Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 333/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 maja 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa SKT Spółki z o.
o. we W.
przeciwko RWE P. C. Spółce z o.o. we W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 13 maja 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 marca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w pkt 1 i 2 w części oddalającej
powództwo i apelację o zasądzenie kwoty 78.558, 12 zł
(siedemdziesiąt osiem tysięcy pięćset pięćdziesiąt osiem
złotych i dwanaście groszy) z odsetkami oraz w pkt 3 i 4
w całości i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powód - SKT Sp. z o.o. we W. wniósł o zasądzenie od H. P. Sp. z o.o. we W.
(obecnie RWE P. C. Sp. z o.o.) kwoty 1.071.122,11 zł z odsetkami ustawowymi od
3 września 2003 r. oraz kwoty 27.584.415,93 zł z odsetkami ustawowymi od 31
lipca 2006 r. Kwot tych powód dochodził jako wynagrodzenia (prowizja, koszty
dodatkowe, dodatek z tytułu ryzyka i koszty administracyjne) należnego mu na
podstawie umowy kooperacyjnej z 31 października 1996 r., uzupełnionej
porozumieniem z 19 kwietnia 1999 r., które określały zasady współpracy stron w
opracowywaniu i realizacji projektów budowy i eksploatacji urządzeń
ciepłowniczych na terenie Polski.
Pozwany - RWE P. C. Sp. z o.o. wniósł o oddalenie powództwa i zarzucił, że
nieważne są te postanowienia umowy, które przewidywały obowiązek spełniania na
rzecz powoda tzw. świadczeń dodatkowych w związku z zawarciem umowy
kooperacyjnej i umów eksploatacyjnych dotyczących poszczególnych kotłowni,
bowiem nie mają one odpowiednika w jakichkolwiek świadczeniach powoda.
Umowy, z których powód wywodzi dochodzone roszczenie zostały przez
pozwanego wypowiedziane z przyczyn obciążających powoda. Pozwany podniósł
także zarzut przedawnienia roszczenia na podstawie art. 751 k.c.
Wyrokiem z 30 marca 2005 r. Sąd Okręgowy oddalił powództwo. W
uwzględnieniu apelacji powoda orzeczenie to zostało uchylone przez Sąd
Apelacyjny wyrokiem z 1 marca 2006 r. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd
Okręgowy ustalił, że 31 października 1996 r. powód i poprzednik prawny
pozwanego zawarli na czas nieoznaczony umowę kooperacyjną o współpracy przy
opracowywaniu i realizacji projektów urządzeń ciepłowniczych, uzupełnioną
porozumieniem z 19 kwietnia 1999 r. Strony przyjęły m.in., że uwzględniony w
kalkulacji zgodnie z projektem roczny udział w kosztach zarządzania powoda służy
na pokrycie kosztów poniesionych przez niego przy opracowywaniu polskiego
rynku energetycznego. Pozwany po zleceniu powodowi eksploatacji ciepłowni
zobowiązał się uiszczać prowizję i dodatkowe koszty wobec osób trzecich w
okresie trwania każdej umowy o dostawę ciepła, nie dłużej niż 20 lat od
3
rozpoczęcia dostaw. Pozwany zobowiązał się wypłacać powodowi koszty
administracyjne w okresie trwania umów o dostawę ciepła, a po wypowiedzeniu
umowy eksploatacyjnej tylko wówczas, gdy to on wypowie umowę z zachowaniem
terminu wypowiedzenia bądź też po jego stronie zaistnieje ważny powód do jej
wypowiedzenia. Świadczenia na rzecz powoda były płatne miesięcznie, w ostatnim
dniu roboczym. Umowa zaczęła obowiązywać 1 października 1997 r.
W latach 1999-2000 strony zawarły szereg umów o eksploatację
automatycznych central cieplnych (ACC) - kotłowni zlokalizowanych na terenie D. i
O. Umowy sporządzono według jednego wzorca, a różnice dotyczyły wysokości
miesięcznej opłaty za obsługę kotłowni, okresu związania umową i warunków jej
przedłużenia. Strony określiły obowiązki powoda jako podmiotu eksploatującego
kotłownię i pozwanego, jako właściciela obiektu. W umowach przewidziano
możliwość ich wypowiedzenia z ważnej przyczyny, tj. w razie niewykonania przez
stronę jej zobowiązań pomimo dwukrotnego upomnienia przekazanego listem
poleconym.
Oświadczeniem z 6 czerwca 2002 r. powód wypowiedział pozwanemu
umowy eksploatacyjne dotyczące niektórych kotłowni z uwagi na uniemożliwienie
mu dostępu do tych obiektów. Zażądał przy tym wypłacenia mu prowizji,
dodatkowych kosztów wobec osób trzecich, dodatku za ryzyko prowadzenia
działalności gospodarczej oraz kosztów administracyjnych, łącznie - 962.825,49 zł,
a następnie jeszcze kwoty 2.294.487,26 zł z odsetkami.
Pozwany 19 października 1999 r. złożył oświadczenie o wypowiedzeniu
umowy o współpracy wraz z wszystkim aneksami „z ważnego powodu” ze skutkiem
natychmiastowym, zaś pismami z 29 marca 2002 r. wypowiedział umowy
eksploatacyjne dotyczące konkretnych kotłowni. Powołał się na utratę zaufania do
powoda i rażące naruszenie przez niego obowiązków umownych oraz zabronił
powodowi wstępu do trzech kotłowni w S. i jednej w J.
Sąd Okręgowy przyjął, że to powód skutecznie wypowiedział umowy
eksploatacyjne, ponieważ pozwany rażąco je naruszył odmawiając powodowi
dostępu do kotłowni, nadto powód poprzedził wypowiedzenie dwukrotnym,
listownym upomnieniem, jak wymagały umowy. Jednocześnie Sąd Okręgowy
4
uznał, że przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne nie usprawiedliwiają
dochodzonych roszczeń. Postanowienia umów zobowiązujące pozwanego do
świadczeń na rzecz powoda po rozwiązaniu umów zostały ocenione jako
„bezpodstawne”, bowiem strony określając wzajemne obciążenia wykroczyły poza
wyznaczone przez art. 3531
k.c. granice swobody kontraktowania z uwagi na brak
ekwiwalentności, czy choćby współmierności świadczeń pozwanego na rzecz
powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie dowiódł, że spełnił na rzecz
pozwanego usługi akwizycyjne i nie wykazał roszczenia co do wysokości, skoro nie
przedstawił tabel kursowych NBP, paszportów poszczególnych projektów, wreszcie
dotychczasowego stanu rozliczeń.
Wyrokiem z 3 kwietnia 2009 r. Sąd Okręgowy ponownie oddalił powództwo,
a wyrokiem z 30 marca 2010 r., w częściowym uwzględnieniu apelacji powoda, Sąd
Apelacyjny zmienił ten wyrok Sądu Okręgowego w pkt l w ten sposób, że zasądził
od pozwanego na rzecz powoda 657.151,43 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty
198.436,34 zł od 4 września 2003 r. i od kwoty 458.715,09 zł od 2 sierpnia 2006 r.,
a dalej idące powództwo i apelację oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz
pozwanego 3.224 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego; nakazał
ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda kwotę 246.910 zł tytułem
części należnych Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu opłat od pozwu i
apelacji oraz nakazał pozwanemu, aby zapłacił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu
Okręgowego 50.572 zł tytułem części opłat od pozwu i apelacji, od których powód
był zwolniony.
Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenie, że H. AG w D. zawarł z powodem
umowę kooperacyjną, z której prawa i obowiązki przelane zostały na pozwanego, a
następnie strony postępowania zawarły porozumienie uzupełniające nr 1 do umowy
kooperacyjnej. Sąd Apelacyjny uznał, że treść tych umów jest jasna, niezależnie od
pewnych różnic w wykonanych na zlecenie obu stron tłumaczeniach ich tekstów.
Sąd Apelacyjny nie zgodził się z oceną Sądu Okręgowego, że § 5 zawartego przez
strony porozumienia uzupełniającego umowę kooperacyjną jest nieważny. Ocena
ważności postanowień umownych przez pryzmat okoliczności faktycznych
zaistniałych po ich zawarciu nie jest dopuszczalna. O ważności postanowień
zapisanych w § 5 porozumienia uzupełniającego umowę kooperacyjną nie można
5
zatem wnioskować na podstawie sposobu wykonywania tej umowy oraz zawartych
później umów eksploatacyjnych. Treść postanowień § 5 porozumienia
uzupełniającego umowę nie była - zdaniem Sądu Apelacyjnego - sprzeczna z
właściwością stosunku nawiązanego tą umową, a jednoznaczność treści i celu
umów wyłączała potrzebę innej ich wykładni niż literalna. W umowie strony
wskazały, że pozwany nawiązał współpracę z powodem po to, by ten ułatwił mu
wejście na polski rynek usług ciepłowniczych. Powód przyjął na siebie obowiązki
organizatora, a następnie i współwykonawcy przedsięwzięcia, którego
uwieńczeniem były zawarte z polskimi odbiorcami wieloletnie umowy o dostawę
ciepła. Późniejsze wypowiedzenie umowy i uzupełniającego ją porozumienia nie
dotyczyło projektów już zrealizowanych wspólnym wysiłkiem. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, obowiązek zaspokojenia przewidzianych w § 5 roszczeń powoda nie
jest uzależniony od wykazania przez niego rodzaju, zakresu i należytej jakości
usług spełnionych w początkowej fazie realizacji projektów i po rozwiązaniu umów o
eksploatację. Świadczenia zastrzeżone na rzecz powoda w § 5 porozumienia
uzupełniającego wynikają ze specyfiki i celu umowy kooperacyjnej i przybierają
charakter zryczałtowanego, rozłożonego w czasie ekwiwalentu jego
zaangażowania (również finansowego) w realizację zamierzeń inwestycyjnych
pozwanego. Umowę kooperacyjną i uzupełniające ją porozumienie zawierały
podmioty gospodarcze, a to wyklucza przyjęcie, że któryś z nich działał w
warunkach przymusu ekonomicznego.
Ostatecznie zatem Sąd Apelacyjny uznał, że ważne są postanowienia § 5
porozumienia uzupełniającego umowę kooperacyjną co do przewidzianych w nich
obowiązków spełnienia przez pozwanego na rzecz powoda świadczeń ściśle
powiązanych z umowami pozwanego z odbiorcami ciepła, tj. prowizji, dodatkowych
kosztów wobec osób trzecich i dodatku z tytułu ryzyka prowadzenia działalności
gospodarczej. Odmiennie natomiast ocenił te postanowienia co do obowiązku
świadczenia powodowi tzw. kosztów administracyjnych. Strony postanowiły
bowiem, że będą one uiszczane tylko w okresie obowiązywania umów
eksploatacyjnych między H. P. i powodem. Odstępstwo od tej zasady dotyczyło
„zwykłego” wypowiedzenia umów o eksploatację kotłowni przez H. P. bądź też
podjęcia przez niego działania upoważniającego powoda do nadzwyczajnego ich
6
wypowiedzenia. Tylko w takim przypadku H. P. miał płacić powodowi koszty
administracyjne nadal, „w okresie trwania danej umowy o dostawę ciepła".
Obowiązkowi dalszej płatności kosztów administracyjnych strony przypisywały
zatem funkcję kary umownej za wypowiedzenie przyszłych umów eksploatacyjnych
z woli H. P. lub z przyczyn leżących po jego stronie, a to jest sprzeczne z istotą i z
regułami odpowiedzialności odszkodowawczej i narusza też art. 484 k.c.,
prowadząc do obciążenia pozwanego karą umowną w nieoznaczonej wysokości. W
tej części postanowienia § 5 porozumienia uzupełniającego Sąd Apelacyjny uznał
za sprzeczne także z art. 746 k.c. w zw. z art. 750 k.c. Konsekwencją poglądu o
częściowej nieważności porozumienia uzupełniającego (art. 3531
k.c. w zw. z art.
58 § 3 k.c.) było przyjęcie, że roszczenie powoda o wypłatę kosztów
administracyjnych zastrzeżonych porozumieniem dodatkowym do umowy
kooperacyjnej nie może dotyczyć okresu po rozwiązaniu umów eksploatacyjnych.
Kontrolowanie ustaleń i wniosków Sądu l instancji dotyczących skuteczności
oświadczeń pozwanego z 29 marca 2002 r. o wypowiedzeniu umów
eksploatacyjnych Sąd Apelacyjny uznał za zbędne, bo świadczenia dochodzone
przez powoda, poza kosztami administracyjnymi, nie zależały od trwania umów
eksploatacyjnych i przyczyn ich rozwiązania.
Sąd Apelacyjny zakwestionował stanowisko Sądu l instancji, jakoby powód
nie udowodnił co do zasady i wysokości roszczeń o zapłatę poszczególnych
zastrzeżonych na jego rzecz świadczeń, poza kosztami administracyjnymi. Strony
umowy przyjęły bowiem, że wysokość należnych powodowi świadczeń będzie
naliczana ryczałtowo, zgodnie z wzorcem podanym w załączniku 1.1. do umowy
kooperacyjnej, a jedynym czynnikiem zmiennym był powszechnie dostępny kurs
walutowy. Skoro zastrzeżone na zasadzie kontynuacji zryczałtowane świadczenia
dotyczyły wspólnych zrealizowanych projektów, uwieńczonych późniejszymi
umowami z odbiorcami ciepła oraz umowami eksploatacyjnymi zawartymi
z powodem i przed rozwiązaniem umów eksploatacyjnych były przez pozwanego
spełniane, to nieusprawiedliwione było oczekiwanie przez Sąd Okręgowy
od powoda, że dostarczy dowody rzeczywistego zaangażowania w realizację
projektów w początkowej fazie współpracy. Sąd Okręgowy błędnie przy tym
oznaczył zadania biegłej, której zlecił opracowanie opinii w sprawie i sprzecznie
7
z jej ostatecznymi wnioskami wykluczył możliwość weryfikacji wyliczeń powoda.
Za nieudowodnione Sąd Apelacyjny uznał żądanie zasądzenia na rzecz
powoda prowizji i kosztów dodatkowych oraz dodatku z tytułu ryzyka prowadzenia
działalności gospodarczej, o ile dotyczyło obiektów w J. przy ul. F. i G. oraz Szkoły
Podstawowej nr 2, Z. i Domu Kultury „S.” w S. Powód nie przedstawił bowiem
dokumentacji projektowej dotyczącej tych obiektów (tzw. paszportów projektu), ale
także wzorowanych na załączniku 1.1. do umowy kooperacyjnej załączników 1.1.
do umów eksploatacyjnych, co wykluczyło możliwość naliczenia świadczeń
związanych z tymi obiektami według umówionych reguł. Powód nie dowiódł też
podstawy do aktualizacji żądanych należności według zatwierdzonego przez Urząd
Regulacji Energetyki wzrostu cen i stawek opłat za dostarczane ciepło. Aktualizację
wedle tego kryterium przewidziano w załączniku nr 1 do umów eksploatacyjnych
jedynie w odniesieniu do ceny za prowadzenie eksploatacji kotłowni, której spór nie
dotyczy, a w całości już nieobowiązujące umowy eksploatacyjne nie mogły być
podstawą roszczeń dochodzonych w niniejszym procesie. Powód nie przedstawił
żadnego dowodu sprzężenia świadczeń z § 5 porozumienia z cenami ciepła.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, żądanie powoda zasługiwało na uwzględnienie
co do należności głównej obejmującej prowizję i koszty dodatkowe oraz dodatek
z tytułu ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej w odniesieniu do wszystkich
projektów z wyjątkiem kotłowni w J. i S. Obliczenie wysokości świadczeń zgodnie z
zasadami określonymi w załączniku 1.1. do umowy kooperacyjnej wymagało
przyjęcia, że kwotami wyjściowymi podlegającymi przeliczeniu według kursu z dnia
płatności są wartości świadczeń w euro określone w załącznikach 1.1 do umów
eksploatacyjnych. W celu prawidłowego wyliczenia należności powoda, Sąd
Apelacyjny uzupełnił ustalenia Sądu Okręgowego co do należnych powodowi
prowizji i kosztów dodatkowych oraz dodatku z tytułu ryzyka dla obiektów: S. – Z.,
S. – G. Z., S. – G. C., S.-G., S. – T., W. S.P. nr 1, W. S.P. nr 2, S. – Ż., S. – Ż., S.
– D., L. – W. P., L. - ZHP, K., L. – P., Ł. – K., Ł. – K. (bez ciepłej wody użytkowej),
G. – N., T. – Ł., T. – Ł. (bez ciepłej wody użytkowej), Ł. - SM, N., S., N. – R., N. –
R., N. – L., N. – P. Podstawą dla tych ustaleń były załączniki 1.1 do umów
eksploatacyjnych i roczne kwoty bazowe w euro dla poszczególnych obiektów.
8
Publikowany w tabeli kursów NBP kurs zakupu euro wynosił: 10 lipca 2003 r. -
4,4042, a 20 lipca 2006 r. - 3,8720.
Sąd Apelacyjny uznał za bezzasadne żądanie zasądzenia na rzecz powoda
odsetek ustawowych od świadczeń wyliczonych z założeniem, że termin ich
płatności przypadał na ostatni dzień miesiąca kalendarzowego, bowiem
wymagalność roszczenia powoda na podstawie umowy zależała od doręczenia
pozwanemu rachunku lub wezwania do zapłaty. Uzupełnił przy tym ustalenia
faktyczne o wskazanie, że powód wystosował wezwanie do zapłaty kwoty
362.825,49 zł listem poleconym 24 lipca 2003 r. Na wezwanie do zapłaty dalszej
należności dochodzonej w sprawie z 3 kwietnia 2006 r. pozwany odpowiedział
pismem z 10 kwietnia 2006 r. Sąd przyjął zatem, że termin płatności tej kwoty
upłynął 20 kwietnia 2006 r. Objęta pierwszym wezwaniem do zapłaty i pozwem
złożonym 3 września 2003 r. należna kwota główna powiększona o podatek od
towarów i usług wynosiła 198.436,34 zł, a skapitalizowane odsetki od tej kwoty
(13% w skali roku) - 3.816,72 zł. Odsetki od odsetek zgodnie z art. 382 k.c. Sąd
Apelacyjny zasądził do chwili wytoczenia o nie powództwa i ostatecznie przyjął,
że za okres 1 lipca 2003 r. do 31 marca 2006 r. należy się powodowi świadczenie
główne w łącznej wysokości 440.734,65 zł brutto, a skapitalizowane odsetki (11,5
%) za okres od 20 kwietnia 2006 r. do 1 sierpnia 2006 r. wynoszą 14.163,72 zł.
Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach Sąd Apelacyjny powołał art. 100
k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 u.k.s.c.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego z 30 marca 2010 r. wniósł
powód i zaskarżył to orzeczenie w części, to jest w pkt 1 i 2 w zakresie oddalającym
powództwo ponad kwotę 78.588,12 zł oraz w pkt 3 i 4 co do rozliczenia kosztów
postępowania - w całości. Z powołaniem się na podstawę z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.
powód zarzucił, że wyrok w zaskarżonej części zapadł z naruszeniem prawa
procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 328 § 2
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. poprzez
sporządzenie jego uzasadnienia bez odniesienia się do części żądania powoda
opartego na pięciu załącznikach 1.1. do umowy kooperacyjnej, to jest załącznikach:
ACC – Z., Szkoła Podstawa, nr projektu 134.033.08 (k. 65 akt), ACC – N., 126A, nr
9
projektu 122.001.00 (k. 136 akt), ACC (c.w.u.) – Ł. nr projektu 124.004.04 (k. 145
akt); ACC – L.. ul. S. 5c (k. 146 akt), ACC – N., Al. W. 2, nr projektu 132.031.04 (k.
167 akt).
Powód utrzymywał, że Sąd Apelacyjny zaakceptował argumentację powoda
co do zasadności jego roszczeń o zapłatę prowizji i dodatkowych kosztów wobec
osób trzecich oraz dodatku z tytułu ryzyka prowadzania działalności gospodarczej
mających podstawę w umowach zawartych przez strony, a w szczególności w § 5
porozumienia uzupełniającego umowę kooperacyjną. Wartość należnych powodowi
świadczeń obliczył przy tym na podstawie niektórych załączników 1.1. do umowy
kooperacyjnej. O roszczeniach powoda wywodzonych z wymienionych wyżej
załączników nie wypowiedział się jednak w żaden sposób. O ile Sąd Apelacyjny
przyjął, że roszczenia powoda mające źródło w tych pięciu załącznikach 1.1. nie są
zasadne, to nie sposób z treści jego wyroku stwierdzić, jakie to oceny prawne lub
faktyczne stały się podstawą takiej oceny, bowiem Sąd nie zróżnicował tych źródeł
roszczenia w stosunku do pozostałych i nie uwzględnił ich istnienia w orzeczeniu
zasądzającym świadczenie, jak i w samym uzasadnieniu.
Powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tej części Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
oraz orzeczenia o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 328 § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku powinno zawierać
wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów,
które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla
których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz
wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.
W związku z art. 391 § 1 k.p.c. przepis ten ma odpowiednie zastosowanie
w postępowaniu apelacyjnym. Odpowiednie stosowanie art. 328 § 2 k.p.c. do
uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji oznacza, że uzasadnienie to nie
musi zawierać wszystkich elementów uzasadnienia wyroku sądu pierwszej
instancji, niemniej nie zwalnia to sądu odwoławczego z obowiązku wskazania
takich elementów, które ze względu na treść apelacji i na zakres rozpoznania, są
10
potrzebne do rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 sierpnia
2010 r., II PK 46/10).
Sprawa, w której wniesiono skargę kasacyjną była dwukrotnie przedmiotem
rozpoznania zarówno przez Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny. Sąd Okręgowy
w motywach swojego orzeczenia przedstawił przebieg postępowania w tej sprawie,
treść żądań zgłoszonych przez powoda i okoliczności faktyczne, którymi powód je
uzasadniał, a nadto wyjaśnił, jakie fakty istotne dla rozstrzygnięcia uznał za
wykazane, wskazał na środki dowodowe, które stały się podstawą dokonanych
ustaleń oraz przedstawił własną ocenę prawną zgłoszonych roszczeń i przyczyny,
które zadecydowały o oddaleniu powództwa. W uzasadnieniu wyroku wydanego
w wyniku rozpoznania apelacji powoda od wyroku oddalającego powództwo Sąd
Apelacyjny władny był pominąć powtórzenie tych ustaleń i ocen Sądu Okręgowego,
które uznał za prawidłowe po skontrolowaniu w toku instancji orzeczenia tego
Sądu. Z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego wynika, że Sąd ten, co do
zasady, zaakceptował ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i częściowo także ich
ocenę prawną. Sąd Apelacyjny wyjaśnił, z jakich przyczyn nie podzielił poglądu
prawnego Sądu Okręgowego o nieważności postanowienia umownego zapisanego
przez strony w § 5 porozumienia uzupełniającego umowę kooperacyjną poza tą
częścią, która dotyczyła obowiązku zapłaty na rzecz powoda tzw. kosztów
administracyjnych. Uznanie, że umowa stron kreująca obowiązek spełniania przez
pozwanego na rzecz powoda innych świadczeń niż koszty administracyjne została
ważnie zawarta, sprawiło, że Sąd Apelacyjny uzupełnił ustalenia faktyczne na tyle,
by mogły one posłużyć za podstawę do obliczenia wysokości roszczeń zasadnie
dochodzonych przez powoda. Sąd Apelacyjny wykorzystał przy tym dokumenty
złożone do akt, z których dowody Sąd Okręgowy przeprowadził już wcześniej, choć
nie wykorzystał wszystkich danych możliwych do pozyskania z tych dokumentów.
Sąd Apelacyjny wyjaśnił, jakie zasady rozliczania stron uznał za uzasadnione
i w jaki sposób należy je zastosować przy ustalaniu wysokości należnego
powodowi świadczenia.
Niewątpliwie na dochodzoną pozwem kwotę składała się suma świadczeń
należnych powodowi na podstawie poszczególnych umów o wykonanie
i eksploatację kotłowni, stanowiących załączniki do umowy kooperacyjnej. Umowy
11
te powód złożył do akt, a Sąd Apelacyjny uzupełniając ustalenia faktyczne podał,
które załączniki i wynikające z nich dane uwzględnia przy obliczaniu wynagrodzenia
zasadnie żądanego przez powoda. Za niedostatecznie wykazane uznał Sąd
Apelacyjny żądanie dotyczące obiektów w J. przy ul. F. i G. oraz Szkoły
Podstawowej nr 2, Z. i Domu Kultury „S.” w S. oraz wyjaśnił, jakich okoliczności
koniecznych dla uwzględnienia żądania w tej części powód nie wykazał.
Trafnie zarzuca skarżący, że o części żądania powoda Sąd Apelacyjny nie
wypowiedział się wcale. W motywach wyroku Sąd Apelacyjny nie wspomniał
bowiem o pięciu załącznikach 1.1. do umowy kooperacyjnej, to jest załącznikach:
ACC – Z., Szkoła Podstawowa, nr projektu 134.033.08 (k. 65 akt), ACC – N., 126A,
nr projektu 122.001.00 (k. 136 akt), ACC (c.w.u.) – Ł. nr projektu 124.004.04 (k. 145
akt), ACC - L. ul. S. 5c (k. 146 akt), ACC – N., Al. W. 2, nr projektu 132.031.04 (k.
167 akt). Dokumenty te zostały przez powoda złożone do akt, a ich treść była przez
niego powoływana jako podstawa zgłoszenia żądania zasądzenia świadczenia
w konkretnej wysokości. Wyrok Sądu pierwszej instancji oddalający powództwo
powód zaskarżył apelacją w całości, a zatem także co do rozstrzygnięcia
o roszczeniu opartym na wspomnianych pięciu załącznikach nr 1.1. do umowy –
kooperacyjnej. O tych dowodach, a w konsekwencji także o tej części roszczenia
powoda, Sąd Apelacyjny nie wypowiedział się w uzasadnieniu wyroku, a to
uniemożliwia merytoryczną ocenę jego rozstrzygnięcia o oddaleniu apelacji powoda
od wyroku oddalającego powództwo o zasądzenie świadczeń, dla których
podstawą były umowy dotyczące obiektów ACC – Z., Szkoła Podstawowa,
nr projektu 134.033.08, ACC – N., 126A, nr projektu 122.001.00, ACC (c.w.u.) – Ł.
nr projektu 124.004.04, ACC - L. ul. S. 5c, ACC – N., Al. W. 2, nr projektu
132.031.04.
Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem naruszenie art. 328 § 2
k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy
uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie zawiera wszystkich koniecznych
elementów bądź zawiera oczywiste braki, które uniemożliwiają jego kontrolę
kasacyjną (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2009 r., I PK 32/09,
z 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, z 4 stycznia 2007 r., V CSK 364/06, z 17 marca
2006 r., I CSK 63/05, z 11 kwietnia 2003 r., III CKN 1466/00). Skoro nie sposób jest
12
dojść do tego, z jakiej przyczyny Sąd Apelacyjny przy obliczaniu łącznej kwoty
należnej powodowi w związku z wykonywaniem łączących strony umowy
kooperacyjnej i umów eksploatacyjnych pominął świadczenia, dla których podstawę
tworzyły wskazane wyżej załączniki, to orzeczenie jako nieuzasadnione w sposób
należyty we wskazanym zakresie musiało być uchylone, z przekazaniem sprawy
w tym zakresie do ponownego rozpoznania przez Sad Apelacyjny.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 39815
k.p.c. Sąd Najwyższy
uchylił zaskarżony wyrok w pkt 1 i 2 w części oddalającej powództwo o zasądzenie
na rzecz powoda świadczeń dochodzonych przez niego z powołaniem się na
załączniki do umowy kooperacyjnej oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania i w tej części przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.