Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 678/10
POSTANOWIENIE
Dnia 28 września 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
SSA Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Starosty Powiatu P.
o przyłączenie działek do księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 28 września 2011 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 1 czerwca 2010 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 7 października 2009 r. oddalił wniosek
Skarbu Państwa reprezentowanego przez Starostę Powiatu P. o przyłączenie do
księgi wieczystej założonej wskutek wniosku Dz. Kw. […] działek nr. ewidenc.11,
30, 37, 102 z obrębu B., 19 z obrębu B., 105 z obrębu 1-01 G. i 19 z obrębu 033 P.
Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawca nie wykazał stosownym dokumentem,
że nieruchomości te objęte zostały zakresem art. 32 ust. 2 ustawy z 20 marca
1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. z 1950 r.,
nr 14, poz. 130 z późn. zm.).
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 1 czerwca 2010 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego orzeczenia, uznając za błędne jego stanowisko, że
zagadnienie statusu nieruchomości w dacie wejścia w życie powołanej ustawy
pozostaje poza kognicją sądu wieczystoksięgowego. Sąd stwierdził, że niezależnie
od oceny charakteru nabycia własności przez Skarb Państwa nie można pomijać, iż
jego przesłanką było przysługiwanie tego prawa określonemu kręgowi podmiotów
(tj. jednostkom samorządu terytorialnego). Nawet przy przyjęciu konstrukcji nabycia
własności z mocy samego prawa okoliczność ta musi podlegać badaniu. Brak jest
podstaw do twierdzenia, że nie może tego czynić sąd w postępowaniu
wieczystoksięgowym, skoro obowiązujące przepisy nie przewidywały szczególnego
trybu dokumentowania nabycia prawa własności np. decyzją administracyjną.
Wystawione przez Starostę P. zaświadczenia (k. 19, 24, 29 i 34), z których wynika,
że przedmiotowe działki stanowią drogę publiczną i stały się majątkiem Skarbu
Państwa na postawie powołanego wyżej art. 32 ust. 2 ustawy o terenowych
organach jednolitej władzy państwowej, nie mogą mieć mocy wiążącej w tym
zakresie. W ocenie Sądu Okręgowego, zaświadczenie dotyczy sposobu
wykorzystania gruntu, a nie jego sytuacji własnościowej, w związku z czym
objęta nimi okoliczność jest w kontekście art. 32 ust. 2 powołanej ustawy
bezprzedmiotowa.
3
Skargę kasacyjną od postanowienia Sądu Okręgowego wniósł
wnioskodawca, zaskarżając je w całości i opierając skargę na obydwu podstawach
uregulowanych w art. 3983
§ 1 k.p.c.
W ramach pierwszej podstawy skargi kasacyjnej skarżący zarzucił
naruszenie art. 31 ust. 2 u.k.w.h. oraz art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r.
o terenowych organach jednolitej władzy państwowej poprzez ich niewłaściwe
zastosowanie polegające na faktycznym uznaniu, że własność nieruchomości nie
przeszła na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy o terenowych
organach jednolitej władzy państwowej, a więc nie zachodzi podstawowa
przesłanka do dokonania wpisu w postaci niezgodności między treścią księgi
wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.
W ramach drugiej podstawy skargi kasacyjnej zarzucił naruszenie:
- art. 6268
§ 2 k.p.c. poprzez zakwestionowanie zaświadczenia Starosty P. o
przejściu prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa na mocy
art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach
jednolitej władzy państwowej i wskutek tego wykroczenie poza granice
kognicji sądu wieczystoksięgowego;
- art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz art. 217 § 1 i 2
k.p.a. poprzez uznanie, że zaświadczenie wydane przez Starostę P. nie
może być samoistną podstawą wpisu niezbędnego do usunięcia
niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem
prawnym;
- art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez nieuwzględnienie apelacji
w sytuacji, gdy Sąd Okręgowy powinien był zmienić zaskarżony wyrok Sądu
Rejonowego i orzec co do istoty sprawy.
Wskazując na powyższe podstawy zaskarżenia skarżący wniósł o uchylenie
w całości zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśnione już zostało, że pomimo
sformalizowanego charakteru postępowania wieczystoksięgowego istnieje
możliwość wpisania Skarbu Państwa do księgi wieczystej jako nabywcy
nieruchomości z mocy prawa, przy braku decyzji administracyjnej stwierdzającej
przejście własności. Zaświadczenie odpowiedniego organu administracji publicznej
może bowiem stanowić wystarczającą podstawę wpisana rzecz Skarbu Państwa
prawa własności. Przykładem takiego zaświadczenia jest zaświadczenie
stwierdzające, że nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa na cele
reformy rolnej (por. postanowienia z dnia 27 września 1991 r., III CZP 90/91, OSNC
1992, nr 5, poz. 72, z dnia 25 marca 1999 r., III RN 165/98, OSNP 2000, nr 3,
poz. 90, z dnia 28 kwietnia 1994 r., III CZP 49/94, OSNC 1994, nr 11, poz. 218,
z dnia 13 października 2004 r., III CK 235/03, nie publ.). Nie ma również
wątpliwości odnośnie do tego, że, pomimo braku decyzji administracyjnej, Skarb
Państwa może być wpisany jako właściciel nieruchomości, która z mocy art. 32 ust.
2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy
państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130) stała się majątkiem Skarbu Państwa
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1993 r., III CZP 91/93, OSNC 1994,
nr 2, poz. 29, postanowienie z dnia 6 grudnia 2000 r., III CKN 824/00, nie publ.).
Jest jednak również oczywiste, że wpis może być dokonany na podstawie takiego
dokumentu, który świadczy o istnieniu pewnego stanu prawnego nieruchomości,
lub też dokumentuje czynność materialnoprawną powodującą powstanie, zmianę
lub ustanie prawa podlegającego wpisowi do księgi wieczystej. Takim dokumentem
może być zatem zaświadczenie organu administracji, jednak powinno
ono stwierdzać, na podstawie dostępnej organowi wiedzy, stan prawny
nieruchomości. Jeżeli zatem wnioskodawca domaga się wpisu prawa własności
na podstawie art. 32 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, to winien dokumentem
lub zaświadczeniem wykazać, że nieruchomość ta przed dniem jej wejścia w życie
stanowiła majątek związków samorządu terytorialnego. Nawet w braku takiego
zaświadczenia uwzględnienie wniosku byłoby możliwe, gdyby tytuł własności
związku samorządowego wynikał z istniejącej księgi wieczystej. Chodzi zatem
o przedstawienie dowodów pozwalających na uznanie, że wnioskującemu
przysługuje uprawnienie, którego ujawnienia w księdze wieczystej domaga się.
5
W powołanej uchwale z dnia 9 lipca 1993 r., III CZP 91/93 wskazano, że nie są
wystarczającymi dokumentami wyrysy mapy i wykazy zmian gruntowych, które
pozwalają jedynie na oznaczenie działki. Należy stwierdzić, że nie jest też takim
dokumentem zaświadczenie stwierdzające, że nieruchomość przed wejściem
w życie ustawy „była w korzystaniu publicznym jako droga”, bowiem dotyczy ono
jedynie stanu faktycznego i nie można go uznać za potwierdzające stan prawny.
Jeżeli zatem nie jest w sprawie bezsporne, że nieruchomość podlegała przepisom
ustawy z dnia 20 marca 1950 r., żądanie przedstawienia innego niż to
zaświadczenie dokumentu mogącego stanowić podstawę wpisu w celu
przeprowadzenia z niego dowodu nie może być uznane za naruszające art. 6268
§ 2 k.p.c. oraz pozostałe przepisy przytoczone w skardze.
Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13