Pełny tekst orzeczenia

Sygn.akt IV KK 312/10
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 19 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2011 r.
sprawy S. D.
skazanego za popełnienie przestępstwa z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 roku o ochronie zwierząt,
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego,
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 31 marca 2010 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 6 stycznia 2009 r.,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. obciążyć skazanego S. D. kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 6 stycznia 2009 roku
2
I. uznał E. K. i S. D. za winnych tego, że w okresie od stycznia 2006 r.,
daty bliżej nieustalonej, do 15 marca 2006 r. w K., gminy i powiatu k.,
województwa ś., na terenie kwater łąkowych, oraz w pobliżu S.,
powiat o., woj. Ł., działając wspólnie, poprzez stosowanie okrutnych
metod hodowli, znęcali się nad 26 końmi, przy czym E. K. poprzez
świadome dopuszczenie do utrzymywania ich przez S. D. w
niewłaściwych warunkach bytowania – na odkrytej przestrzeni oraz
bez zapewnienia im dostatecznej ilości wody i pożywienia, w
następstwie czego, w rezultacie wycieńczenia i wygłodzenia co
najmniej 6 koni poniosło śmierć, co stanowi przestępstwo z art. 35 ust.
1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. Nr
111, poz. 724 ze zm.), za które na podstawie powołanego przepisu
wymierzył E. K. karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, zaś S. D.
karę roku pozbawienia wolności;
II. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
wymierzonych oskarżonym kar pozbawienia wolności warunkowo
zawiesił:
- E. K. na 3 lata tytułem próby,
- S. D. na 5 lat tytułem próby;
III. na podstawie art. 71 § 1 k.k. i art. 33 § 1 i 3 k.k. wymierzył obojgu
oskarżonym kary grzywny:
- E. K. w wysokości 80 stawek dziennych po 30 zł każda,
- S. D. w wysokości 100 stawek dziennych po 40 zł każda;
IV. na podstawie art. 35 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt orzekł wobec
obojga oskarżonych przepadek 13 odebranych im koni przekazanych
do stajni S. S. w S. wraz z przychówkiem od nich pochodzącym;
V. na podstawie art. 35 ust. 4 ustawy o ochronie zwierząt orzekł wobec
obojga oskarżonych zakaz prowadzenia działalności związanej z
3
hodowlą koni, wobec E. K. na okres 3 lat, zaś wobec S. D. na okres 5
lat;
VI. zasądził od Skarbu Państwa wynagrodzenie na rzecz obrońcy z urzędu
oskarżonych;
VII. zasądził od obojga oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa część
kosztów sądowych, zwalniając ich na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. od
ponoszenia wydatków związanych z ustanowieniem w sprawie
obrońcy z urzędu.
Wyrok ten został zaskarżony apelacjami przez pełnomocnika oskarżyciela
posiłkowego Komitetu Pomocy dla Zwierząt z siedzibą w T., oskarżonych oraz
ich obrońcę.
Obrońca E. K. i S. D. zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i
mający wpływ na jego treść, polegający na stwierdzeniu, że oskarżeni
dopuścili się czynu zarzucanego im w akcie oskarżenia, mimo poważnych
wątpliwości w tym względzie wynikających z wyjaśnień oskarżonych i
zeznań świadków, podczas gdy rzetelna i oparta na zasadach logicznego
rozumowania i doświadczenia życiowego ocena całego zgromadzonego
materiału dowodowego prowadzi do zupełnie przeciwnych wniosków;
- obrazę przepisu art. 4, art. 5 § 2 i 7 k.p.k. poprzez zupełnie dowolną ocenę
dowodów, rozstrzygnięcie nie dających się usunąć wątpliwości na
niekorzyść oskarżonych, uwzględnienie wyłącznie okoliczności dla
oskarżonych niekorzystnych z pominięciem tych przemawiających na ich
korzyść,
oraz ewentualnie, z ostrożności procesowej:
- rażącą niewspółmierność (surowość) kary.
Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie
oskarżonych lub poprzez wymierzenie oskarżonym kar pozbawienia wolności w
zmniejszonym rozmiarze.
4
Oskarżony S. D. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę art. 4 k.p.k., art.
5 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 6 k.p.k. Z uzasadnienia apelacji wynika, że zdaniem
oskarżonego doszło do obrazy art. 6 k.p.k., bowiem m. in. odmówiono mu
doręczenia opinii biegłego Z. K. oraz uzasadnienia wyroku w tłumaczeniu na
język angielski, natomiast zasada domniemania niewinności łamana była wobec
niego od początku prowadzonego postępowania przygotowawczego, czego
dowodem były wypowiedzi policjantów i prokuratorów oraz wydawane
orzeczenia przez Sąd Rejonowy i decyzje organów administracji publicznej, w
których używano stwierdzeń dotyczących jego winy, co spowodowało
usankcjonowanie winy na długo przed zapadnięciem prawomocnego wyroku w
toczącej się sprawie karnej. Wobec powyższego oskarżony wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przeprowadzenie postępowania sądowego przez
obiektywny sąd, przy zachowaniu podstawowych praw oskarżonego oraz
podstawowych gwarancji uczciwego procesu.
Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego Komitetu Pomocy dla Zwierząt z
siedzibą w T. zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonych w części dotyczącej
orzeczenia o karze i wyrokowi temu zarzucił na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k.
rażącą niewspółmierność kary wymierzonej S. D. i E. K. w stosunku do stopnia
społecznej szkodliwości oraz winy, wynikającą z orzeczenia zbyt niskiej kary,
co powoduje, że kara ta nie spełnia swej funkcji w zakresie prewencji ogólnej i
szczególnej i nie zaspakaja społecznego poczucia sprawiedliwości. Podnosząc
powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę wyroku w pkt. I jego sentencji
poprzez wymierzenie S. D. i E. K. kary bezwzględnej pozbawienia wolności, a
w pozostałym zakresie o zwiększenie kary grzywny oraz zasądzenie nawiązki na
rzecz dowolnej organizacji zajmującej się obroną i ochroną prawa zwierząt.
Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 31 marca 2010 roku:
I. uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej E. K. i sprawę w tym
zakresie przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu;
II. zmienił zaskarżony wyrok w części dotyczącej S. D., w ten sposób, że
5
1. w odniesieniu do opisu czynu przypisanego oskarżonemu, ustalił iż
S. D., w okresie od stycznia 2006 roku, daty bliżej nieustalonej, do
dnia 15 marca 2006 roku w K. woj. Ś. i w S. woj. Ł., znęcał się nad
26 końmi, poprzez stosowanie okrutnych metod w hodowli,
polegających na przetrzymywaniu koni w niewłaściwych
warunkach tj. na odkrytej przestrzeni oraz bez zapewnienia
dostatecznej ilości wody i pożywienia, co skutkowało ich
wycieńczeniem i wygłodzeniem;
2. uchylił punkty II i III zaskarżonego wyroku, dotyczące
warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności
oraz orzeczenia kary grzywny;
3. uchylił punkt VII zaskarżonego wyroku, dotyczący kosztów
sądowych, należących do S. D.;
4. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 180
złotych tytułem opłaty za obie instancje;
III. w pozostałej części zaskarżony wyrok, co do S. D. utrzymał w mocy;
IV. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu wynagrodzenie
za obronę oskarżonych w postępowaniu odwoławczym;
V. zasądził od S. D. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 6635,02 zł tytułem
części wydatków poniesionych przed sądem I i II instancji, zaś w
pozostałym zakresie zwolnił oskarżonego od ich ponoszenia.
Od powyższego wyroku kasację wywiódł obrońca skazanego zarzucając
rażące naruszenia prawa, mogące mieć wpływ na jego treść:
I. w odniesieniu do czynu przypisanego S. D. – naruszenie zasady
bezstronności, zasady „in dubio pro reo”, jak również zasady
swobodnej oceny dowodów (art. 4 k.p.k., art. 5 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 7
k.p.k.) – przez uznanie w/w oskarżonego za winnego popełnienia
czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia, mimo poważnych
wątpliwości w tym zakresie;
6
II. rażące naruszenie prawa materialnego, mogące mieć wpływ na treść
wyroku, a mianowicie naruszenie normy art. 35 ust. 1 ustawy z 21
sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt w zw. z art. 6 tejże ustawy
poprzez uznanie, że metoda hodowli stosowana przez S. D. tj. chów
bezstajenny jest metodą okrutną w hodowli zwierząt;
III. rażące naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ
na treść orzeczenia tj. art. 6 k.p.k. poprzez m.in. niezapewnienie
oskarżonemu tłumaczenia na język angielski uzasadnienia wyroku.
Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o:
- uchylenie pkt. II wyroku Sądu Okręgowego z 31 marca 2010 r.
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego z dnia 6 stycznia 2009 r. w
części dotyczącej S. D.,
- zwolnienie S. D. od poniesienia kosztów sądowych w sprawie.
Prokurator Prokuratury Okręgowej, w pisemnej odpowiedzi na kasację
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona przez obrońcę S. D. jest oczywiście bezzasadna,
jednakże z uwagi na złożony przez skazanego wniosek w trybie art. 535 § 3
k.p.k. o sporządzenie uzasadnienia postanowienia, Sąd Najwyższy ustosunkuje
się do zarzutów podniesionych w tej kasacji.
Przede wszystkim należy zauważyć, że podniesiony zarzut w skardze
kasacyjnej naruszenia przepisów postępowania art. 4 k.p.k., art. 5 § 1 i 2 k.p.k.
oraz art. 7 k.p.k. zbieżny jest z zarzutami będącymi przedmiotem
wcześniejszych środków odwoławczych, jakimi były apelacje oskarżonego oraz
jego obrońcy wniesione od wyroku Sądu I instancji. Również argumenty
podniesione w uzasadnieniach tych środków zaskarżenia są podobne i
sprowadzają się w istocie do polemiki z ustaleniami stanu faktycznego
dokonanymi przez Sąd I instancji. Tak sformułowane zarzuty godzą bowiem w
treść rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego i taka kasacja sprzeczna jest z
7
wymogiem art. 519 k.p.k., nadto stanowi próbę skłonienia Sądu Najwyższego
do ponownej weryfikacji ustaleń faktycznych w sprawie, co również sprzeczne
jest z obowiązującymi przepisami prawa procesowego. Analiza uzasadnienia
orzeczenia Sądu Okręgowego pozwala natomiast jednoznacznie stwierdzić, że
Sąd ten rozważył w sposób prawidłowy, logiczny oraz zgodny z procedurą
karną zarzuty wskazane w obu apelacjach i do zarzutów tych odniósł się w
sposób wyczerpujący. Przy ocenie kasacji obrońcy skazanego nie można
pomijać również tego, że żaden z zarzutów nie jest skierowany bezpośrednio
przeciwko orzeczeniu Sądu odwoławczego, a z uzasadnienia skargi kasacyjnej
nie wynika również, aby zdaniem skarżącego, tenże Sąd naruszył przepisy art.
433 § 2 k.p.k. lub 457 § 3 k.p.k.
Rozważając zarzut rażącego naruszenia art. 6 k.p.k. poprzez
niezapewnienie skazanemu tłumaczenia na język angielski uzasadnienia wyroku
Sądu I instancji, to należy zauważyć, że zarzut ten, jak i zawarta na jego
poparcie argumentacja w uzasadnieniu kasacji, stanowią powielenie apelacji
skazanego. Sąd odwoławczy odniósł się do tego zarzutu w sposób bardzo
wnikliwy, a jego argumentacja wskazująca, że prawo oskarżonego do obrony
nie zostało naruszone przez Sąd I instancji, jest przekonująca. Przypomnieć w
tym miejscu jedynie należy, że zgodnie z treścią art. 72 § 3 k.p.k., oskarżonemu
który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, należy doręczyć
wraz z tłumaczeniem postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie
zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenie podlegające zaskarżeniu lub kończące
postępowanie. Przepis ten spełnia więc rolę gwarancyjną w zakresie
udostępniania osobie, która nie włada językiem polskim, podstawowych
dokumentów procesowych w znanym jej języku, stanowiąc realizację
minimalnych standardów demokratycznego systemu prawnego, gwarantujących
rzetelny proces, w tym prawo do obrony. Analiza akt wskazuje, że wymogi te w
przedmiotowej sprawie zostały spełnione. S. D. został doręczony odpis wyroku
Sądu I instancji z pouczeniem o trybie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia,
8
wraz z tłumaczeniem tych dokumentów na język angielski. Został mu również
doręczony odpis apelacji oskarżyciela posiłkowego wraz z tłumaczeniem, co
było wyrazem lojalności procesowej i pozwalało oskarżonemu na ewentualne
ustosunkowanie się do stanowiska wyrażonego w tej apelacji. Podkreślić
natomiast należy, że wyżej wskazany przepis art. 72 § 3 k.p.k. nie nakazuje
doręczania oskarżonym uzasadnień orzeczeń, o których mowa w tym przepisie,
jak również taki obowiązek nie wynika z żadnego innego obowiązującego
przepisu.
W kontekście zarzutu kasacyjnego obrazy art. 6 k.p.k. trzeba też dodać, że
w trakcie całego postępowania oskarżony korzystał z pomocy obrońcy, a
tłumacz języka angielskiego był obecny na wszystkich terminach rozprawy
zarówno przed Sądem I instancji jak i Sądem II instancji, a nadto wszelkie
pisma, w tym środki zaskarżenia, w toku całego postępowania, skazany
przedkładał w języku polskim. Słusznie więc Sąd Okręgowy, w okolicznościach
niniejszej sprawy, nie dopatrzył się naruszenia prawa oskarżonego do obrony
oraz rzetelnego procesu, wynikających z art. 6 k.p.k. oraz przepisów
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia prawa materialnego
konieczne jest przypomnienie, że nie można w środku zaskarżenia, w tym w
kasacji, podnosić równocześnie zarówno zarzutów obrazy procedury karnej jak i
przepisów prawa karnego materialnego. Podstawę do formułowania zarzutu
obrazy prawa materialnego daje bowiem tylko niewłaściwa subsumcja
niekwestionowanych ustaleń faktycznych pod przepis tego prawa. Pomijając
błędne sformułowanie kasacji, należy dodatkowo stwierdzić, że ten zarzut jest
niczym innym jak powtórzeniem stawianego w apelacji obrońcy zarzutu błędu
w ustaleniach faktycznych, o czym przekonują uzasadnienia obu środków
zaskarżenia. Tego rodzaju zabieg jest niezgodny z obowiązującymi przepisami
regulującymi postępowanie kasacyjne. W związku z tym stwierdzić jedynie
należy, że w świetle prawidłowo dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń
9
faktycznych, a co zostało ocenione i przeanalizowane bardzo wnikliwie oraz
zaakceptowane przez Sąd odwoławczy, brak jest podstaw do stawiania zarzutu
naruszenia prawa materialnego, tj. art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997
r. o ochronie zwierząt. Wbrew twierdzeniom obrońcy, żaden z Sądów
rozpoznających przedmiotową sprawę nie twierdził, że „chów koni bezstajenny
jest metodą okrutną w hodowli zwierząt”. Oczywistym jest bowiem, że
utrzymywanie zwierząt gospodarskich, w tym koni, w systemie otwartym jest
dozwolone i w okresie objętym zarzutem, obowiązywało w tym zakresie
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 września 2003 r. w
sprawie minimalnych warunków utrzymywania poszczególnych gatunków
zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 167, poz. 1629). W trakcie postępowania nie
kwestionowano tego również, że powierzchnia łąk, na których utrzymywane
były konie, spełniała wymagania wynikające z tego rozporządzenia. Z ustaleń
poczynionych w niniejszej sprawie wynikało, że skazany nie realizował
przewidzianego przepisami prawa ciążącego na nim, jako hodowcy, obowiązku
karmienia i pojenia zwierząt, przebywających w systemie otwartym.
Przypomnieć należy, że był to okres zimowy, w którym panowały bardzo złe
warunki pogodowe, w wyniku czego zamarzała woda w rzece, a łąki były
pokryte śniegiem i lodem. Konie nie były jednak pojone, w wyniku czego
cierpiały na brak wody, dokarmiane były natomiast jedynie wybiórczo i to w
stopniu niezadowalającym. Słusznie wskazał więc Sąd odwoławczy, że
dokonywanie przez obronę oceny zachowania oskarżonego, a konkretnie
sposobu i zakresu wywiązywania się przez niego z obowiązku pojenia i
dokarmiania koni, tylko przez pryzmat powierzchni łąk, na których były
przetrzymywane, jest nieporozumieniem.
Sąd Najwyższy obciążył skazanego S. D. kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego w oparciu o przepis art. 636 § 1 k.p.k.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej postanowienia.