Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 14/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa Elektrociepłowni […]
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o wydanie świadectwa pochodzenia z kogeneracji,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 września 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 16 września 2009 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 270
(dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z dnia 25
kwietnia 2008 r. umorzył Elektrociepłowni Z. S.A. (powód) świadectwo pochodzenia
z kogeneracji o numerze K0000172/TGP-G/01/01286/2008, opiewające na ilość
energii elektrycznej 65676,510 MWh. W uzasadnieniu decyzji Prezes Urzędu
wyjaśnił, że zgodnie z art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego do wypełnienia
obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego nie zalicza
się umorzonych świadectw pochodzenia z kogeneracji, o których mowa w art. 9l
ust. 1 Prawa energetycznego wydanych dla energii elektrycznej wytworzonej w
jednostce kogeneracji w okresie, w którym koszty wytworzenia tej energii
wynikające z nakładów, o których mowa w art. 45 ust. 1a Prawa energetycznego są
uwzględniane w kosztach działalności przedsiębiorstw energetycznych zajmujących
się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej. Prezes Urzędu przyjął, ż
umorzenie opisanego powyżej świadectwa pochodzenia energii z kogeneracji,
wydanego powodowi, nie daje uprawnienia do wypełnienia obowiązku, o którym
mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego.
Powód wniósł odwołanie od powyższej decyzji Prezesa Urzędu, zarzucając
naruszenie art. 9e ust. 8e, art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego oraz art. 2 pkt 7
ustawy z 29 czerwca 2007 r. o zasadach pokrywania kosztów powstałych u
wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych
sprzedaży mocy i energii (Dz.U. Nr 130, poz. 905, dalej jako ustawa z 29 czerwca
2007 r.).
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
wyrokiem z 18 listopada 2008 r., uchylił decyzję Prezesa Urzędu. Sąd Okręgowy
przyjął, że istotą sporu między stronami jest, czy umorzenie przez Prezesa Urzędu
świadectwa pochodzenia z kogeneracji wydanego dla energii elektrycznej
wytworzonej w jednostce kogeneracji powoda nie daje uprawnień do wypełnienie
obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego. Sąd Okręgowy
uznał, że Prezes Urzędu w sposób nieuzasadniony zastosował przepis art. 9a ust.
8d Prawa energetycznego, pomijając jednoznaczną dyspozycję przepisu art. 9a
ust. 8e Prawa energetycznego, wyłączającego zastosowanie art. 9a ust. 8d Prawa
3
energetycznego w odniesieniu do świadectw pochodzenia uzyskanych przez
wytwórców, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją, zarzucając
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.; art. 9a ust. 8d oraz art. 9a ust. 8e Prawa
energetycznego.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 16 września 2009 r., oddalił apelację
Prezesa Urzędu uznając, że do powoda powinien znaleźć zastosowanie przepis
art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego, który jako lex specialis wyłączał zastosowanie
art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego. Nie podzielił poglądu Prezesa Urzędu, że
przepis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego znajduje zastosowanie dopiero od chwili
rozwiązania umów długoterminowych, to jest od dnia 1 kwietnia 2008 r.
Prezes Urzędu zaskarżył powyższy wyrok skarga kasacyjną i wniósł o jego
uchylenie w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości przekazanie sprawy Sądowi II instancji do
ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu wyrokowi Prezes Urzędu zarzucił
naruszenie art. 9a ust. 8e w związku z art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego oraz art.
32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, a także art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i art.
193 Konstytucji RP.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
1. Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie ma uzasadnionych podstaw.
2. Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni podziela zapatrywania prawne
wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2010 r., sygn. akt
III SK 6/10 (niepublikowany). Zgodnie z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się
wytwarzaniem energii elektrycznej i sprzedające tę energię odbiorcom
końcowym oraz przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną
i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym, zobowiązane są uzyskać i
przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu świadectwa pochodzenia z
kogeneracji. Świadectwa takie uzyskuje pierwotnie wytwórca energii z
kogeneracji. Otrzymane świadectwo może przedstawić Prezesowi Urzędu do
4
umorzenia celem zaliczenia na poczet wykonania przez niego obowiązku, o
którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego albo sprzedać na
odpowiednim rynku giełdowym. Wówczas świadectwo może zostać
przedstawione Prezesowi Urzędu do umorzenia celem zaliczenia na poczet
wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego przez inne przedsiębiorstwo energetyczne niż to, które
wytworzyło faktycznie daną ilość energii w kogeneracji. Natomiast stosownie
do art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego, na poczet wypełnienie
powyższego obowiązku nie zalicza się świadectw pochodzenia z
kogeneracji, które zostały uzyskane dla energii elektrycznej wytworzonej w
jednostce kogeneracji w okresie, gdy wyższy koszt wytworzenia takiej
energii był uwzględniony w taryfach przedsiębiorstw zajmujących się
przesyłem energii lub jej dystrybucją. Z kolei dodany na mocy ustawy z 29
czerwca 2007 r. przepis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego wyłącza
zastosowanie przepisu art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego do świadectw
pochodzenia z kogeneracji uzyskanych przez wytwórców, o których mowa w
art. 2 pkt 7 ustawy z 29 czerwca 2007 r.
3. Obowiązek, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego
spoczywa na dwóch kategoriach przedsiębiorstw energetycznych:
wytwórcach oraz przedsiębiorstwach obrotu. W myśl art. 9a ust. 8d Prawa
energetycznego z obowiązku tego zarówno wytwórcy, jak i przedsiębiorstwa
obrotu nie mogą zwolnić się przedstawiając do umorzenia świadectwa
pochodzenia z kogeneracji uzyskane dla energii objętej umowami
długoterminowymi. Natomiast przepis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego
modyfikuje zakres zastosowania art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego w ten
sposób, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem
energii elektrycznej może zwolnić się z obowiązku, o którym mowa w art. 9a
ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego przedstawiając do umorzenia świadectwo
pochodzenia z kogeneracji uzyskane dla energii objętej umowami
długoterminowymi. Przepis art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego należy
zatem rozumieć w ten sposób, że ogranicza on zakres zastosowania art. 9a
ust. 8d Prawa energetycznego w ten sposób, że ten ostatni przepis nie
5
dotyczy wytwórcy energii w kogeneracji, który uzyskał świadectwo
pochodzenie energii z kogeneracji dla wytworzonej przez siebie energii i
przedstawia je Prezesowi Urzędu do umorzenia, celem wykonania
obowiązku ciążącego na nim na podstawie art. 9s ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego. Skoro przepisu art. 9a ust. 8d Prawa energetycznego nie
stosuje się do przedsiębiorstw, o których mowa w art. 2 pkt 7 ustawy z 29
czerwca 2007 r., to oznacza to, że wytwórcy w rozumieniu tego przepisu
mogą zaliczyć świadectwa pochodzenia na poczet wykonania przez siebie
obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego.
4. Taka wykładnia art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego nie powoduje żadnego
uprzywilejowania przedsiębiorstw energetycznych, do których przepis ten
jest adresowany, kosztem innych wytwórców energii. Uprzywilejowanie
wytwórców energii z kogeneracji objętych umowami długoterminowymi
występuje jedynie wówczas, gdy wytwórcy ci uzyskują przychód ze
sprzedaży świadectw pochodzenia energii z kogeneracji. Brak takiego
uprzywilejowania w sytuacji, gdy świadectwo uzyskane dla określonej ilości
energii, umarzane jest przez wytwórcę tej energii w celu wykonania
ciążącego na nim obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego. Gdy przedsiębiorstwo energetyczne, do którego
adresowany jest art. 9a ust. 8e Prawa energetycznego przedstawia do
umorzenia świadectwo pochodzenia energii z kogeneracji na poczet
wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego,
zachowanie to potwierdza jedynie, że dany wytwórca w zakresie
wynikającym z treści świadectwa, wywiązał się z obowiązku o którym mowa
w tym przepisie. Umorzenie świadectwa pochodzenia takiej energii, z
zaliczeniem jego wykonania na rzecz przedstawiającego takie świadectwo
wytwórcy, jest neutralne z punktu widzenia funkcjonowania rynku i nie
prowadzi to do uprzywilejowania wytwórcy objętego umowami
długoterminowymi, kosztem wytwórców nie objętych takimi umowami.
5. Przyjęta powyżej interpretacja art. 9a ust. 8e w związku z art. 9a ust. 8d
Prawa energetycznego znajduje dodatkowe uzasadnienie w wykładni
celowościowej. Przepis art. 9a ust. 8d został dodany do art. 9a ust. 8 Prawa
6
energetycznego na mocy ustawy z 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy -
Prawo energetyczne, ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o
systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2007 r., Nr 21, poz. 124, dalej jako
ustawa z 12 stycznia 2007 r.). Zastąpiła ona obowiązek zakupu energii
elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła obowiązkiem
uzyskania i umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej
wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji lub uiszczenia opłaty
zastępczej. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy z 12 stycznia 2007 r.,
pozbawienie wytwórców i dystrybutorów energii możliwości rozliczania
wykonania obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw
pochodzenia z kogeneracji podyktowane było tym, że świadectwa te są
nośnikiem praw majątkowych i mogą być przedmiotem obrotu. Stąd też
możliwość uzyskania świadectwa pochodzenia z kogeneracji, które
następnie byłoby odsprzedane przez wytwórcę energii na rynku,
prowadziłaby do nieuzasadnionego uprzywilejowania takiego wytwórcy,
ponieważ podmiot ten uzyskał już „rekompensatę” z tytułu wyższych kosztów
wytworzenia energii w jednostce kogeneracji w postaci wyższej ceny energii
w ramach umowy długoterminowej. W braku tego przepisu wytwórca energii
uzyskałby więc podwójną korzyść w postaci wyższej ceny energii oraz
dodatkowego przychodu ze sprzedaży świadectwa. Nie ulega zatem
wątpliwości, że intencją ustawodawcy było pozbawienie tych przedsiębiorstw
energetycznych, które wytwarzają energię elektryczną w jednostkach
kogeneracji sprzedawaną w ramach umów długoterminowych możliwości
uzyskiwania dodatkowych, nieuzasadnionych wpływów z tytułu
wprowadzania do obrotu świadectw pochodzenia energii z kogeneracji, w
sytuacji gdy odpowiednią rekompensatę za podjęte ryzyko inwestycyjne i
realizację polityki ochrony środowiska i polityki energetycznej państwa
stanowiła wyższa cena energii, zapewniona na podstawie postanowień
umów długoterminowych. Jednakże przepis art. 9a ust. 8d ustawy, w
brzmieniu nadanym mu przez ustawę z 12 stycznia 2007 r. nie tylko
pozbawił wytwórców energii w kogeneracji związanych umowami
długoterminowymi możliwości wprowadzania do obrotu świadectw
7
pochodzenia energii z kogenerecji, ale także uniemożliwił im wykonanie
obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego
poprzez przedstawienie do umorzenie świadectw pochodzenia energii z
kogenerecji wytworzonej przez takie przedsiębiorstwa energetyczne w
należących do nich jednostkach kogeneracji. Mogło to powodować, że
wytwórca energii w kogeneracji byłby zobowiązany do zakupu świadectw
pochodzenia energii z kogeneracji, mimo iż w kontrolowanych przez niego
jednostkach kogeneracji wytworzył ilość energii adekwatną do uczynienia
zadość obowiązkowi z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego. Jak
wynika to jednoznacznie z przytoczonego powyżej fragmentu uzasadnienia
projektu ustawy, skutek taki nie był zamierzony przez ustawodawcę, co
ostatecznie znalazło potwierdzenie w nowelizacji ustawy Prawo
energetyczne dokonanej na podstawie przepisów ustawy z 29 czerwca 2007
r. Dodany do art. 9a Prawa energetycznego ustęp 8e przywrócił wytwórcom
energii w jednostkach kogeneracji objętych umowami długoterminowymi,
możliwość wykonania obowiązku z art. 9a ust. 8 pkt 1 Prawa
energetycznego poprzez przedstawienie świadectw pochodzenia energii z
kogeneracji uzyskanych dla wytworzonej przez tych wytwórców energii.
6. Z powyższego wynika, że wyrok Sądu Apelacyjnego nie narusza art. 9a ust.
8e w związku z ust. 8d Prawa energetycznego, ani nie prowadzi do
uprzywilejowania niektórych wytwórców energii w sposób sprzeczny z art. 32
Konstytucji RP. Tym samym Sąd Apelacyjny nie mógł naruszyć art. 3 ustawy
o Trybunale Konstytucyjnym i art. 193 Konstytucji RP nie kierując pytania o
zgodność przepisów prawa energetycznego z Konstytucją.
7. Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
wyroku. O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 w zw. z art. 108 § 1 oraz
art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.