Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 338/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 czerwca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa Antoniego U., Henryka U., Ewy L. i Anny U.
przeciwko Skarbowi Państwa Parkowi Narodowemu w Z.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 30 czerwca 2011 r.,
skargi kasacyjnej powoda Antoniego U.
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 24 czerwca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 16 marca 2010 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo
Antoniego U., Henryka U., Ewy L. i Anny U. przeciwko Skarbowi Państwa Parkowi
Narodowemu w Z. o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw nr [...] prowadzonej
przez Sąd Rejonowy z rzeczywistym stanem prawnym przez wpisanie powodów
(Antoniego U. i Ewy L. w udziałach po 1/6 części, Henryka U. i Anny U. w udziałach
po 1/3 części) jako właścicieli w miejsce Skarbu Państwa Parku Narodowego.
Powodowie twierdzili, że nieruchomość – obejmująca działki ewidencyjne nr 119
i 120/11 wraz ze znajdującymi się na niej budynkami - nie podlegała przepisom
dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność
Państwa (Dz.U. Nr 15, poz. 82, zwanego dalej: - „dekretem PKWN”), wobec czego
nie stała się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa.
Sąd Rejonowy ustalił, że nieruchomość objęta postępowaniem obejmuje
dwie działki ewidencyjne nr 119 oraz 120/11 powstałe z dawnych parcel
gruntowych: 1539/1, 1539/2, 1539/3, 1539/4, 1539/5, 1539/6, 1540/2 i 1540/3,
objętych wykazem hipotecznym lwh nr [...], jako dobra tabularne gminy katastralnej
M. Parcele wchodziły w skład kompleksu leśnego „J.” zwanego dawnej „Lasy Dóbr
S.”, o łącznej powierzchni 2.131,62 ha. Jego wyłącznym właścicielem, do 1945 r.,
był Jerzy U. W spisie parcelowym, określającym rodzaj uprawy oraz sposób
użytkowania, parcele opisano odpowiednio jako: las, rola, łąka i pastwisko. Działka
ewidencyjna nr 119 zabudowana była dwoma drewnianymi budynkami (o nazwie
„R. W.”, składająca się z 6 pokoi i 2 kuchni i „R. M.”, składająca się z 2 pokoi
i kuchni) oraz budynkami gospodarczymi. Budynki te stanowiły zabudowania
dworskie, w których mieszkały osoby związane z obsługą majątku hrabiego U.
W dniu 12 czerwca 1945 r. na mocy przepisów dekretu PKWN, majątek
Jerzego U. został przejęty pod bezpośrednią administrację Nadleśnictwa
Państwowego Z. Wraz z lasami i gruntami leśnymi przejęte zostały wszelkie
śródleśne grunty, łąki i wody, grunty deputatowe administracji i straży leśnej oraz
wszelkie nieruchomości i ruchomości położone na terenie obiektu leśnego. Na
wniosek Parku Narodowego z dnia 22 lutego 1967 r. zostało wpisane w księdze
wieczystej lwh [...] prawo własności na rzecz Skarbu Państwa Parku Narodowego w
Z.
3
W ocenie Sądu Rejonowego, powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie,
gdyż powodowie nie wykazali, by działki, objęte pozwem, podlegały wyłączeniu
spod działania przepisów dekretu PKWN, w tym by znajdowały się poza zwartym
obszarem leśnym, a usytuowane na nich budynki służyły innym celom, niż jako
pomieszczenia dla pracowników obsługujących ten majątek.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 24 czerwca 2010 r. oddalił apelacje
powodów Antoniego U. i Ewy L. wniesione od wyroku Sądu Rejonowego. Uznał za
prawidłowe ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną Sądu pierwszej instancji. Sąd
Okręgowy uznał za prawidłową, przyjętą przez Sąd Rejonowy, definicję „obiektu
leśnego” jako kompleksu leśnego. Obiekt leśny mógł obejmować także grunty
(polany), na których znajdowały się zabudowania otoczone lasem, jeżeli stanowiły
wraz z nim zwarty kompleks leśny. Ze spisu parcelowego wynika, że nie były to
parcele budowlane, mimo iż na niektórych z nich były posadowione zabudowania.
Powodowie nie wykazali, aby na nieruchomościach znajdowały się – jak podnosili –
hotele, restauracje, czy baseny termalne. Nie można też uznać, że decydujące
znaczenia dla określenia charakteru nieruchomości, jako leśnej lub nieleśnej, ma
fakt zaliczenia aktem normatywnym określonego terenu do gruntów miejskich. Nie
było bowiem przeszkód, aby nieruchomość taka usytuowana na terenie zabudowy
mieszkaniowej, ale na działkach leśnych, mogła być wykorzystywana jako leśna i
należeć do kompleksu leśnego. Dotyczyło to w szczególności jednej z największych
parcel pgr 1539/1, stanowiącej obecnie część działki ew. nr 120/11, która
figurowała w wykazie hipotecznym lwh 665 jako las i była pokryta roślinnością
leśną. Poza tym dekret dotyczył również i tych nieruchomości, które znajdowały się
poza obiektem leśnym, ale były funkcjonalnie związane – obok prowadzonej
działalności komercyjnej – z gospodarstwem leśnym. Nieruchomości te, w tym
budynki, były położone pomiędzy zwartym lasem, a gruntami, które nie miały
takiego charakteru. Powodowie nie udowodnili, że zamieszkujący w tych
budynkach pracownicy ich właściciela, zajmowali się wyłącznie obsługą działalności
niezwiązanej z gospodarką leśną, a tylko wówczas możnaby przyjąć, iż brak było
przesłanek do zastosowania art. 1 (2) pkt d dekretu PKWN. W tej sytuacji nie miało
znaczenia czy wszystkie parcele, czy też niektóre z nich, wchodzące obecnie w
skład działek ewidencyjnych nr 119 i 120/11, zostały przejęte na podstawie art. 1
4
(2) pkt c, jako położone na terenie obiektu leśnego, czy też na podstawie art. 1 (2)
pkt d, jako nieruchomości służące do prowadzenia gospodarstwa leśnego,
niezależnie od swego położenia.
Przeciwko uwzględnieniu żądania – przy hipotetycznym założeniu, że było
ono uzasadnione co do części nieruchomości zabudowanych budynkami –
przemawiał także art. 321 § 1 k.p.c. W sprawie o uzgodnienie treści księgi
wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, sąd jest związany treścią zgłoszonego
żądania, zatem powództwo mogłoby zostać uwzględnione jedynie w razie przyjęcia,
że wszystkie parcele nie nadawały się do przejęcia na rzecz Skarbu Państwa.
Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniósł powód Antoni U., który
zaskarżył go w całości. W ramach podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.
zarzucił naruszenie:
- art. 1 ust. 1 i 2 dekretu PKWN w zw. z art. 2, art. 21 ust. 1 i 64 ust. 1 i 2
Konstytucji, jak również art. 1 sporządzonego w dniu 20 marca 1952 r.
protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polegające na dokonaniu nieuprawnionej wykładni
rozszerzającej art. 1 ust. 1 i 2 dekretu i zastosowaniu tego przepisu, mimo
braku ku temu przesłanek, w ustalonym stanie faktycznym;
- art. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1923 r. w przedmiocie dokonywania zmian
granic miejskich na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerii wraz Wielkim
Księstwem Krakowskim (Dz.U. Nr 92, poz. 129) poprzez jego niezastosowanie
w ustalonym stanie faktycznym.
W ramach podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił
naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że obowiązkiem
powoda, w przypadku wykazania, że nieruchomości budynkowe stanowiły
mieszkanie, a działki były położone w granicach administracyjnych miasta, było
dowieść, że osoby zamieszkujące w budynkach zajmowały się wyłącznie obsługą
działalności innej niż leśna, a nieruchomość włączona do miasta, nie była
wykorzystywana jako las, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów
prowadzi do wniosku, że powód w takim wypadku wywodzi skutki prawne
5
z wykazania, że nieruchomość była przeznaczona na inne cele, niż gospodarska
leśna, a pozwany wywodzi skutki prawne z wykazania, że mimo to miała
funkcjonalny związek z gospodarką leśną i to pozwanego obciąża ciężar dowodu,
że nieruchomości były związane z gospodarką leśną. Powód wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy dekretu PKWN przewidywały przejęcie przez Skarb Państwa
z mocy prawa, z chwilą jego wejścia w życie (dnia 27 grudnia 1944 r.), własności
lasów i gruntów leśnych, jak również innych praw majątkowych, szczegółowo
wymienionych w art. 1 i 2 dekretu. Przepisy tego aktu prawnego, w odróżnieniu od
innych przepisów nacjonalizacyjnych np. dekretu PKWN o przeprowadzeniu
reformy rolnej, nie przewidywały specjalnego postępowania administracyjnego,
w ramach którego następowało ustalenie deklaratoryjną decyzją administracyjną,
które nieruchomości (bądź inne składniki majątkowe) przeszły na własność Skarbu
Państwa na podstawie przepisu tego dekretu. Ujawnienie w księdze hipotecznej
(gruntowej) nabycia przez Skarb Państwa prawa własności do nieruchomości
podlegającej przepisom dekretu PKWN następowało na podstawie wniosku
właściwej dyrekcji Lasów Państwowych, do którego wystarczyło załączyć protokół,
o którym mowa w § 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia
20 stycznia 1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia
Narodowego z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność
Skarbu Państwa (Dz.U. Nr 4, poz. 16), sporządzony przez właściwą dyrekcję
Lasów Państwowych w obecności właściciela lub jego pełnomocnika oraz dwóch
świadków, w którym wymieniano składniki majątkowe przejęte przez Skarb
Państwa. Był to jedyny niezbędny dowód na potwierdzenie, że dana nieruchomość
przeszła na własność Skarbu Państwa na podstawie przepisów dekretu PKWN
(por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1994 r., III CZP 50/94, OSNCP
1994, nr 11, poz. 212, z dnia 27 kwietnia 1994 r., III CZP 54/94, OSNCP 1994,
nr 11, poz. 215 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 r., II CK
653/04, OSNC 2006, nr 3, poz. 56). Zasadność dokonanego wpisu prawa
własności Skarbu Państwa w stosunku do nieruchomości znacjonalizowanej na
6
podstawie przepisów dekretu PKWN, może być badana w procesie o usunięcie
niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze
wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (por. uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 27 kwietnia 1994 r., III CZP 54/94). Jeżeli wpis do księgi wieczystej prawa
własności Skarbu Państwa nabytego na podstawie przepisów dekretu PKWN
nastąpił na podstawie wymienionego protokołu sporządzonego na podstawie
przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z dnia 20 stycznia
1945 r. w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego
z dnia 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu
Państwa, wówczas ciężar dowodu, że dana nieruchomość nie podlegała przejęciu
przez Skarb Państwa na podstawie przepisów dekretu PKWN spoczywa na osobie
kwestionującej nabycie własności przez Skarb Państwa (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 lutego 2010 r., IV CSK 402/09, Lex Polonica nr 2447029).
Rozpoznanie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym umożliwia sprawdzenie istnienia podstaw,
przewidzianych w przepisach dekretu PKWN, przejęcia ex lege przez Skarb
Państwa danej nieruchomości. Z tej przyczyny obowiązkiem Sądu jest dokładne
określenie podstawy prawnej – zawartej w przepisach dekretu PKWN –
uzasadniającej przejęcie przez Skarb Państwa określonej nieruchomości.
Uwzględniając ten aspekt, zasadnie podniesiono w skardze kasacyjnej, że Sąd
drugiej instancji nie określił jednoznacznie, które przepisy dekretu PKWN,
a mianowicie, art. 1 ust. 1, art. 1 ust. 2 pkt a, c, czy też art. 1 ust. 2 pkt d tego
dekretu, stanowiły podstawę przejęcia przez Skarb Państwa nieruchomości, której
dotyczy powództwo. Wprawdzie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu
pierwszej instancji, że przejęciu na rzecz Skarbu Państwa podlegał „obiekt leśny
J.”, ale nie określił konkretnej podstawy przejęcia tej nieruchomości,
w szczególności czy nieruchomość ta stanowiła las, grunt leśny, czy śródleśny
grunt lub łąkę, czy też nieruchomość położoną na terenie obiektu leśnego. Ponadto
w dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy ocenił spełnienie przez przejętą
nieruchomość także przesłanek określonych w art. 1 ust. 2 pkt d dekretu PKWN,
który dotyczył nieruchomości położonych poza terenem obiektu leśnego.
7
Ocena, że określona nieruchomość podlegała przejęciu na własność Skarbu
Państwa na podstawie określonej podstawy przewidzianej w przepisach dekretu
PKWN wymagała dokonania w pierwszej kolejności wykładni mających
zastosowanie przepisów tego dekretu, w tym wyjaśnienia pojęcia „obiektu leśnego”,
użytego w art. 1 ust. 2 pkt c dekretu. Sąd Okręgowy uznał za prawidłową przyjętą
przez Sąd Rejonowy definicję obiektu leśnego jako kompleksu leśnego.
Tymczasem Sąd Rejonowy w ogóle nie dokonał wykładni pojęcia „obiektu leśnego”,
a jedynie ustalił na podstawie protokołu przejęcia z dnia 12 czerwca 1945 r.,
że przejęciu podlegał „obiekt leśny J.”. Takim zapisem zawartym w protokole
przejęcia – w którym zresztą posługiwano się również pojęciem „majątku leśnego” –
nie były związane sądy orzekające w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym. Nie jest także prawidłowe stanowisko Sądu
Okręgowego, że „obiekt leśny” to kompleks leśny. Taka wykładnia pojęcia „obiektu
leśnego”, oderwana od treści przepisów dekretu PKWN, niczego bliżej nie wyjaśnia.
Należy przy tym mieć na uwadze, że pojęcie „kompleksu leśnego” występowało w
przepisach z okresu międzywojennego dotyczących lasów obowiązujących w chwili
wejścia w życie przepisów dekretu PKWN, dla przykładu w art. 9 rozporządzenia
Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o ochronie lasów, niestanowiących
własności Państwa (Dz.U. Nr 11, poz. 932) oraz w art. 1 ust. 1 rozporządzenia
Prezydenta RP z dnia 24 lutego 1928 r. o wyłączeniu gruntów na cele
gospodarstwa leśnego (Dz.U. Nr 23, poz. 203). Brak było więc podstaw, bez
wcześniejszego wyjaśnienia pojęcia „kompleksu leśnego”, do utożsamiania tego
terminu z pojęciem „obiektu leśnego”, użytym w dekrecie. Trafnie natomiast uznał
Sąd Okręgowy, że obiekt leśny mógł obejmować nie tylko lasy i grunty leśne,
wymienione w art. 1 ust. 1 dekretu, ale również wszelkie śródleśne grunty, łąki i
wody oraz grunty deputatowe administracji i straży leśnej, o których mowa w art. 1
ust. 2 a-b dekretu. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 dekretu, na własność Skarbu
Państwa przeszły, stanowiące własność lub współwłasność osób fizycznych lub
prawnych, lasy i grunty leśne o obszarze ponad 25 ha. Według natomiast art. 1 ust.
2 pkt a-c, wraz z lasami i gruntami leśnymi przechodziły na własność Skarbu
Państwa, o ile stanowią własność lub współwłasność tej samej osoby, wszelkie
śródleśne grunty, łąki i wody (art. 1 ust. 2 pkt a), grunty deputatowe administracji i
8
straży leśnej (art. 1 ust. 2 pkt b), wszelkie nieruchomości i ruchomości położone na
terenie obiektu leśnego, przechodzącego na własność Skarbu Państwa,
niezależnie od swego przeznaczenia (art. 1 ust. 2 pkt c). Uwzględniając powyższe
pojęcie „obiektu leśnego”, użyte w art. 1 ust. 2 pkt c dekretu, odnosi się do
składników mienia przechodzących na własność Skarbu Państwa wymienionych
wcześniej w art. 1 ust. 1 oraz art. 1 ust. 2 pkt a-b dekretu.
Wykładnia pojęcia obiektu leśnego wymaga również wyjaśnienia, czego
zaniechał Sąd Okręgowy, pojęć: lasu, gruntu leśnego, śródleśnych gruntów, łąk
i wód. Z tej przyczyny za uzasadniony należy uznać zarzut naruszenia art. 1 i 2
dekretu PKWN wskutek uznania przez Sąd Okręgowy, bez dokonania
wcześniejszej wykładni pojęć składników „obiektu leśnego”, że przejęte parcele
gruntowe stanowiły „obiekt leśny”, gdyż tworzyły „zwarty kompleks leśny”. Przepisy
dekretu nie zawierały definicji użytych w nim pojęć: lasu, gruntu leśnego,
śródleśnych gruntów i łąk. Wykładni pojęć: „lasu” i „gruntu leśnego” należy dokonać
przy uwzględnieniu obowiązujących w chwili wejścia w życie przepisów dekretu
PKWN przepisów odnoszących się do tego rodzaju nieruchomości. Po odzyskaniu
niepodległości w odniesieniu do lasów i gruntów leśnych obowiązywały przepisy
państw zaborczych regulujących ochronę lasów i gruntów leśnych.
W szczególności na obszarze byłego zaboru austriackiego (z wyjątkiem Spisza
i Orawy) obowiązywała ustawa austriacka lasowa z dnia 3 grudnia 1852 r. (Dz.U.
p. austr. Nr 250). Przepisy te – poza nielicznymi wyjątkami – zostały uchylone
z dniem 1 lipca 1927 r. w związku z wejściem w życie rozporządzenia Prezydenta
RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących
własności państwa (Dz.U. Nr 57, poz. 504). Rozporządzenie to dotyczyło
wszystkich lasów i gruntów leśnych nie stanowiących własności Państwa.
Nie zawierało jednak definicji lasu ani gruntów leśnych. Wobec tego należy przyjąć,
że zachowały aktualność definicje lasu i gruntu leśnego zawarte we wcześniej
obowiązujących przepisach obowiązujących na obszarze poszczególnych byłych
zaborów.
Wykładnia określenia „śródleśny” musi uwzględniać znaczenie tego wyrazu.
Wyrazy złożone z członem: „śród” oznaczają środek, wnętrze lub położenie
centralne tego czego dotyczy druga część tak złożonego wyrazu. Z tej przyczyny
9
przez grunty i łąki „śródleśne” należy rozumieć te z nich, które są otoczone
w całości albo w przeważającej części przez las lub grunty leśne, tworząc z nimi
zorganizowaną całość gospodarczą obejmującą gospodarkę leśną. To ostatnie
kryterium wywieść należy z tego, że śródleśne grunty i łąki miały być częścią
obiektu leśnego, a tym samym nie mogły stanowić elementu mienia właściciela albo
współwłaściciela obiektu leśnego, niezwiązanego z gospodarką leśną. Ponadto dla
oceny, czy określony grunt lub łąka ma charakter śródleśny istotne jest także
porównanie obszaru takiego gruntu lub łąki z obszarem przyległego lasu
lub gruntów leśnych. O śródleśnym gruncie lub łące można mówić wtedy, gdy ich
obszar jest wielokrotnie mniejszy od obszaru lasu i gruntów leśnych do nich
przyległych. Uwzględniając, że przepisy dekretu PKWN mają charakter
nacjonalizacyjny ze względu na nieostrość kryteriów pozwalających ustalić,
czy dany grunt lub łąka ma charakter „śródleśny” należy stosować wykładnię ścisłą
tego pojęcia. W konsekwencji w sytuacjach wątpliwych należy ocenić, czy
nieruchomości te podpadają pod zastosowanie art. 1 ust. 2 pkt d dekretu.
Zgodnie z powołanym wyżej przepisem wraz z lasami i gruntami leśnymi,
wymienionymi w art. 1 ust. 1 dekretu, przechodziły na własność Skarbu Państwa
wszelkie nieruchomości i ruchomości, służące do prowadzenia gospodarstwa
leśnego (zabudowania, urządzenia techniczne, transportowe, komunikacyjne itp.)
niezależnie od swego położenia. W przepisie tym chodzi o nieruchomości, których
dominującą funkcją było wykorzystywanie do prowadzenia gospodarstwa leśnego
np. tartak lub osada pracowników leśnych. Hipotezą tego przepisu nie była objęta
nieruchomość wykorzystywana przynajmniej w równym stopniu na inne cele niż
związane z gospodarstwem leśnym. Z tej przyczyny za uzasadniony należy uznać
zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez przyjęcie przez Sąd
Okręgowy, że powodów obciążał ciężar dowodu, iż osoby zamieszkałe
w budynkach znajdujących się na spornej nieruchomości zajmowały się wyłącznie
obsługą działalności innej niż leśna w celu wykazania, iż przejęta przez Skarb
Państwa nieruchomość nie była nieruchomością, o której mowa w art. 1 ust. 2 pkt d
dekretu PKWN.
O zaliczeniu konkretnej nieruchomości do lasu, gruntu leśnego, czy innej
nieruchomości wymienionej w art. 1 ust. 2 pkt a-d dekretu PKWN, decyduje
10
sposób jej użytkowania w chwili wejścia w życie przepisów dekretu.
Według obowiązującego wówczas stanu prawnego dotyczącego ochrony lasów
możliwość zmiany rodzaju użytkowania nieruchomości wykorzystywanej na cele
leśne podlegała prawnym ograniczeniom zawartym w rozporządzeniu Prezydenta
RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących
własności państwa. Zgodnie z art. 2 rozporządzenia, zmiana uprawy leśnej na inny
rodzaj użytkowania mogła nastąpić jedynie w lasach nie uznawanych za ochronne
na podstawie zezwolenia właściwej władzy. Jedynie w art. 50 tego rozporządzenia
przewidywano, że grunty, pozbawione drzewostanów, na których po
wykarczowaniu pni została dokonana przed dniem 1 stycznia 1927 zmiana uprawy
leśnej na inny trwały rodzaj użytkowania, nie będą uważane za grunty leśne
w rozumieniu tego rozporządzenia. Przepis ten nie miał jednak zastosowania do
lasów ochronnych oraz lasów obciążonych służebnościami. Nie było więc
uzasadnione stanowisko wyrażone w skardze kasacyjnej, że o zmianie sposobu
użytkowania spornej nieruchomości na „nieleśny” przesądzała okoliczność,
że parcele tworzące tę nieruchomość, zostały włączone w granice administracyjne
miasta Z. rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 lutego 1934 r. o
zmianie granic miasta Z. w powiecie nowotarskim, województwie krakowskim
(Dz.U. Nr 16, poz. 129) wydanym na podstawie ustawy z dnia 1 sierpnia 1923 r. w
przedmiocie dokonywania zmian granic miejskich na obszarze b. Królestwa Galicji i
Lodomerji wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim (Dz.U. Nr 92, poz. 719). Jak
stanowi art. 2 tej ustawy, zmiany mogą być dokonane przez przyłączenie gmin
podmiejskich lub ich części, graniczących bezpośrednio z miastami, o charakterze
przeważnie miejskim, względnie gospodarczo ściśle z miastami związanych.
Włączenie określonych parcel w granice administracyjne miasta nie powodowało
automatycznej zmiany sposobu ich użytkowania. Parcele te mogły być nadal
wykorzystywane w dotychczasowy sposób, w tym więc zachować status lasu,
gruntu leśnego, czy też śródleśnego gruntu lub łąki w rozumieniu późniejszych
przepisów dekretu PKWN. Tym bardziej, gdy uwzględni się specyfikę gminy
miejskiej Zakopane związanej z terenami leśnymi. Przekonują o tym także przepisy
dotyczące ochrony lasów i gruntów leśnych, które mają zastosowanie do tego
rodzaju nieruchomości bez względu na ich miejsce położenia. W art. 24 pkt 5
11
rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 czerwca 1927 r. o zagospodarowaniu
lasów nie stanowiących własności państwa w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia
13 lipca 1939 r. zmieniającą to rozporządzenie (Dz.U. Nr 64, poz. 429) wprost jest
mowa o lasach i gruntach leśnych leżących w granicach administracyjnych miast.
O tym, że na terenie gminy miejskiej mógł być usytuowany las albo grunt leśny
przekonują również przepisy podatkowe obowiązujące w okresie międzywojennym.
Od sposobu użytkowania nieruchomości zależał bowiem rodzaj płaconego podatku:
gruntowego, należnego od gruntów rolnych i leśnych, albo od nieruchomości,
należnego od innych nieruchomości położonych w gminach miejskich. Zgodnie
z art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 26 marca 1935 r. o klasyfikacji gruntów dla podatku
gruntowego (Dz.U. Nr 27, poz. 203), klasyfikacji gruntów nie podlegały grunty
w miastach, podlegające państwowemu podatkowi od nieruchomości. A contrario
w miastach podlegały kwalifikacji gruntów według przepisów tej ustawy te grunty,
które nie podlegały państwowemu podatkowi od nieruchomości. Grunty te,
w zależności od rodzajów użytkowania, mogły stanowić m.in. grunty pod lasami
(art. 3 ust. 1 lit. e ustawy), za które uważało się ziemie, służące do produkcji
drewna i wikliny (art. 3 ust. 2 ustawy). Natomiast z art. 1 ust. 1 A dekretu
Prezydenta RP z dnia 14 stycznia 1936 r. o podatku od nieruchomości (Dz.U.
Nr 31, poz. 14) wynika, że podatkowi od nieruchomości podlegają w gminach
miejskich wszelkiego rodzaju nieruchomości z wyłączeniem m.in. gruntów
znajdujących się pod lasami. Również więc z tej regulacji wynika, że ustawodawca
przewidywał, iż w miastach mogą znajdować się grunty pod lasami. Uwzględniając
powyższe nie był uzasadniony zarzut naruszenia art. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia
1923 r. w przedmiocie dokonywania zmian granic miejskich na obszarze
b. Królestwa Galicji i Lodomerii wraz Wielkim Księstwem Krakowskim (Dz.U. Nr 92,
poz. 129) oraz art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez przyjęcie, że wykazanie przez
powodów, iż sporna nieruchomość została włączona w granice administracyjne
miasta Z. nie zmieniało ciężaru dowodu, że nieruchomość nie podlegała przepisom
dekretu PKWN.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
12
Okręgowemu, pozostawiając temu Sądowi, na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art.
39821
k.p.c., rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.