Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 215/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 października 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Barbara Myszka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSA Anna Kozłowska
Protokolant Katarzyna Jóskowiak
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa
przeciwko M. Fabryce Zintegrowanych Systemów Opomiarowania
i Rozliczeń Spółce z o.o. w T.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 21 października 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 17 listopada 2009 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa
- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 3600 zł
(trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Skarbu Państwa –
Ministra Skarbu Państwa przeciwko spółce pod firmą „M.” Fabryka Zintegrowanych
Systemów Opomiarowania i Rozliczeń sp. z o.o., wyrokiem z dnia 10 czerwca 2009
r. ustalił, że powodowi przysługuje prawo do wykonywania uprawnień majątkowych
i korporacyjnych z 940 udziałów spółki M. – T. sp. z o.o. o łącznej wartości
nominalnej 470 000 zł.
Sąd ten ustalił, że powód jest wspólnikiem spółki M. – T. sp. z o.o. i posiada
w niej 940 udziałów o łącznej wartości 470 000 zł. Drugim wspólnikiem – obok
powoda – jest M. S. sp. z o.o., która ma 1328 udziałów o łącznej wartości 664 000
zł.
W dniu 22 grudnia 2000 r. powód zawarł ze spółką „M. – I.” sp. z o.o.
(obecnie: „M.” Fabryka Zintegrowanych Systemów Opomiarowania i Rozliczeń sp. z
o.o.), na czas oznaczony od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2010 r.,
umowę o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, na podstawie której
oddał pozwanej do odpłatnego korzystania i pobierania pożytków zespół
składników materialnych i niematerialnych, tworzących przedsiębiorstwo w
rozumieniu art. 55 1
k.c., należące wcześniej do przedsiębiorstwa państwowego pod
nazwą Fabryka Wodomierzy i Zegarów „M.” Jednym ze składników objętych
umową były udziały w spółce M. – T. sp. z o.o.
W dniu 21 marca 2007 r. powód, powołując się na postanowienia § 15 lit.
a) i g) umowy, złożył oświadczenie o jej wypowiedzeniu ze skutkiem
natychmiastowym w związku z zaleganiem przez pozwaną z opłatą dwóch
kolejnych rat kwartalnych oraz zaległościami w opłatach publicznoprawnych.
Pozwana odmówiła zwrotu przedmiotu umowy, podnosząc, że nadal przysługuje jej
prawo do wykonywania uprawnień majątkowych i korporacyjnych z 940 udziałów
stanowiących własność powoda.
Sąd Okręgowy stwierdził, że sporna była jedynie ocena prawna
przedstawionego stanu faktycznego. Podkreślił, że umowa z dnia 22 grudnia
2000 r. została zawarta na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 oraz art. 51 i 52 ustawy
3
z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.; obecnie: ustawa z dnia 30 sierpnia
1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji, jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz.
1397 ze zm. – dalej: „u.k.p.”), dlatego, zgodnie z art. 40 ust. 1 tej ustawy, pozwana,
wstąpiła we wszelkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa państwowego, bez
względu na charakter stosunku prawnego, z którego te prawa i obowiązki wynikają.
W czasie trwania umowy o oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania,
pozwanej przysługiwało tym samym prawo do wykonywania uprawnień
majątkowych i korporacyjnych z udziałów powoda w spółce Metron – Term
i z prawa tego pozwana korzystała.
Oceniając skuteczność oświadczenia powoda z dnia 21 marca 2007 r., Sąd
Okręgowy podkreślił, że powód miał prawo wypowiedzieć umowę ze skutkiem
natychmiastowym w przypadku zalegania przez pozwaną z opłatą dwóch kolejnych
rat (§ 15 lit. a umowy), a także w przypadku nieuiszczania przez pozwaną
świadczeń publicznych związanych z przedmiotem umowy, takich jak podatki
i opłaty do Urzędu Skarbowego, urzędów administracji rządowej i samorządowej
(§ 15 lit. g umowy). W zakresie nieuregulowanym w umowie miały do niej
zastosowanie przepisy art. 693 i nast. k.c. W odniesieniu zatem do wypowiedzenia
na podstawie wskazanej w § 15 lit. a) znajdował zastosowanie art. 703 k.c., który
uzależnia dopuszczalność wypowiedzenia umowy dzierżawy bez zachowania
terminu wypowiedzenia w razie zwłoki z zapłatą czynszu za dwa pełne okresy
płatności od uprzedzenia dzierżawcy i udzielenia mu dodatkowego
trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu. Powód nie wykazał, by
udzielił pozwanej takiego terminu, wobec czego wypowiedzenie dokonane
z powołaniem się na podstawę przewidzianą w § 15 lit. a) umowy nie było
skuteczne.
W § 15 lit. g) umowy strony przewidziały jednak odrębną podstawę
wypowiedzenia, do której art. 703 k.c. nie ma zastosowania, a pozwana nie
kwestionowała, że zalega z uiszczaniem opłat publicznoprawnych. W tej sytuacji
wypowiedzenie dokonane na podstawie wskazanej w § 15 lit. g) umowy trzeba
uznać za skuteczne.
4
Apelację pozwanej od tego wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wyrokiem z dnia
17 listopada 2009 r., podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji, że z chwilą
rozwiązania umowy pozwana utraciła prawo do wykonywania uprawnień
majątkowych i korporacyjnych z udziałów powoda w spółce M. – T. sp. z o.o.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, trzeba rozróżnić ciążące na pozwanej obowiązki
zapłaty rat kapitałowych i opłat publicznoprawnych, gdyż stanowiły one odrębną
kategorię świadczeń. Potwierdzeniem tego jest regulacja zawarta w art. 702 k.c.,
zgodnie z którą w umowie dzierżawy można zastrzec, że oprócz czynszu
dzierżawca będzie obowiązany uiszczać podatki i inne ciężary związane z
własnością lub z posiadaniem przedmiotu dzierżawy. Art. 703 k.c. odnosi się
jedynie do zwłoki z zapłatą czynszu, a nie do zwłoki z zapłatą wszelkich świadczeń
pieniężnych obciążających dzierżawcę. Powód był zatem uprawniony do
wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym z powodu zwłoki z zapłatą
świadczeń publicznoprawnych, bez udzielania pozwanej dodatkowego terminu do
ich uiszczenia.
Gdyby przyjąć, że art. 703 k.c. odnosi się również do opłat
publicznoprawnych, jako wchodzących w zakres szeroko rozumianego czynszu, to
zaniechanie udzielenia pozwanej dodatkowego terminu nie mogłoby skutkować
zmianą podjętego rozstrzygnięcia, ponieważ naruszenie powołanego przepisu
powoduje jedynie bezskuteczność czasową dokonanego wypowiedzenia. Oznacza
to, że gdyby pozwana w ciągu trzech miesięcy uregulowała zaległe raty kapitałowe
i zaległe świadczenia publicznoprawne, skutki dokonanego wypowiedzenia
zostałyby zniweczone. Po bezskutecznym upływie tego terminu dokonane
wypowiedzenie stało się skuteczne, wobec czego umowa ulegała rozwiązaniu
z końcem czerwca 2007 r.
Sąd Apelacyjny uznał za pozbawiony racji zarzut sprzeczności żądania
powoda z art. 5 k.c. oparty na twierdzeniach, że dokonana przez powoda w sierpniu
2001 r. podwyżka opłat legalizacyjnych na produkowane przez pozwaną
urządzenia pomiarowe spowodowała uszczerbek w jej interesach. Podwyższenie
opłat legalizacyjnych mogło bowiem podlegać ocenie w sprawie o oznaczenie
sposobu wykonania umowy lub wysokości świadczenia, wszczętej na podstawie
5
art. 3571
k.c. Pozwana jednak nie wystąpiła z takim żądaniem do czasu
wypowiedzenia umowy.
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego pozwana, powołując
się na podstawę określoną w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c., wniosła o jego uchylenie
i zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez oddalenie powództwa ewentualnie
o uchylenie wyroków obu Sądów i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji
do ponownego rozpoznania. W ramach powołanej podstawy kasacyjnej wskazała
na naruszenie przepisów: art. 5 k.c. przez przyjęcie, że negatywną przesłanką
stwierdzenia nadużycia prawa przez powoda jest pasywność pozwanej, polegająca
na nieskorzystaniu z możliwości sądowego dochodzenia swych praw, art. 65 k.c.
przez błędną wykładnię § 15 umowy, prowadzącą do uznania, że opłaty, o których
mowa w § 15 lit. g umowy, nie wchodzą w zakres czynszu, pomimo ich tożsamości
podmiotowej i przedmiotowej oraz w zakresie charakteru więzi obligacyjnej
w stosunku do rat kapitałowych, art. 703 k.c. przez przyjęcie, że odpowiednikiem
czynszu w rozumieniu tego przepisu są na gruncie zawartej przez strony umowy
jedynie raty kapitałowe oraz że uchybienie obowiązkowi wynikającemu z art. 703
zd. drugie k.c. powoduje jedynie czasową, a nie całkowitą bezskuteczność
dokonanego wypowiedzenia, i art. 3531
k.c. przez przyjęcie, że postanowienia § 15
lit. a) i g) umowy nie sprzeciwiają się przepisom ustawy oraz właściwości (naturze)
stosunku umownego łączącego strony.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rozważenia w pierwszej kolejności wymaga zarzut naruszenia art. 65 k.c.
przez błędną wykładnię postanowień § 15 lit. a) i g) umowy z dnia 22 grudnia
2000 r. o oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, co – zdaniem
skarżącej – doprowadziło do uznania, że opłaty wymienione w § 15 lit. g) nie
wchodzą w zakres czynszu dzierżawnego sensu largo pomimo ich tożsamości
podmiotowej i przedmiotowej oraz w zakresie charakteru więzi obligacyjnej
w stosunku do rat kapitałowych.
Odnosząc się do tego zarzutu trzeba zauważyć, że wykładnia oświadczeń
woli polega na ustaleniu ich znaczenia, ma ona więc na celu ustalenie prawnie
wiążącego znaczenia oświadczenia woli, a nie dokonanie jego kwalifikacji prawnej.
6
W niniejszej sprawie spór nie dotyczył sposobu rozumienia postanowień § 15 lit. a)
i g) umowy, lecz oceny charakteru prawnego opłat wymienionych w § 15 lit. g),
chodziło bowiem o rozstrzygnięcie, czy opłaty te mogą być uznane za czynsz
w rozumieniu art. 703 k.c. Skoro kontrowersja dotyczyła jedynie kwalifikacji prawnej
opłat, ewentualne błędy popełnione w tym zakresie są błędami w subsumcji, a nie
w zakresie wykładni umowy. Dostrzegła to również skarżąca, formułując dodatkowo
zarzut naruszenia art. 703 k.c. przez przyjęcie, że odpowiednikiem czynszu
w rozumieniu tego przepisu są jedynie raty kapitałowe. Zarzut naruszenia art. 65
k.c. trzeba zatem uznać za nieuzasadniony.
Umowa o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, zawarta na
podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 oraz art. 51 i 52 u.k.p., jest umową nienazwaną, która
skupia elementy treści różnych umów nazwanych. Z braku przepisów
szczególnych, prawne konsekwencje umów nienazwanych mogą być w zasadzie
oceniane tylko według przepisów o umowach w ogólności oraz przepisów części
ogólnej prawa zobowiązań. Gdy chodzi o wykraczające poza nie zagadnienia
szczególne, właściwe dla umowy o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego
korzystania, w doktrynie dopuszcza się stosowanie w drodze analogii przepisów
umów nazwanych, których elementy umowa ta zawiera. W niniejszej sprawie
kwestię tę przesądziły same strony, postanawiając, że do zawartej przez
nie umowy mają zastosowanie przepisy art. 693 i nast. k.c. dotyczące umowy
dzierżawy.
W ujęciu art. 693 i nast. k.c. konieczną cechą dzierżawy jest odpłatność
i wzajemność świadczeń wynikających z umowy stron, wydzierżawiający
zobowiązuje się bowiem oddać dzierżawcy rzecz lub prawo
do używania i pobierania pożytków, a dzierżawca płacić wydzierżawiającemu
czynsz. Zgodnie z art. 693 § 2 k.c., czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach
lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej
części pożytków. W art. 702 k.c. ustawodawca wskazał ponadto na możliwość
zastrzeżenia w umowie, że oprócz czynszu dzierżawca będzie zobowiązany
uiszczać podatki i inne ciężary związane z własnością lub posiadaniem przedmiotu
dzierżawy oraz ponosić koszty jego ubezpieczenia. Zastrzeżony w umowie
obowiązek zapłaty przez dzierżawcę – oprócz czynszu w pieniądzach – podatków
7
i innych należności, które zwykle obciążają wydzierżawiającego, jest niewątpliwie
elementem odpłatności za korzystanie z przedmiotu dzierżawy.
Zgodnie z art. 703 k.c., jeżeli dzierżawca dopuszcza się zwłoki z zapłatą
czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a w wypadku gdy czynsz jest
płatny rocznie, jeżeli dopuszcza się zwłoki z zapłatą ponad trzy miesiące,
wydzierżawiający może dzierżawę wypowiedzieć bez zachowania terminu
wypowiedzenia. Jednakże wydzierżawiający powinien uprzedzić dzierżawcę,
udzielając mu dodatkowego trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległego
czynszu. W przytoczonym przepisie jest wprawdzie mowa jedynie o zwłoce
z zapłatą czynszu, trzeba jednak zgodzić się z wywodami skarżącej, że –
w sytuacji, w której dzierżawca zobowiązał się oprócz czynszu uiszczać podatki i
inne ciężary związane w własnością przedmiotu dzierżawy – przepis ten ma
zastosowanie także do zwłoki z zapłatą podatków i innych należności. Świadczenia
te bowiem spełniają ten sam cel, gdyż łącznie z czynszem zastrzeżonym
w pieniądzach stanowią odpłatność za korzystanie z przedmiotu dzierżawy.
Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy, trzeba przyjąć, że art.
703 k.c., który z woli stron ma odpowiednie zastosowanie do zawartej przez
nie umowy o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, dotyczy
zarówno zwłoki z zapłatą rat kwartalnych (§ 15 lit. a umowy), jak i zwłoki z zapłatą
podatków i innych świadczeń publicznoprawnych (§ 15 lit. g umowy).
Na identycznym stanowisku stanął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca
2010 r., II CSK 454/09, przyjmując, że wypowiedzenie dzierżawy w sposób
określony w art. 703 k.c. może dotyczyć także sytuacji, w której dzierżawca nie
wykonuje zastrzeżonego w umowie obowiązku regulowania należności
publicznoprawnych (zob. Biul. SN 2010, nr 5, s. 13). W tym zakresie zatem
podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 703 k.c. jest uzasadniony.
Dla oceny trafności podjętego rozstrzygnięcia istotne znaczenie ma kwestia
skutków naruszenia art. 703 zd. drugie k.c. Skarżąca – podnosząc zarzut obrazy
powołanego przepisu przez zaniechanie udzielenia jej dodatkowego
trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległych należności – przyjmuje,
że dokonane przez powoda wypowiedzenie umowy bez zachowania terminu
8
wypowiedzenia stanowi czynność prawną sprzeczną z ustawą, która – zgodnie
z art. 58 § 1 k.c. – jest dotknięta bezwzględną nieważnością.
Podejmując ten problem wypada przypomnieć, że był on już przedmiotem
rozważań Sądu Najwyższego na gruncie podobnej regulacji zawartej w art. 687 k.c.
Według tego przepisu, jeżeli najemca lokalu dopuszcza się zwłoki z zapłatą
czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a wynajmujący zamierza najem
wypowiedzieć bez zachowania terminów wypowiedzenia, powinien on uprzedzić
najemcę na piśmie, udzielając mu dodatkowego terminu miesięcznego do zapłaty
zaległego czynszu. W uchwale z dnia 22 lutego 1967 r., III CZP 113/66,
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że jeżeli najemca lokalu dopuścił się zwłoki z zapłatą
czynszu co najmniej za dwa pełne okresy płatności, a wynajmujący – bez
uprzedzenia najemcy na piśmie o zamierzonym z tego powodu wypowiedzeniu
najmu bez zachowania terminów wypowiedzenia i bez udzielenia najemcy
dodatkowego terminu miesięcznego do zapłaty zaległego czynszu – wniósł pozew
o natychmiastowe rozwiązanie najmu i orzeczenie eksmisji najemcy z lokalu,
powództwo jest nieuzasadnione. Jednakże sąd nie może oddalić powództwa, jeżeli
stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy wskazuje, że pozwany mimo
wyrażonej w pozwie woli powoda wypowiedzenia najmu bez zachowania terminów
wypowiedzenia i mimo upływu terminu miesięcznego od doręczenia mu pozwu nie
zapłacił zaległego czynszu (zob. OSNCP 1967, nr 6, poz. 102).
Stanowisko takie wyrażane było również w doktrynie. Podkreślano,
że wniesienie pozwu o natychmiastowe rozwiązanie najmu i orzeczenie eksmisji
najemcy można uznać za spełnienie wymagania uprzedzenia najemcy na piśmie
i udzielenia mu dodatkowego miesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu
oraz że interes prawny najemcy będzie dostatecznie chroniony przez to, że wyłączy
się możliwość rozwiązania najmu przed upływem miesiąca od chwili złożenia
najemcy oświadczenia wynajmującego zawierającego uprzedzenie o zamiarze
niezwłocznego wypowiedzenia najmu. Przyjmowano też, że wskazania zawarte
w powołanej uchwale Sądu Najwyższego dotyczą w równej mierze wszelkich
pozasądowych pisemnych wypowiedzeń najmu lokali, w których wynajmujący
oświadcza wolę natychmiastowego rozwiązania najmu z tej przyczyny, że najemca
popadł w zwłokę z zapłatą co najmniej dwóch rat czynszowych. Także takie
9
wypowiedzenia traktować należy jako uprzedzenia o zamiarze wypowiedzenia
najmu po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu miesięcznego.
Podkreślano jednak, że dla zakończenia stosunku najmu wynajmujący będzie
musiał po upływie miesięcznego terminu złożyć jeszcze jedno – tym razem w pełni
skuteczne – wypowiedzenie najmu, art. 687 k.c. odróżnia bowiem oświadczenie
uprzedzające o zamiarze natychmiastowego wypowiedzenia od samego
wypowiedzenia. Wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym nie wymaga jednak
zachowania żadnej formy szczególnej, wobec czego może znaleźć wyraz
w każdym zachowaniu się wynajmującego, które w sposób dostateczny ujawnia
wolę natychmiastowego zakończenia najmu (art. 60 k.c.). Popieranie więc
powództwa o eksmisję po upływie miesiąca może być uznane za definitywne
wypowiedzenie najmu.
Podzielając przedstawiony kierunek wykładni, trzeba stwierdzić, że brak
argumentów przemawiających za udzieleniem dzierżawcy niewywiązującemu się
ze swych obowiązków dalej idącej ochrony od tej, z której korzysta najemca lokalu.
Art. 703 zd. drugie k.c., wprowadzający obowiązek udzielenia dzierżawcy
dodatkowego trzymiesięcznego terminu do zapłaty zaległego czynszu ma na celu
wyłącznie ochronę interesów dzierżawcy. Wynika z niego jedynie zakaz ustalania
krótszego od trzymiesięcznego terminu dodatkowego do zapłaty zaległego
czynszu. Interes dzierżawcy będzie więc wystarczająco chroniony przez to,
że wyłączy się możliwość rozwiązania umowy przed upływem trzech miesięcy od
uprzedzenia dzierżawcy o zamiarze niezwłocznego wypowiedzenia dzierżawy.
Postulowana zatem przez skarżącą sankcja bezwzględniej nieważności
wypowiedzenia dokonanego z naruszeniem art. 703 zd. drugie k.c. nie byłaby
uzasadniona z punktu widzenia funkcji tego przepisu.
W sytuacji, w której powód złożył oświadczenie o niezwłocznym
wypowiedzeniu umowy o oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania, bez
dopełnienia obowiązku przewidzianego w art. 703 zd. drugie k.c., i zażądał zwrotu
przedmiotu tej umowy, trzeba przyjąć, że uczynił zadość obowiązkowi uprzedzenia
o zamiarze wypowiedzenia po bezskutecznym upływie dodatkowego
trzymiesięcznego terminu. Skarżąca nie uregulowała zaległych świadczeń w ciągu
trzech miesięcy od złożenia jej wspomnianego oświadczenia, a późniejsze
10
działania powoda, łącznie z wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie, w sposób
dostateczny ujawniły jego wolę natychmiastowego rozwiązania umowy z dnia
22 grudnia 2000 r. Trzeba podkreślić, iż skarżąca nie kwestionowała tego,
że oświadczenie z dnia 21 marca 2007 r. o niezwłocznym wypowiedzeniu umowy
zostało jej przez powoda złożone.
Zarzut naruszenia art. 353 1
k.c. przez przyjęcie, że postanowienia § 15 lit. a)
i g) umowy nie sprzeciwiają się przepisom ustawy oraz właściwości (naturze)
stosunku umownego łączącego strony, nie może odnieść zamierzonego skutku,
ponieważ skuteczność dokonanego przez powoda wypowiedzenia umowy bez
zachowania terminu wypowiedzenia była przez Sądy Orzekające oceniana na
podstawie przesłanek określonych w art. 703 k.c., a nie na podstawie
zakwestionowanych przez skarżącą postanowień umowy.
Trzeba jednak dodać, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lipca 2010 r.,
IV CSK 33/10 (nie publ.), po dokonaniu analizy dotychczasowego orzecznictwa
oraz poglądów prezentowanych w doktrynie, stanął na stanowisku, że art. 703 k.c.
jest przepisem względnie obowiązującym, w związku z czym strony umowy
dzierżawy mogą odmiennie uregulować skutki zwłoki dzierżawcy z zapłatą czynszu,
a powołany przepis ma zastosowanie tylko wtedy, gdy strony nie zawarły w tej
kwestii żadnych postanowień. Przyjęcie tego stanowiska oznaczałoby, że dokonane
przez powoda wypowiedzenie umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia,
z powołaniem się na postanowienia zarówno § 15 lit. a), jak i § 15 lit. g) umowy,
było skuteczne bez udzielenia skarżącej dodatkowego trzymiesięcznego terminu do
zapłaty zaległego czynszu.
Pozbawiony racji jest też zarzut naruszenia art. 5 k.c. przez przyjęcie,
że negatywną przesłanką stwierdzenia nadużycia prawa przez powoda jest
pasywność skarżącej, polegająca na nieskorzystaniu przez nią z możliwości obrony
swych praw. W uzasadnieniu tego zarzutu skarżąca przytoczyła nowe okoliczności,
które nie znajdują odzwierciedlenia w ustaleniach faktycznych przyjętych przez Sąd
Apelacyjny za podstawę wyroku. Okoliczności te pozostać muszą bez znaczenia,
zgodnie bowiem z art. 39813
§ 2 k.p.c., w postępowaniu kasacyjnym nie jest
dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest
11
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia.
Oceniając zasadność odmowy uznania dokonanego przez powoda
wypowiedzenia za nadużycie prawa, trzeba podkreślić, że unormowanie art. 5 k.c.
ma charakter wyjątkowy i znajduje zastosowanie tylko w wypadku zajścia
okoliczności rażących i nieakceptowanych ze względów aksjologicznych.
Nie jest wskazaniem takiej okoliczności powołanie się przez skarżącą na
podwyższenie opłat legalizacyjnych. Gdyby istotnie oznaczało ono nadzwyczajną
zmianę stosunków, powodującą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia,
skarżąca po 2001 r. skorzystałaby z możliwości powołania się na art. 3571
k.c.
Nie miała wprawdzie obowiązku występowania z odnośnym żądaniem, jednak bez
przejawienia przez nią takiej inicjatywy powód miał prawo oczekiwać spełnienia
świadczenia w wysokości określonej w umowie.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną, postanawiając o kosztach postępowania kasacyjnego po
myśli art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99 w związku z art. 391 § 1 i 39821
k.p.c.
jz