rozpoznania. Zaskarżonemu wyrokowi Prezes Urzędu zarzucił naruszenie
art. 9a ust. 8e w związku z art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego oraz art. 32 ust. 1 i
2 Konstytucji RP, a także art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i art. 193 Kon-
stytucji RP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie ma uzasadnionych podstaw. Sąd Naj-
wyższy jest związany przepisami powołanymi w podstawach skargi kasacyjnej (wy-
rok Sądu Najwyższego: z dnia 23 kwietnia 2009 r., IV CSK 521/08; z dnia 27 stycznia
2004 r., II CK 382/02; z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1300/00), zaś powołane
przez Prezesa Urzędu przepisy nie odnoszą się do istoty sporu w niniejszej sprawie,
jaką jest - jak stwierdził Sąd Okręgowy - kwestia wydania świadectw pochodzenia
4
energii z kogeneracji dla energii wytworzonej należącej do powoda jednostki w blo-
kach energetycznych nieobjętych umowami długoterminowymi.
W zakresie objętym podstawami skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy w obec-
nym składzie w pełni podziela zapatrywania prawne wyrażone w wyroku Sądu Naj-
wyższego z dnia 14 czerwca 2010 r., III SK 6/10 (niepublikowany). Zgodnie z art. 9a
ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się
wytwarzaniem energii elektrycznej i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym
oraz przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną i sprzedające tę
energię odbiorcom końcowym, zobowiązane są uzyskać i przedstawić do umorzenia
Prezesowi Urzędu świadectwa pochodzenia z kogeneracji. Świadectwa takie uzy-
skuje pierwotnie wytwórca energii z kogeneracji. Otrzymane świadectwo może
przedstawić Prezesowi Urzędu do umorzenia celem zaliczenia na poczet wykonania
przez niego obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego
albo sprzedać na odpowiednim rynku giełdowym. Wówczas świadectwo może zostać
przedstawione Prezesowi Urzędu do umorzenia celem zaliczenia na poczet wykona-
nia obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego przez
inne przedsiębiorstwo energetyczne niż to, które wytworzyło faktycznie daną ilość
energii w kogeneracji. Natomiast stosownie do art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego,
na poczet wypełnienia powyższego obowiązku nie zalicza się świadectw pochodze-
nia z kogeneracji, które zostały uzyskane dla energii elektrycznej wytworzonej w jed-
nostce kogeneracji w okresie, gdy wyższy koszt wytworzenia takiej energii był
uwzględniony w taryfach przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem energii lub jej
dystrybucją. Z kolei dodany na mocy ustawy z 29 czerwca 2007 r. przepis art. 9a ust.
8e Prawa energetycznego wyłącza zastosowanie przepisu art. 9a ust. 8d Prawa
energetycznego do świadectw pochodzenia z kogeneracji uzyskanych przez wytwór-
ców, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r.
Obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego spo-
czywa na dwóch kategoriach przedsiębiorstw energetycznych: wytwórcach oraz
przedsiębiorstwach obrotu. W myśl art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego z obowiąz-
ku tego zarówno wytwórcy, jak i przedsiębiorstwa obrotu nie mogą zwolnić się przed-
stawiając do umorzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji uzyskane dla energii
objętej umowami długoterminowymi. Natomiast przepis art. 9a ust. 8e Prawa ener-
getycznego modyfikuje zakres zastosowania art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego w
ten sposób, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii
5
elektrycznej może zwolnić się z obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1
Prawa energetycznego, przedstawiając do umorzenia świadectwo pochodzenia z ko-
generacji uzyskane dla energii objętej umowami długoterminowymi. Przepis art. 9a
ust. 8e Prawa energetycznego należy zatem rozumieć w ten sposób, że ogranicza
on zakres zastosowania art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego w ten sposób, że ten
ostatni przepis nie dotyczy wytwórcy energii w kogeneracji, który uzyskał świadectwo
pochodzenie energii z kogeneracji dla wytworzonej przez siebie energii i przedstawia
je Prezesowi Urzędu do umorzenia, celem wykonania obowiązku ciążącego na nim
na podstawie art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego. Skoro przepisu art. 9a ust.
8d Prawa energetycznego nie stosuje się do przedsiębiorstw, o których mowa w art.
2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r., to oznacza to, że wytwórcy w rozumieniu tego
przepisu mogą zaliczyć świadectwa pochodzenia na poczet wykonania przez siebie
obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego.
Taka wykładnia art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego nie powoduje żadnego
uprzywilejowania przedsiębiorstw energetycznych, do których przepis ten jest adre-
sowany, kosztem innych wytwórców energii. Uprzywilejowanie wytwórców energii z
kogeneracji objętych umowami długoterminowymi występuje jedynie wówczas, gdy
wytwórcy ci uzyskują przychód ze sprzedaży świadectw pochodzenia energii z koge-
neracji. Brak takiego uprzywilejowania w sytuacji, gdy świadectwo uzyskane dla
określonej ilości energii, umarzane jest przez wytwórcę tej energii w celu wykonania
ciążącego na nim obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energe-
tycznego. Gdy przedsiębiorstwo energetyczne, do którego adresowany jest art. 9a
ust. 8e Prawa energetycznego przedstawia do umorzenia świadectwo pochodzenia
energii z kogeneracji na poczet wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego, zachowanie to potwierdza jedynie, że dany wytwórca w zakresie
wynikającym z treści świadectwa, wywiązał się z obowiązku, o którym mowa w tym
przepisie. Umorzenie świadectwa pochodzenia takiej energii, z zaliczeniem jego wy-
konania na rzecz przedstawiającego takie świadectwo wytwórcy, jest neutralne z
punktu widzenia funkcjonowania rynku i nie prowadzi to do uprzywilejowania wytwór-
cy objętego umowami długoterminowymi, kosztem wytwórców nieobjętych takimi
umowami.
Przyjęta powyżej interpretacja art. 9a ust. 8e w związku z art. 9a ust. 8d Prawa
energetycznego znajduje dodatkowe uzasadnienie w wykładni celowościowej. Prze-
pis art. 9a ust. 8d został dodany do art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego na mocy
6
ustawy z 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne, ustawy -
Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności (Dz.U. Nr 21,
poz. 124, dalej jako ustawa z 12 stycznia 2007 r.). Zastąpiła ona obowiązek zakupu
energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła obowiązkiem
uzyskania i umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w
wysokosprawnej kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej. Jak wynika z uzasad-
nienia projektu ustawy z 12 stycznia 2007 r., pozbawienie wytwórców i dystrybutorów
energii możliwości rozliczania wykonania obowiązku uzyskania i przedstawienia do
umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji podyktowane było tym, że świa-
dectwa te są nośnikiem praw majątkowych i mogą być przedmiotem obrotu. Stąd też
możliwość uzyskania świadectwa pochodzenia z kogeneracji, które następnie byłoby
odsprzedane przez wytwórcę energii na rynku, prowadziłaby do nieuzasadnionego
uprzywilejowania takiego wytwórcy, ponieważ podmiot ten uzyskał już „rekompen-
satę” z tytułu wyższych kosztów wytworzenia energii w jednostce kogeneracji w po-
staci wyższej ceny energii w ramach umowy długoterminowej. W braku tego przepisu
wytwórca energii uzyskałby więc podwójną korzyść w postaci wyższej ceny energii
oraz dodatkowego przychodu ze sprzedaży świadectwa. Nie ulega zatem wątpliwo-
ści, że intencją ustawodawcy było pozbawienie tych przedsiębiorstw energetycznych,
które wytwarzają energię elektryczną w jednostkach kogeneracji sprzedawaną w
ramach umów długoterminowych możliwości uzyskiwania dodatkowych, nieuzasad-
nionych wpływów z tytułu wprowadzania do obrotu świadectw pochodzenia energii z
kogeneracji, w sytuacji gdy odpowiednią rekompensatę za podjęte ryzyko inwesty-
cyjne i realizację polityki ochrony środowiska i polityki energetycznej państwa stano-
wiła wyższa cena energii, zapewniona na podstawie postanowień umów długotermi-
nowych. Jednakże przepis art. 9a ust. 8d ustawy, w brzmieniu nadanym mu przez
ustawę z 12 stycznia 2007 r., nie tylko pozbawił wytwórców energii w kogeneracji
związanych umowami długoterminowymi możliwości wprowadzania do obrotu świa-
dectw pochodzenia energii z kogenerecji, ale także uniemożliwił im wykonanie obo-
wiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego poprzez przed-
stawienie do umorzenie świadectw pochodzenia energii z kogenerecji wytworzonej
przez takie przedsiębiorstwa energetyczne w należących do nich jednostkach koge-
neracji. Mogło to powodować, że wytwórca energii w kogeneracji byłby zobowiązany
do zakupu świadectw pochodzenia energii z kogeneracji, mimo iż w kontrolowanych
przez niego jednostkach kogeneracji wytworzył ilość energii adekwatną do uczynie-
7
nia zadość obowiązkowi z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego. Jak wynika to
jednoznacznie z przytoczonego powyżej fragmentu uzasadnienia projektu ustawy,
skutek taki nie był zamierzony przez ustawodawcę, co ostatecznie znalazło potwier-
dzenie w nowelizacji ustawy Prawo energetyczne dokonanej na podstawie przepisów
ustawy z 29 czerwca 2007 r. Dodany do art. 9a Prawa energetycznego ustęp 8e
przywrócił wytwórcom energii w jednostkach kogeneracji objętych umowami długo-
terminowymi, możliwość wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energe-
tycznego poprzez przedstawienie świadectw pochodzenia energii z kogeneracji uzy-
skanych dla wytworzonej przez tych wytwórców energii.
Z powyższego wynika, że wyrok Sądu Apelacyjnego nie narusza art. 9a ust.
8e w związku z ust. 8d Prawa energetycznego ani nie prowadzi do uprzywilejowania
niektórych wytwórców energii w sposób sprzeczny z art. 32 Konstytucji RP. Tym sa-
mym Sąd Apelacyjny nie mógł naruszyć art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i
art. 193 Konstytucji RP nie kierując pytania o zgodność przepisów Prawa energe-
tycznego z Konstytucją.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 w związku z art. 108 § 1 oraz art. 39821
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
========================================