Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2013 r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. W. (J. W. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego J. W.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 27 czerwca 2012 r. sygn. akt XI U 806/12

oddala apelację.

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 1613/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił ubezpieczonemu J. W. prawa do emerytury
w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Uzasadniając zajęte w niniejszej sprawie stanowisko organ rentowy podniósł,
że do dnia 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Wskazano, że do pracy w warunkach szkodliwych zaliczono następujące okresy zatrudnienia: od 1 października 1975 roku do 31 grudnia 1980 roku, od 23 października 1984 roku do 26 maja 1985 roku, od 6 listopada 1985 roku do 11 września 1988 roku. Na uprawnienia do emerytury uznano okres pracy
w gospodarstwie rolnym rodziców od 1 lipca 1971 roku do 27 października 1971 roku
a nie uznano okresu od 14 lutego 1968 roku do 15 lipca 1970 roku, gdyż głównym zajęciem ubezpieczonego w tym czasie była nauka w szkole położonej 58 km od miejsca zamieszkania i dojazd do tej szkoły, a zatem ewentualne prace w gospodarstwie domowym i rolnym miały jedynie pomocniczy charakter.

W konsekwencji organ rentowy uznał za udowodniony okres składkowy
i nieskładkowy w ilości 24 lat 2 miesięcy i 23 dni oraz okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 8 lat 8 miesięcy i 11 dni.

Odwołanie od przedstawionej decyzji wniósł ubezpieczony domagając się przyznania prawa do spornego świadczenia oraz argumentując, iż o jego prawie świadczy przebieg pracy zawodowej. Odnosząc się do okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 14 lutego 1968 roku do 15 lipca 1970 roku ubezpieczony wskazywał,
że pracował od świtu do późnej nocy z przerwą na naukę. Praca na roli nie ograniczała się do 8 godzin dziennie. Wskazał, że dowodem potwierdzającym jego pracę
w gospodarstwie jest oświadczenie ZUS Oddział w K. a także świadkowie S. W. i A. C..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2012 roku sygn. akt XI U 806/12 Sąd Okręgowy
w Katowicach – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych XI Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego J. W..

Sąd pierwszej instancji ustalił, że do uznanego przez organ rentowy okresu pracy w szczególnych warunkach zaliczeniu ubezpieczonemu podlegają okresy pracy
od 13 lipca 1974 roku do 30 czerwca 1975 roku na stanowisku murarza wykonującego pracę w hucie, zgodnie z wykazem A działem XIV poz. 25 prace budowlano- montażowe i budowlano remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione wykazie. Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika również, że ubezpieczonemu należy zaliczyć okres od 1 lipca 1975 roku
do 30 września 1975 roku na stanowisku mistrza zgodnie z wykazem A działem XIV
poz. 24 dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zaliczeniu podlega nadto okres od 1 stycznia 1981 roku do 31 marca 1984 roku na stanowisku starszego mistrza budowy, zgodnie z wykazem A działem XIV poz. 24 dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Łącznie okres pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych do dnia
1 stycznia 1999 roku wynosi 13 lat i 2 miesiące. Następnie Sąd I instancji ustalił, że do okresu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonego nie podlega zaliczeniu okres pracy ubezpieczonego od 2 kwietnia 1984 roku do 22 października 1984 roku
w (...) C., kiedy ubezpieczony pracował jako murarz i kierownik robót przy wymianie podłogi i robieniu fundamentów. Sąd uzasadniał, że praca murarza nie jest wymieniona w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.), zaś stanowisko dozoru inżynieryjnego do którego można zliczyć pracę kierownika robót tylko wtedy jest zaliczane do pracy w warunkach szczególnych, kiedy dozór inżynieryjno-techniczny jest sprawowany na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Nadto Sąd Okręgowy ustalił, iż do pracy w szczególnych warunkach nie można zaliczyć ubezpieczonemu całego okresu pracy w przedsiębiorstwie (...) od 23 października 1984 roku do 31 grudnia 1991 roku (poza okresem
od 23 października 1984 roku do 26 maja 1985 roku i od 6 listopada 1985 roku
do 11 września 1988 roku uznanym przez organ rentowy). Sąd pierwszej instancji zaznaczył, przy tym, że co do przedmiotowego okresu należy rozważyć okresy zatrudnienia ubezpieczonego na budowach eksportowych 1/ od 27 maja 1985 roku do 15 października 1985 roku w (...) P. na stanowisku murarz-tynkarz,
2/ od 12 września 1988 roku do 31 grudnia 1990 roku w (...) C. na stanowisku murarz-tynkarz na budowie (...),
3/ od 10 września 1991 roku do 21 grudnia 1991 roku i od 10 stycznia 1992 roku
do 17 czerwca 1992 roku w przedsiębiorstwie (...) na budowie eksportowej
w N.na stanowisku murarz i murarz- cieśla, 4/ od 10 sierpnia 1992 roku
do 19 grudnia 1992 roku w Przedsiębiorstwie Handlowo- Produkcyjnym (...) Sp. z o.o. w K. na stanowisku murarza. W odniesieniu do wskazanych okresów Sąd pierwszej instancji ustalił, że prace murarskie, tynkarskie, ciesielskie nie podlegają zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych w oparciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.). Sąd argumentował, iż nawet gdyby przyjąć, że ubezpieczony wykonywał tynki zaprawą, która miała szkodliwy wpływ dla zdrowia, to nie można automatycznie zaliczyć takiej pracy do wykonywanej w warunkach szczególnych.

Jak również ustalono w pozostałych okresach zatrudnienia w (...) ubezpieczony korzystał z urlopów bezpłatnych w okresie od 16 października 1985 roku do 5 listopada 1985 roku, od 1 stycznia 1991 roku do 9 września 1991 roku, od 22 grudnia 1991 roku do 9 stycznia 1992 roku, od 18 czerwca 1992 roku do 9 sierpnia 1992 roku,
od 20 grudnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku. Sąd pierwszej instancji ustalił również, że ubezpieczonemu nie podlega zaliczeniu jako okres uzupełniający okres pracy
od 14 lutego 1968 roku do 15 lipca 1970 roku. Zdaniem Sądu Okręgowego przy wzięciu pod uwagę czasu trwania zajęć szkolnych, odległości miejsca zamieszkania od miejsca nauki, czasu trwania dojazdu, rodzaju wykonywanych w gospodarstwie rolnym czynności nie sposób przyjąć, że ubezpieczony systematycznie każdego dnia w wymiarze
co najmniej 4 godzin dziennie pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. W ocenie Sądu pierwszej instancji ubezpieczony faktycznie świadczył tylko pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych a nie wykonywał stałą pracę
w gospodarstwie.

Podsumowując, Sąd pierwszej instancji uznał, że ubezpieczony nie spełnił dwóch podstawowych warunków do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach tj. do dnia 1 stycznia 1999 roku nie miał wymaganych 25-letnich okresów składkowych i nieskładkowych i 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Uzasadniając zajęte stanowisko z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa Sąd I instancji powołał się na przepisy art. 184 ust. 1, art. 32 ust. 1, 2 i 4, art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz
§ 2 ust. 1 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

Apelację od wskazanego rozstrzygnięcia wniósł ubezpieczony.

Zdaniem ubezpieczonego do okresu pracy w szczególnych warunkach powinien zostać zaliczony okres pracy od 12 września 1988 roku do 31 grudnia 1990 roku na S. ( Elektrownia (...)) kiedy oddelegowany jako murarz-tynkarz wykonywał prace betonowania. Nadto według ubezpieczonego podlega mu zaliczeniu okres pracy w Firmie(...) od 14 maja 1984 roku jako dozór na stanowisku kierownika robót, oraz okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 14 lutego 1968 roku do 15 lipca 1970 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego podlega oddaleniu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, nie naruszył przepisów prawa materialnego ani postępowania
w tym art. 233 § 1 k.p.c. zaś poczynione przez niego ustalenia faktyczne Sąd II instancji podziela i przyjmuje za swoje.

Sporną w rozpoznawanej sprawie kwestią było ustalenie czy na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony legitymował się wymaganym co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach oraz czy spełniał przesłanki do przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
m.in. warunek posiadania 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 - dalej zwanej ustawą).

Wykazany przez ubezpieczonego okres składkowy i nieskładkowy wynosi 24 lata 2 miesiące i 23 dni, a uznany przez Sąd I instancji okres pracy w warunkach szczególnych 13 lat i 2 miesiące.

Przepis art. 184 ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia
w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r., legitymowali się okresem zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa
w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Dodatkowo prawo do świadczenia obwarowano nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego. Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy
w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy
w szczególnych warunkach, za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy. Sytuacja ubezpieczonych, wskazanych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe, realizowane po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Ustalenie czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 - zwane dalej rozporządzeniem). W myśl § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a to osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego:
55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W rozpoznawanej sprawie rozważenia wymaga kwestia, czy ubezpieczonemu może być zaliczony do okresu składkowego okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od dnia 14 lutego 1968 roku do 15 lipca 1970 roku. Zgodnie z art. 10
ust. 1 pk 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 153 poz. 1227 ze zm.) przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy
w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników konieczne jest wykazanie, że praca
w gospodarstwie była świadczona stale i co najmniej w wymiarze czasu pracy określonym w art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej (połowie pełnego wymiaru czasu pracy).
W związku z powyższym także zdaniem Sądu Odwoławczego trudno w niniejszej sprawie przyjąć, biorąc pod uwagę kryteria wskazane przez Sąd Okręgowy: czas trwania zajęć szkolnych, odległość z miejsca zamieszkania do miejsca nauki, czas trwania dojazdu, jak również rodzaj wykonywanych w gospodarstwie rolnym czynności, że ubezpieczony
w spornym okresie pracował systematycznie w gospodarstwie rolnym rodziców przez
co najmniej 4 godziny dziennie.

Jeżeli natomiast chodzi o zaliczenie ubezpieczonemu do okresu składkowego zatrudnienia od 16 lipca 1970 roku do 30 czerwca 1971 roku w Zakładzie Remontowo-Budowlanym J. J.wykazanego w świadectwie pracy z dnia 9.07.1973 roku, to zdaniem Sądu Apelacyjnego brak podstaw do uwzględnienia tego okresu
w całości, skoro składki na ubezpieczenie społeczne zostały opłacone w okresie od 16.09.1970 roku do 16.11.1970 roku. Stanowisko to uzasadnia treść art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z FUS.

Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach rozważenia wymaga kwestia, czy ubezpieczonemu może być zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia od 2 kwietnia 1984 roku do 22 października 1984 roku w (...) Ze świadectwa pracy z dnia 23 stycznia 1986 roku wynika, że od dnia 14 maja 1984 roku ubezpieczony zajmował stanowisko kierownika robót. Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych ubezpieczonego dotyczących tego okresu wypada przypomnieć,
iż nie każde stanowisko określone nawet jako dozór inżynieryjno-techniczny uprawnia
do zaliczenia go do kategorii, o której mowa w wykazie A Dziale XIV pkt 25 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 po. 43 ze zm.) a jedynie takie, które jest wykonywane na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Również zdaniem Sądu Apelacyjnego
w spornym okresie ubezpieczony nie wykazał aby wykonywał dozór
o takim charakterze.

Na koniec trzeba odnieść się do okresu podnoszonego przez ubezpieczonego dotyczącego zatrudnienia od 12 września 1988 roku do 31 grudnia 1990 roku w (...) C. na stanowisku murarz- tynkarz na budowie (...)

Ubezpieczony za pomocą zeznań świadka w osobie T. W. wykazuje, że we wskazanym okresie wykonywał prace, które mogą być zaliczone do Wykazu A Działu V rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.) prace zbrojarskie
i betoniarskie. Istotnie zgodnie z utartym stanowiskiem dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie III AUa 720/12 Lex nr 1223446), jednak aby dane stanowisko przyporządkować do określonego punktu wspomniane

Tymczasem w aktach osobowych ubezpieczonego znajdują się dokumenty pochodzące ze spornego okresu zatrudnienia, z których w sposób jasny wynika,
że ubezpieczonemu przypisano obowiązki murarza. Warto wspomnieć przy tym chociaż świadectwo pracy wystawione w dniu 21 grudnia 1990 roku w M., z którego wynika, iż w okresie od dnia 12 września 1988 roku do dnia 31 grudnia 1990 roku ubezpieczony zajmował stanowiska murarza-brygadzisty. Wobec powyższego z dużą ostrożnością należy podchodzić w ocenie Sądu Apelacyjnego do zeznań przesłuchanego w dniu 7 marca 2013 roku (k. 82 akt sądowych) świadka T. W., który stwierdził, iż wraz z ubezpieczonym wykonywali wszystkie prace związane z budową elektrowni, ale głównie to były prace betoniarskie. W ocenie Sądu II instancji już samo wskazanie przez świadka, iż w spornym okresie wykonywane były sporadycznie prace murarskie nie pozwala na uznanie, że ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie prace betoniarskie. Tym samym jego praca we wskazanym okresie nie może być uznana za pracę wymienioną w Wykazie A Dziale V poz. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku Nr 8 poz. 43 ze zm.). Zeznania przesłuchanego świadka nie dają podstaw do jakichkolwiek ustaleń w zakresie pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, zwłaszcza, że z ich treści wynikało,
iż we wskazanym okresie brygada ubezpieczonego liczyła osiem osób, nie posiadali żadnych dodatków za pracę w warunkach szczególnych, a świadek podobnie jak ubezpieczony nie ma wystawionego świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Skoro ubezpieczony nie spełnił dwóch podstawowych warunków do przyznania emerytury określonych w art. 184 ustawy emerytalnej a mianowicie warunku posiadania 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 roku, tym samym brak jest podstaw do przyznania mu prawa do spornego świadczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak
w sentencji.

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

ek