Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 16 GRUDNIA 2010 R.
WZ 57/10
W sytuacji, w której wbrew nakazowi wynikającemu z art. 94 § 1 pkt 5
k.p.k., zaskarżone postanowienie sądu pierwszej instancji nie zawiera uza-
sadnienia, a w zażaleniu nie podnosi się zarzutu obrazy tego przepisu
prawa procesowego, tylko wprost kwestionuje trafność konkretnego roz-
strzygnięcia, natomiast bez poznania motywów tego rozstrzygnięcia nie
można wypowiedzieć się co do jego zasadności, sąd odwoławczy może, w
drodze analogii, na podstawie art. 449a k.p.k. zwrócić sprawę sądowi
pierwszej instancji w celu sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego posta-
nowienia.
Przewodniczący: sędzia SN W. Błuś.
Sędziowie SN: E. Matwijów, A. Tomczyk (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy w sprawie płk. rez. Gerarda C. i in., oskarżonych o
popełnienie przestępstwa określonego w art. 296 § 2 k.k. i in., rozpoznając
w Izbie Wojskowej na posiedzeniu, bez udziału stron, w dniu 16 grudnia
2010 r., zażalenie obrońcy oskarżonych na postanowienie Wojskowego
Sądu Okręgowego w W. z dnia 18 listopada 2010 r.,
z w r ó c i ł sprawę Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w W. w celu spo-
rządzenia uzasadnienia zaskarżonego postanowienia.
U Z A S A D N I E N I E
2
Na rozprawie w dniu 18 listopada 2010 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w
W. postanowił „stwierdzić sprzeczność interesów pomiędzy oskarżonymi w
zakresie zarzutu z pkt. 4 aktu oskarżenia w stosunku do oskarżonego Ge-
rarda C. i pkt. 2 aktu oskarżenia w odniesieniu do oskarżonego Jana K. i w
związku z powyższym postanowił zobowiązać oskarżonego K. do powia-
domienia swojego obrońcy, iż jego obecność jest niezbędna do wygłosze-
nia mowy końcowej w sprawie, a jeżeli adw. Andrzej M. chciałby ustanowić
substytuta, to musi to być inny obrońca niż adw. Marek Z.”
Stanowiska tego – zawartego w protokole rozprawy – w ogóle nie
uzasadnił. Wbrew obowiązkowi, nie pouczył też stron o zaskarżalności cy-
towanego postanowienia.
Postanowienie to zaskarżył adw. Marek Z. – obrońca oskarżonego
Gerarda C. i zarzucając naruszenie art. 85 § 1 k.p.k., poprzez błędne
uznanie, że pomiędzy interesami oskarżonych zachodzi sprzeczność,
wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia. Podkreślił, że w jego ocenie
sprzeczność interesów owych oskarżonych w sprawie niniejszej nie zacho-
dzi i wywiódł, iż konsekwencją zaskarżonego postanowienia „za nieważne
powinny być uznane wszystkie czynności dokonane przez sąd w tym po-
stępowaniu, podczas których adw. Andrzeja M. zastępował adw. Marek Z.”
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Jak już wyżej zaznaczono, zaskarżone postanowienie nie zawiera
uzasadnienia, nie wiadomo więc czym kierował się Wojskowy Sąd Okrę-
gowy w W. podejmując taką decyzję i dlaczego obecność adw. Andrzeja M.
lub innego jego substytuta niż adw. Marek Z. uznał za obowiązkową jedy-
nie do wygłoszenia mowy końcowej. Z tego samego powodu nie można
ocenić argumentacji zawartej w uzasadnieniu skargi, w szczególności jej
kompletności, bowiem i ona nie może się odnosić do nieistniejących moty-
wów orzeczenia sądu.
3
W zaistniałej sytuacji zaskarżone postanowienie nie może zostać
poddane kontroli odwoławczej. Nie można też przyznać racji skarżącemu,
bowiem sformułowany w zażaleniu zarzut dotyczy błędnego zastosowania
podstawy rozstrzygnięcia, nie zaś braku uzasadnienia zaskarżonej decyzji.
Sąd odwoławczy natomiast – co do zasady – rozpoznaje skargę w grani-
cach środka odwoławczego, a więc w granicach podniesionych zarzutów.
Brak uzasadnienia orzeczenia i wywołany tym brak możliwości dokonania
kontroli instancyjnej nie jest okolicznością wymienioną w art. 439 § 1 k.p.k.,
nie może więc spowodować uchylenia zaskarżonego orzeczenia, niezależ-
nie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.
Nie jest wreszcie możliwe przyjęcie, że uzasadnieniem podstawy za-
skarżonej decyzji Wojskowego Sądu Okręgowego w W. są motywy posta-
nowienia tego Sądu z dnia 26 listopada 2010 r., przekazującego zażalenie
do rozpoznania Sądowi Najwyższemu, wydanego na podstawie art. 463 §
1 k.p.k.
Analiza przepisów Kodeksu postępowania karnego wykazuje brak
kazuistycznej regulacji, nakazującej podjęcie konkretnych czynności w celu
rozwiązania opisanej sytuacji. Najwyraźniej ustawodawca nie przewidział,
że sąd nie sporządzi uzasadnienia orzeczenia w sytuacji, w której ciąży na
nim taki obowiązek oraz, że strona, niezadowolona z rozstrzygnięcia, nie
będzie podnosiła w skardze zarzutu naruszenia tego właśnie obowiązku.
W zaistniałej sytuacji najbardziej racjonalnym rozwiązaniem wydaje
się analogiczne zastosowanie instytucji przewidzianej w art. 449a k.p.k.
Wprawdzie dotyczy ona zwrotu sprawy sądowi pierwszej instancji w celu
sporządzenia uzasadnienia wyroku w niezbędnym zakresie i to jedynie w
wypadku określonym w art. 423 § 1a k.p.k., ale skoro uzupełnienie braku-
jącego uzasadnienia postanowienia ma zapewnić prawidłowe orzekanie w
niniejszej sprawie, to jeżeli można żądać sporządzenia uzasadnienia wyro-
ku, tym bardziej można żądać sporządzenia uzasadnienia postanowienia.
4
Zasadność przedstawionego wnioskowania wzmacnia niekwestionowane,
a wypracowane w orzecznictwie sądowym, określenie wymagań jakim od-
powiadać powinno uzasadnienie postanowienia. Wymagania te nie są
przecież uregulowane w ustawie procesowej, ale – najogólniej rzecz ujmu-
jąc – uzasadnienie postanowienia (zgodnie z tym orzecznictwem), powinno
zawierać elementy określone dla uzasadnienia wyroku w art. 424 § 1 pkt 1 i
2 k.p.k. (szerzej: J. Grajewski, L. K. Paprzycki, S. Steinborn, Kodeks po-
stępowania karnego. Komentarz, Tom I, tezy 8, 9 do art. 98, Warszawa
2010 i przywołane tam orzecznictwo).
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy zwrócił sprawę Wojsko-
wemu Sądowi Okręgowemu w W. celem sporządzenia uzasadnienia za-
skarżonego postanowienia. Konieczne też będzie doręczenie z urzędu od-
pisu tego uzasadnienia skarżącemu dla umożliwienia mu uzupełnienia ar-
gumentacji zażalenia w odniesieniu do motywów kwestionowanej decyzji
sądu, bądź – czego nie można wykluczyć – zajęcia stanowiska co do bytu
środka odwoławczego w ogóle.