III CSK 54/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:23-05-2013
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CSK 54/10
POSTANOWIENIE
Dnia 12 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa E. S. reprezentowanej przez kuratora Z. S.
przeciwko J. K. i Z. K.
o ustalenie nieważności umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 września 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 15 września 2009 r. uchylił wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 30 marca 2009 r., i odrzucił pozew E. S.,
reprezentowanej przez kuratora w osobie Z. S., o ustalenie, że bliżej określona
umowa sprzedaży nieruchomości jest nieważna. Stanął na stanowisku, opartym na
poglądzie dominującym w literaturze prawniczej, że skoro sąd opiekuńczy,
ustanawiając kuratora dla ubezwłasnowolnionej częściowo powódki, nie przyznał
kuratorowi uprawnień przewidzianych w art. 181 § 1 k.r.o., to nie jest on uprawniony
do jej reprezentowania w niniejszym postępowaniu
Skarga kasacyjna powódki od postanowienia Sądu Apelacyjnego zawiera
zarzut naruszenia art. 181 § 1 k.r.o., i zmierza do uchylenia tego orzeczenia oraz
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnieniem, czy kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest
uprawniony do działania za nią w procesie w sprawach wynikłych z czynności
prawnych przewidzianych w art. 17 k.c., w sytuacji, gdy sąd opiekuńczy nie
przyznał mu uprawnień określonych w art. 181 § 1 k.r.o., zajmował się Sąd
Najwyższy w orzeczeniach z 8.II.1970 r. (OSNCP 1971, nr 6, poz. 104) oraz z dnia
30.IX.1997 r. (OSNCP 1978, nr 11, poz. 204). W orzeczeniach tych Sąd Najwyższy
zagadnienie to rozstrzygnął pozytywnie stwierdzając jednocześnie, że kurator tej
osoby jest uprawniony do działania za nią w procesie, choćby postanowienie sądu
opiekuńczego nie zawierało upoważnienia kuratora do reprezentowania osoby
częściowo ubezwłasnowolnionej.
Orzeczenia powyższe zostały poddane krytyce w literaturze prawniczej,
jednakże Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela zawarte w nich stanowisko
i poniżej odwołuje się do motywów, które legły u jego podłoża.
Wykładnia art. 66 k.p.c. w związku z art. 65 § 2 k.p.c. prowadzi do wniosku,
że zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie
zdolności do czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności
3
w sprawach wynikających z czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby
dokonywać samodzielnie. W tym więc zakresie osoba ta musi być reprezentowana
przez swego przedstawiciela.
Niepodobna przyjąć, że w wypadku częściowego ubezwłasnowolnienia
istnieje luka w prawie, polegająca na tym, że chociaż osoba częściowo
ubezwłasnowolniona powinna być w pewnych sytuacjach reprezentowana przez
swego przedstawiciela, osoby tego przedstawiciela brak. Przeciwnie, należy
przyjąć, że w tym zakresie przedstawicielem ustawowym osoby częściowo
ubezwłasnowolnionej jest jej kurator ustanowiony zgodnie z art. 16 § 2 k.c., i że nie
jest mu w tym celu potrzebne szczególne upoważnienie sądu opiekuńczego.
Przepis art. 181 § 1 k.r.o. przewidujący, że sąd opiekuńczy może upoważnić
kuratora do reprezentowania osoby częściowo ubezwłasnowolnionej i do
zarządzania jej majątkiem, oznacza tylko możliwość rozszerzenia uprawnień
kuratora poza ramy przedstawicielstwa wynikającego z innych przepisów prawa,
nie może zaś być interpretowany w tym sensie, że kurator, któremu sąd opiekuńczy
nie przyznał uprawnień przewidzianych w art. 181 § 1 k.r.o., nie może być
przedstawicielem osoby częściowo ubezwłasnowolnionej nawet w tym zakresie,
który wynika z przepisów prawa cywilnego materialnego i formalnego.
Skoro Sąd Apelacyjny wyszedł z odmiennych założeń, zaskarżone
postanowienie nie mogło się ostać. Z tych przyczyn, Sąd Najwyższy orzekł jak
w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 12 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marian Kocon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Dariusz Dończyk
w sprawie z powództwa E. S. reprezentowanej przez kuratora Z. S.
przeciwko J. K. i Z. K.
o ustalenie nieważności umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 15 września 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 15 września 2009 r. uchylił wyrok
Sądu Okręgowego z dnia 30 marca 2009 r., i odrzucił pozew E. S.,
reprezentowanej przez kuratora w osobie Z. S., o ustalenie, że bliżej określona
umowa sprzedaży nieruchomości jest nieważna. Stanął na stanowisku, opartym na
poglądzie dominującym w literaturze prawniczej, że skoro sąd opiekuńczy,
ustanawiając kuratora dla ubezwłasnowolnionej częściowo powódki, nie przyznał
kuratorowi uprawnień przewidzianych w art. 181 § 1 k.r.o., to nie jest on uprawniony
do jej reprezentowania w niniejszym postępowaniu
Skarga kasacyjna powódki od postanowienia Sądu Apelacyjnego zawiera
zarzut naruszenia art. 181 § 1 k.r.o., i zmierza do uchylenia tego orzeczenia oraz
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnieniem, czy kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest
uprawniony do działania za nią w procesie w sprawach wynikłych z czynności
prawnych przewidzianych w art. 17 k.c., w sytuacji, gdy sąd opiekuńczy nie
przyznał mu uprawnień określonych w art. 181 § 1 k.r.o., zajmował się Sąd
Najwyższy w orzeczeniach z 8.II.1970 r. (OSNCP 1971, nr 6, poz. 104) oraz z dnia
30.IX.1997 r. (OSNCP 1978, nr 11, poz. 204). W orzeczeniach tych Sąd Najwyższy
zagadnienie to rozstrzygnął pozytywnie stwierdzając jednocześnie, że kurator tej
osoby jest uprawniony do działania za nią w procesie, choćby postanowienie sądu
opiekuńczego nie zawierało upoważnienia kuratora do reprezentowania osoby
częściowo ubezwłasnowolnionej.
Orzeczenia powyższe zostały poddane krytyce w literaturze prawniczej,
jednakże Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela zawarte w nich stanowisko
i poniżej odwołuje się do motywów, które legły u jego podłoża.
Wykładnia art. 66 k.p.c. w związku z art. 65 § 2 k.p.c. prowadzi do wniosku,
że zdolności procesowej nie posiada nie tylko osoba pozbawiona całkowicie
zdolności do czynności prawnych, ale także osoba ograniczona w tej zdolności
3
w sprawach wynikających z czynności prawnych, których osoba ta nie mogłaby
dokonywać samodzielnie. W tym więc zakresie osoba ta musi być reprezentowana
przez swego przedstawiciela.
Niepodobna przyjąć, że w wypadku częściowego ubezwłasnowolnienia
istnieje luka w prawie, polegająca na tym, że chociaż osoba częściowo
ubezwłasnowolniona powinna być w pewnych sytuacjach reprezentowana przez
swego przedstawiciela, osoby tego przedstawiciela brak. Przeciwnie, należy
przyjąć, że w tym zakresie przedstawicielem ustawowym osoby częściowo
ubezwłasnowolnionej jest jej kurator ustanowiony zgodnie z art. 16 § 2 k.c., i że nie
jest mu w tym celu potrzebne szczególne upoważnienie sądu opiekuńczego.
Przepis art. 181 § 1 k.r.o. przewidujący, że sąd opiekuńczy może upoważnić
kuratora do reprezentowania osoby częściowo ubezwłasnowolnionej i do
zarządzania jej majątkiem, oznacza tylko możliwość rozszerzenia uprawnień
kuratora poza ramy przedstawicielstwa wynikającego z innych przepisów prawa,
nie może zaś być interpretowany w tym sensie, że kurator, któremu sąd opiekuńczy
nie przyznał uprawnień przewidzianych w art. 181 § 1 k.r.o., nie może być
przedstawicielem osoby częściowo ubezwłasnowolnionej nawet w tym zakresie,
który wynika z przepisów prawa cywilnego materialnego i formalnego.
Skoro Sąd Apelacyjny wyszedł z odmiennych założeń, zaskarżone
postanowienie nie mogło się ostać. Z tych przyczyn, Sąd Najwyższy orzekł jak
w postanowieniu.